Byggðasafn Vestmannaeyja

Merki Byggðasafns Vestmannaeyja

Byggðasafn Vestmannaeyja var stofnað árið 1932. Frumkvöðull að stofnun safnsins og driffjöður í áratugi var Þorsteinn Þ. Víglundsson, en hann sá hættuna á því að menningarverðmæti færu forgörðum ef ekki yrði hafist handa við söfnun þeirra. Fyrstu árin var munum komið fyrir í geymslu á heimili hans, en síðar fékk safnið inni á háalofti nýbyggingar Gagnfræðaskólans, og árið 1964 var safnið opnað almenningi á 3. hæð Sparisjóðsins. Árið 1978 var safnið opnað á ný eftir gosið og þá í Safnahúsinu.

Byggðasafn á eldstöðvum Þann 27. janúar 1973 lagði sex manna hópur undir stjórn Þorsteins Þ. Víglundssonar af stað til Eyja frá Þorlákshöfn með Gullbergi VE. Markmiðið var að bjarga menningarverðmætum Eyjanna frá nýhöfnu gosinu og koma mununum úr Byggðasafninu í örugga geymslu á fastalandinu. Í hópnum voru m.a. synir Þorsteins og fleiri skyldmenni.
Unnið var sleitulaust að því að búa muni Byggðasafnsins undir flutninginn dagana 28. og 29. janúar.
Mununum var komið fyrir í fjórum gámum og voru þeir fluttir með Dettifossi til Reykjavíkur.
Í Reykjavík tók á móti þeim Þór Magnússon, þjóðminjavörður, sem ásamt sínu fólki kom mununum fyrir í geymslum Þjóðminjasafnsins. Alls tók þessi ferð tæpa fjóra sólarhringa.

Orðsending frá Byggðasafninu í Bliki 1967.

Byggðasafnið á kvikmynd

Í þessum kafla er sýnd kvikmynd, sem tekin var í safninu 14. maí 1981.
Þorsteinn Þ. Víglundsson, þá nær 82 ára gamall, gekk þá um safnið með tengdasyni sínum Sigfúsi J. Johnsen, lýsti því sem bar fyrir augu, en Sigfús festi á vídeó-filmu.
Úr filmunni hefur verið unnin kvikmynd, sem hér birtist með hjálp Youtube-kerfisins.
Kristín Sigríður Þorsteinsdóttir kona Sigfúsar hefur látið vinna þetta verk og gefið Byggðasafninu.
Myndin skiptist í 22 flokka eftir efni, en tveim flokkum er skipt í tvennt vegna lengdar og tækni Youtube-kerfisins.
Við flokkana er tengt ítarefni fyrir þá, sem vilja heyja sér frekari þekkingu á efninu.
Að lokum er annað ítarefni, sem tengist Byggðasafninu og finna má á Heimaslóð.

Fyrsti gripurinn

Kaflinn Fyrsti gripurinn fjallar um:

• Tilurð Byggðasafnsins
• Púðurhornið

Undirstaðan

Kaflinn Undirstaðan fjallar um:

• Skeljar og kuðunga
  
• 70-80 fiskategundir

Ítarefni:

• Blik 1965/Söfnin í Eyjum, II. hluti
  
• Blik 1976/Sýningin Íslendingar og hafið
  

Byggðin - fyrri hluti

Kaflinn Byggðin - fyrri hluti fjallar um:

• Nöjsomhed
  
• Byggðina, málverk

Byggðin - seinni hluti

Kaflinn Byggðin - seinni hluti fjallar um:

• Þorpið
• Frydendal
• Nýborg o.fl.
  
• Ströndina við Höfnina, málverk

Ítarefni:

• Saga Vestmannaeyja I./ VIII. Þjóðlífslýsingar, 4. hluti
  
• (Húsaskipun og byggingar)
  
• (Lýsing á bæjarhúsum á nokkrum jörðum hér frá síðastliðinni öld)
  
• (Lýsing á tómthúsum frá því um miðja 19. öld)
  
• Blik 1963/Gamlar myndir
  
• Blik 1963/Myndir úr Byggðarsafninu
  
• Blik 1965/Vestmannaeyjabyggð fyrir 50 árum, mynd
  
• Blik 1965/Um Kumbalda
  
• Blik 1947/Um híbýli og háttu forfeðranna
  
• Blik 1947/Gamli bærinn á Eystri-Vesturhúsum
  
• Blik 1959/Vestmannaeyjakauptún 1876-1880
  
• Blik 1959/Um verzlunarhúsin á Tanganum
  

Skansinn og Verslunin - fyrri hluti

Kaflinn Skansinn og Verslunin - fyrri hluti fjallar um:

• Strandið á Básaskerjum 1711
• Kjöl og krikkju
  
• Johan Peter Torkelin Bryde, málverk

Ítarefni:

• Jens Benediktssen
• N. N. Bryde
• J.P.T. Bryde

Skansinn og Verslunin - seinni hluti

Kaflinn Skansinn og Verslunin - seinni hluti fjallar um:

