Byggðasafn Vestmannaeyja
Byggðasafn Vestmannaeyja var stofnað árið 1932. Frumkvöðull að stofnun safnsins og driffjöður í áratugi var Þorsteinn Þ. Víglundsson, en hann sá hættuna á því að menningarverðmæti færu forgörðum ef ekki yrði hafist handa við söfnun þeirra. Fyrstu árin var munum komið fyrir í geymslu á heimili hans, en síðar fékk safnið inni á háalofti nýbyggingar Gagnfræðaskólans, og árið 1964 var safnið opnað almenningi á 3. hæð Sparisjóðsins. Árið 1978 var safnið opnað á ný eftir gosið og þá í Safnahúsinu.
Byggðasafn á eldstöðvum
Þann 27. janúar 1973 lagði sex manna hópur undir stjórn Þorsteins Þ. Víglundssonar af stað til Eyja frá Þorlákshöfn með Gullbergi VE. Markmiðið var að bjarga menningarverðmætum Eyjanna frá nýhöfnu gosinu og koma mununum úr Byggðasafninu í örugga geymslu á fastalandinu. Í hópnum voru m.a. synir Þorsteins og fleiri skyldmenni.
Unnið var sleitulaust að því að búa muni Byggðasafnsins undir flutninginn dagana 28. og 29. janúar.
Mununum var komið fyrir í fjórum gámum og voru þeir fluttir með Dettifossi til Reykjavíkur.
Í Reykjavík tók á móti þeim Þór Magnússon, þjóðminjavörður, sem ásamt sínu fólki kom mununum fyrir í geymslum Þjóðminjasafnsins. Alls tók þessi ferð tæpa fjóra sólarhringa.
Byggðasafnið á kvikmynd
Í þessum kafla er sýnd kvikmynd, sem tekin var í safninu 14. maí 1981.
Þorsteinn Þ. Víglundsson, þá nær 82 ára gamall, gekk þá um safnið með tengdasyni sínum Sigfúsi J. Johnsen, lýsti því sem bar fyrir augu, en Sigfús festi á vídeó-filmu.
Úr filmunni hefur verið unnin kvikmynd, sem hér birtist með hjálp
Youtube-kerfisins.
Kristín Sigríður Þorsteinsdóttir kona Sigfúsar hefur látið vinna þetta verk og gefið Byggðasafninu.
Myndin skiptist í 22. flokka eftir efni, en tveim flokkum er skipt í tvennt vegna lengdar og tækni Youtube-kerfisins.
Við flokkana er tengt ítarefni fyrir þá, sem vilja heyja sér frekari þekkingar á efninu.
Að lokum er annað ítarefni, sem tengist Byggðasafninu og finna má á Heimaslóð.
Fyrsti gripurinn
Fyrsti gripurinn fjallar um:
- Tilurð Byggðasafnsins
- Púðurhornið
Undirstaðan
Undirstaðan fjallar um:
- (Skeljar og kuðungar,
- 70-80 fiskategundir).
Ítarefni:
Byggðin - fyrri hluti
Byggðin fjallar um:
- Nöjsomhed,
- Byggðina. málverk Ragnars Engilbertssonar).
Byggðin - seinni hluti
Byggðin, seinni hluti fjallar um:
- Þorpið
- Frydendal
- Nýborg o.fl.,
- Ströndina við Höfnina, málverk).
Ítarefni:
- Saga Vestmannaeyja I./ VIII. Þjóðlífslýsingar, 4. hluti
- (Húsaskipun og byggingar.
- Lýsing á bæjarhúsum á nokkrum jörðum hér frá síðastliðinni öld.
- Lýsing á tómthúsum frá því um miðja 19. öld.)