• Virkið og Verslunina

Ítarefni:

• Saga Vestmannaeyja I./ XII. Virki og skanz í Vestmannaeyjum
  
• Saga Vestmannaeyja II./ V. Verzlun og viðskipti
  
• Blik 1963/Danski-Garður í Vestmannaeyjum 1842
  
• Blik 1962/Brydestofan, Lystigarðurinn og Lýsishúsið
  
• Blik 1969/Fjallamenn í verzlunarferð til Vestmannaeyja
  

Bátalag og bátasmíðar

Kaflinn Bátalag og bátasmíðar fjallar um:

• Vestmannaeyjalagið, líkan
  
• Teinæringinn Ísak, líkan
  
• Bát með færeyska laginu, líkan
  
• Eina elstu gerð vélbáta, líkan
  
• Vélbátinn Sigríði, málverk
  
• Hrönn frá Ísafirði, líkan
  
• Nútíma netabát, líkan
  
• „Stafnbúa“
  
• Kúbeinið

Ítarefni:

• Blik 1959/Opna skipið Fortúna og skipshöfn þess
  
• Blik 1962/Sexæringurinn Hannibal og skipshöfn
  
• Blik 1965/Gideon (Hannes Jónsson)
  
• Blik 1969/Jakob Biskupsstöð og bátasmíð hans í Vestmannaeyjum
  
• Blik 1969/Úr sögu sjávarútvegsins, II. hluti
  
• Blik 1973/Myndasyrpa
  
• Blik 1976/Vélbátar í Vestmannaeyjum
  
• Blik 1978/Vélbátar Vestmannaeyinga
  
• Saga Vestmannaeyja II./ III. Atvinnuvegir, 3. hluti, framhald 2
  
• (Vélbátar í Vestmannaeyjum á vertíðinni 1935)
  

Veiðarfæri

Kaflinn Veiðarfæri fjallar um:

• Veiðarfæri til hákarlaveiða
  
• Veiðarfæri ýmisleg: Sökkur, seilar, dorg
  
• Teinasökkur
  
• Vaðbeygjur, ræði
  
• Sökku (ÞJ)
  
• Hnísu- og hrefnuskutla

Ítarefni:

• Blik 1967/Hákarlaveiðar í Vestmannaeyjum
  
• Blik 1972/Endurminningar frá hákarlaferðum
  

3 veiðarfæralíkön

3 veiðarfæralíkön

Önnur verkfæri til sjósóknar og veiða

Kaflinn Önnur verkfæri til sjósóknar og veiða fjallar um:

• Ræði
  
• Línurúllur ofl.
  
• Línubelgi
  
• Línustokktré
  
• Netasteina
  
• Taumarokka
  
• Krókahnýtingatæki
  

Sigling og öryggi

Kaflinn Sigling og öryggi fjallar um:

• Lýsissíla
  
• Siglinga- og lagningaljós
  
• Skipsbjöllu
  
• Austurtrog (Labbi)
  
• Austursleifar

Ítarefni:

• Saga Vestmannaeyja II./ III. Atvinnuvegir, 3. hluti, framhald 3
  
• (Skipaábyrgðarsjóður fyrir opin skip - Bjargráðanefnd - Sjóslys)
  

ÞÓR

Kaflinn ÞÓR fjallar um:

• Nafnmerkið, líkan, sögu
  
• Hlutabréf
  
• Skipsbjölluna
  
• Skothylkið

Ítarefni:

• Björgunarfélag Vestmannaeyja
  
• Blik 1971/Björgunar- og varðskip
  
• Blik 1971/Sigurður Sigurðsson, lyfsali og hugsjónir hans
  
• Blik 1980/Minning feðranna er framhvöt niðjanna
  
• Blik 1971/Gamlar myndir
  
• Blik 1978/Minnismerki um einstakt afrek Eyjabúa (mynd)
  
• Blik 1980/Kápumynd
  

Þægindi til sjós

Kaflinn Þægindi til sjós fjallar um:

• Eldavél (kabissa)
  
• Vatnshitakatla
  
• Bitakassa
  
• Sjóklæði
  
• Vatns-og sýrukúta

Ítarefni:

• Blik 1963/Ögmundur Ögmundsson í Landakoti
  

Sjó og landsetning

Kaflinn Sjó- og landsetning fjallar um:

• Hlunna úr hvalbeini
  
• Hlunna
  
• Sleða („hlunna“)
  
• Blökk
  
• Legubólin í Höfninni

Ítarefni:

• Blik 1962/Púað á loðinn ljóra
  
• Blik 1962/Fréttamyndir
  
• Blik 1965/Gamlar myndir
  
• Blik 1969/Hrófin á fyrstu árum 20. aldar
  
• Blik 1957/Hafnsögumannsstörfin áður fyrr
  
• Blik 1954/Gamlar myndir frá Vestmannaeyjum
  
• Blik 1959/Gamlar myndir
  
• Blik 1960/Fréttamyndir
  
• Blik 1960/Vestmannaeyjahöfn, innri hluti 1923, mynd
  
• Blik 1961/Kafari við Vestmannaeyjahöfn, fyrri hluti
  
• Blik 1961/Kafari við Vestmannaeyjahöfn, seinni hluti
  
• Blik 1956/Gamla athafnasvæðið um stórstraumsfjöru
  

Fiskvinnsla

Kaflinn Fiskvinnsla fjallar um:

• Fiskigarðana, líkan
  
• Pallana, málverk
  
• Við Strandveginn um lágnættið, málverk
  
• Saltfiskverkun í króarsundi, málverk
  
• Króaskrár

Ítarefni:

• Saga Vestmannaeyja II./ IV. Fiskur og fiskverkun o.fl.
  