- Blik 1963/Gamlar myndir
- Blik 1963/Myndir úr Byggðarsafninu
- Blik 1965/Vestmannaeyjabyggð fyrir 50 árum, mynd
- Blik 1965/Um Kumbalda
- Blik 1947/Um híbýli og háttu forfeðranna
- Blik 1947/Gamli bærinn á Eystri-Vesturhúsum
- Blik 1959/Vestmannaeyjakauptún 1876-1880
- Blik 1959/Um verzlunarhúsin á Tanganum
Skansinn og Verslunin - fyrri hluti
Skansinn og Verslunin - fyrri hluti fjallar um:
- Strandið á Básaskerjum 1711
- kjölur og kirkju,
- Johan Peter Torkelin Bryde, málverk).
Ítarefni:
Skansinn og Verslunin - seinni hluti
Skansinn og Verslunin - seinni hluti fjallar um:
- Virkið og Verslunina)
Ítarefni:
- Saga Vestmannaeyja I./ XII. Virki og skanz í Vestmannaeyjum
- Saga Vestmannaeyja II./ V. Verzlun og viðskipti
- Blik 1963/Danski-Garður í Vestmannaeyjum 1842
- Blik 1962/Brydestofan, Lystigarðurinn og Lýsishúsið
- Blik 1969/Fjallamenn í verzlunarferð til Vestmannaeyja
Bátalag og bátasmíðar
Bátalag og bátasmíðar fjallar um:
- Vestmannaeyjalagið, líkan,
- Teinæringinn Ísak, líkan,
- Bát með færeyska laginu, líkan,
- Eina elstu gerð vélbáta, líkan,
- Vélbáturinn Sigríður, málverk,
- Hrönn frá Ísafirði, líkan,
- Nútíma netabát, líkan,
- „Stafnbúa“,
- Kúbeinið.
Ítarefni:
- Blik 1959/Opna skipið Fortúna og skipshöfn þess
- Blik 1962/Sexæringurinn Hannibal og skipshöfn
- Blik 1965/Gideon (Hannes Jónsson)
- Blik 1969/Jakob Biskupsstöð og bátasmíð hans í Vestmannaeyjum
- Blik 1969/Úr sögu sjávarútvegsins, II. hluti
- Blik 1973/Myndasyrpa
- Blik 1976/Vélbátar í Vestmannaeyjum
- Blik 1978/Vélbátar Vestmannaeyinga
- Saga Vestmannaeyja II./ III. Atvinnuvegir, 3. hluti, framhald 2.
- (Vélbátar í Vestmannaeyjum á vertíðinni 1935).
Veiðarfæri
Veiðarfæri fjallar um:
- Veiðarfæri til hákarlaveiða,
- Veiðarfæri ýmisleg: Sökkur, seilar, dorg,
- Teinasökkur,
- Vaðbeygjur, ræði,
- Sökka (ÞJ),
- Hnísu og hrefnuskutlar).
Ítarefni:
3 veiðarfæralíkön
3 veiðarfæralíkön.
Önnur verkfæri til sjósóknar og veiða
Önnur verkfæri til sjósóknar og veiða.
(Ræði,
Línurúllur ofl.,
Línubelgir,
Línustokktré,
Netasteinar,
Taumarokkur,
Krókahnýtingatæki).
Sigling og öryggi
Sigling og öryggi.
(Lýsissílar,
Siglinga- og lagningaljós,
Skipsbjalla,
Austurtrog (Labbi),
Austursleifar).
Ítarefni:
Saga Vestmannaeyja II./ III. Atvinnuvegir, 3. hluti, framhald 3.
(Skipaábyrgðarsjóður fyrir opin skip. - Bjargráðanefnd. - Sjóslys).
Þór
ÞÓR.
(Nafnmerkið, líkan, sagan,
Hlutabréf,
Skipsbjallan,
Skothylkið).
Ítarefni:
Björgunarfélag Vestmannaeyja,
Blik 1971/Björgunar- og varðskip,
Blik 1971/Sigurður Sigurðsson, lyfsali og hugsjónir hans
Blik 1980/Minning feðranna er framhvöt niðjanna.
Blik 1971/Gamlar myndir
Blik 1978/Minnismerki um einstakt afrek Eyjabúa (mynd)
Blik 1980/Kápumynd
Þægindi til sjós
Þægindi til sjós.
(Eldavél (kabissa),
Vatnshitakatlar,
Bitakassi,
Sjóklæði,
Vatns-og sýrukútar).
Ítarefni:
Blik 1963/Ögmundur Ögmundsson í Landakoti
Sjó og landsetning
Sjó og landsetning.
(Hlunnar úr hvalbeini,
Hlunnar,
Sleðar („hlunnar“),
Blökk,
Legubólin í Höfninni).
Ítarefni:
Blik 1962/Púað á loðinn ljóra
Blik 1962/Fréttamyndir
Blik 1965/Gamlar myndir
Blik 1969/Hrófin á fyrstu árum 20. aldar
Blik 1957/Hafnsögumannsstörfin áður fyrr
Blik 1954/Gamlar myndir frá Vestmannaeyjum
Blik 1959/Gamlar myndir
Blik 1960/Fréttamyndir
Blik 1960/Vestmannaeyjahöfn, innri hluti 1923, mynd
Blik 1961/Kafari við Vestmannaeyjahöfn, fyrri hluti
Blik 1961/Kafari við Vestmannaeyjahöfn, seinni hluti
Blik 1956/Gamla athafnasvæðið um stórstraumsfjöru
Fiskvinnsla
Fiskvinnsla.
(Fiskigarðarnir, líkan,
Pallarnir, málverk,
Við Strandveginn um lágnættið, málverk,
Saltfiskverkun í króarsundi, málverk,
Króaskrár).
Ítarefni:
Saga Vestmannaeyja II./ IV. Fiskur og fiskverkun o.fl.
Blik 1955/Fiskaðgerðarhúsin í Eyjum
Blik 1959/Gamlar myndir
Blik 1960/Saga Ísfélags Vestmannaeyja, I. kafli, I. hluti og áfram
Blik 1961/Saga Ísfélags Vestmannaeyja, II. kafli, I. hluti og áfram
Blik 1962/Saga Ísfélags Vestmannaeyja, III. kafli, fyrri hluti og áfram
Blik 1971/Saga Ísfélags Vestmannaeyja, IV. kafli, fyrri hluti og áfram
Blik 1973/Myndasyrpa
Morðið við Gíslakletta. (Sögur og sagnir úr Vestmannaeyjum).
Landbúnaður
Landbúnaður.
(vinnsla mjólkur,
ullarvinnsla,
reislur).
Ítarefni:
Saga Vestmannaeyja II./ III. Atvinnuvegir, 1. hluti
Blik 1953/Framfarafélag Vestmannaeyja
Blik 1951/Skýrsla um garðrækt
Blik 1976/Kirkjubæjarjarðirnar, mynd
Blik 1980/Ágrip af sögu landbúnaðar í Vestmannaeyjum, I. hluti og áfram
Blik 1980/Danskir brautryðjendur í Vestmannaeyjum
Fjárréttin á Eiðinu
Fjárréttin á Eiðinu.
Ítarefni:
Blik 1959/Fjársöfn og réttir á Heimaey um og eftir síðustu aldamót
Blik 1959/Réttin á Eiðinu
Blik 1980/Fjárhundahald í Vestmannaeyjum
Fuglanytjar
Fuglanytjar.
(Greflar,
háfar,
keppir o.fl.,
egg,
eggjatekja).
Ítarefni:
Saga Vestmannaeyja I./ VIII. Þjóðlífslýsingar, 6. hluti
(Fríðindi fuglamanna og sjómanna).
Saga Vestmannaeyja I./ VIII. Þjóðlífslýsingar, 1. hluti
(Fuglamannafagnaðir).
Saga Vestmannaeyja II./ III. Atvinnuvegir, 2. hluti.
(Fuglaveiðar og eggjatekja).
Blik 1954/Sigurgeir Jónsson frá Suðurgarði
Blik 1954/Minnisvarðinn í Bjarnarey
Blik 1953/Keðjan í Geldungnum
Blik 1940, 7. tbl./Súlan drottning Atlantshafsins
Blik 1959/Förin til súlna í Eldey 1936, mynd
Blik 1959/Síðasta förin til súlna í Eldey 1939
Blik 1959/Björgunin við Eldey 1939
Blik 1976/Súluferð í Eldey 1939, mynd
Blik 1960/Myndasyrpa
Blik 1963/Vetrar-fýlaveiðar í Ofanleitishamri
Blik 1969/Bjarnareyingar 1934
Blik 1969/Færeyiski háfurinn
Blik 1978/Lundaveiðar (kvæði)
Kirkjan
Kirkjan.
(Landakirkja 1847, málverk,
Landakirkja með turni,
Landakirkja með stöpli,
Rambaldið, pállinn og rekan).
Ítarefni:
Saga Vestmannaeyja I./ III. Kirkja, 1. hluti. (5 hlutar alls)
Blik 1956/Kirkjurnar í Vestmannaeyjum
Blik 1957/Landakirkja í Vestmannaeyjum
Blik 1960/Landakirkja
Blik 1958/Gömul skjöl
Landakirkja
Vopn o.fl.
Vopn o.fl.
(Tyrkjabyssan,
Herfylkingin,
Vélbyssa Binna í Gröf,
Grænlandsför Gottu,
Sauðnautshausinn).
Ítarefni:
Saga Vestmannaeyja I./ XIII. Herfylking Vestmannaeyja, 1. hluti, (5 hlutar alls).
Blik 1978/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, framhald, V. hluti og áfram
Blik 1967/Grænlandsför Gottu 1929
Blöð og tímarit
Blöð og tímarit.
Ítarefni:
Blik 1958/Blaðaútgáfa í Eyjum 40 ára
Blik 1959/Blaðaútgáfa í Eyjum 40 ára
Blik 1960/Bókaútgáfan enn
Blik 1967/Blaðaútgáfa í Eyjum 50 ára
Ýmislegt
Ýmislegt.
(Vatnsdælur,
Þjóðhátíðarlúðrar,
Íslendingurinn og langspilið).
Annað ítarefni, sem tengist Byggðasafninu og finna má á Heimaslóð.
Blik 1959/Byggðarsafnsnefnd Vestmannaeyja 1959
Blik 1965/Söfnin í Eyjum, I. hluti
Blik 1965/Söfnin í Eyjum, II. hluti
Blik 1965/Söfnin í Eyjum, III. hluti
Blik 1967/Tyrkneski Hnappurinn
Blik 1967/Byggðarsafn Vestmannaeyja
Blik 1967/Gjafir til safnanna í Eyjum
Blik 1961/Myndir úr Byggðarsafni
Blik 1972/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, 1. kafli
Blik 1973/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, framhald, I. hluti.
Þar í beinu framhaldi II., III., IV. og V. hluti.
Blik 1973/„Aldrei líður mér úr minni ...“
Blik 1973/Byggðarsafninu bjargað
Blik 1976/Byggðarsafninu færðar góðar gjafir
Blik 1976/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, þar sem getið er um 320 Vestmannaeyinga
Þetta er framhald frá 1973, 5. hlutar, hver á eftir öðrum.
Blik 1978/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, framhald, I. hluti.
Þetta er framhald frá 1976, 6 hlutar, hver á eftir öðrum.
Blik 1978/Safnahúsið í Vestmannaeyjum
Blik 1978/Bréf til bæjarstjórnar Vestmannaeyja
Blik 1978/Vígsla Byggðarsafnsins
Blik 1978/Liðin tíð kveður framtíð og bæjarstjórn færðar þakkir
Heimildir
- Nanna Þóra Áskelsdóttir. Byggðasafnið. Sótt þann 22. júní 2005 af: http://alsey.eyjar.is/safnahus/byggdasafn/saga.htm
- Sigfús Johnsen. "Þorsteinn Þórður Víglundsson fjallar um muni Byggðasafns Vestmannaeyja". 14 maí 1981.