• Blik 1955/Fiskaðgerðarhúsin í Eyjum
  
• Blik 1959/Gamlar myndir
  
• Blik 1960/Saga Ísfélags Vestmannaeyja, I. kafli, I. hluti og áfram
  
• Blik 1961/Saga Ísfélags Vestmannaeyja, II. kafli, I. hluti og áfram
  
• Blik 1962/Saga Ísfélags Vestmannaeyja, III. kafli, fyrri hluti og áfram
  
• Blik 1971/Saga Ísfélags Vestmannaeyja, IV. kafli, fyrri hluti og áfram
  
• Blik 1973/Myndasyrpa
  
• Sögur og sagnir úr Vestmannaeyjum, Morðið við Gíslakletta

Landbúnaður

Kaflinn Landbúnaður fjallar um:

• Vinnslu mjólkur
  
• Ullarvinnslu
  
• Reislur

Ítarefni:

• Saga Vestmannaeyja II./ III. Atvinnuvegir, 1. hluti
  
• Blik 1953/Framfarafélag Vestmannaeyja
  
• Blik 1951/Skýrsla um garðrækt
  
• Blik 1976/Kirkjubæjarjarðirnar, mynd
  
• Blik 1980/Ágrip af sögu landbúnaðar í Vestmannaeyjum, I. hluti og áfram
  
• Blik 1980/Danskir brautryðjendur í Vestmannaeyjum
  

Fjárréttin á Eiðinu

Kaflinn Fjárréttin á Eiðinu.

Ítarefni:

• Blik 1959/Fjársöfn og réttir á Heimaey um og eftir síðustu aldamót
  
• Blik 1959/Réttin á Eiðinu
  
• Blik 1980/Fjárhundahald í Vestmannaeyjum
  

Fuglanytjar

Kaflinn Fuglanytjar fjallar um:

• Grefla
  
• Háfa
  
• Keppi o.fl.
  
• Egg
  
• Eggjatekju

Ítarefni:

• Saga Vestmannaeyja I./ VIII. Þjóðlífslýsingar, 6. hluti
  
• (Fríðindi fuglamanna og sjómanna)
  
• Saga Vestmannaeyja I./ VIII. Þjóðlífslýsingar, 1. hluti
  
• (Fuglamannafagnaðir)
  
• Saga Vestmannaeyja II./ III. Atvinnuvegir, 2. hluti
  
• (Fuglaveiðar og eggjatekja)
  
• Blik 1954/Sigurgeir Jónsson frá Suðurgarði
  
• Blik 1954/Minnisvarðinn í Bjarnarey
  
• Blik 1953/Keðjan í Geldungnum
  
• Blik 1940, 7. tbl./Súlan drottning Atlantshafsins
  
• Blik 1959/Förin til súlna í Eldey 1936, mynd
  
• Blik 1959/Síðasta förin til súlna í Eldey 1939
  
• Blik 1959/Björgunin við Eldey 1939
  
• Blik 1976/Súluferð í Eldey 1939, mynd
  
• Blik 1960/Myndasyrpa
  
• Blik 1963/Vetrar-fýlaveiðar í Ofanleitishamri
  
• Blik 1969/Bjarnareyingar 1934
  
• Blik 1969/Færeyiski háfurinn
  
• Blik 1978/Lundaveiðar (kvæði)
  

Kirkjan

Kaflinn Kirkjan fjallar um:

• Landakirkju 1847, málverk
  
• Landakirkju með turni
  
• Landakirkju með stöpli
  
• Rambaldið, pálinn og rekuna

Ítarefni:

• Saga Vestmannaeyja I./ III. Kirkja, 1. hluti, 5 hlutar alls
  
• Blik 1956/Kirkjurnar í Vestmannaeyjum
  
• Blik 1957/Landakirkja í Vestmannaeyjum
  
• Blik 1960/Landakirkja
  
• Blik 1958/Gömul skjöl
  
• Landakirkja
  

Vopn o.fl.

Kaflinn Vopn o.fl. fjallar um:

• Tyrkjabyssuna
  
• Herfylkinguna
  
• Vélbyssu Binna í Gröf
  
• Grænlandsför Gottu
  
• Sauðnautshausinn

Ítarefni:

• Saga Vestmannaeyja I./ XIII. Herfylking Vestmannaeyja, 1. hluti, 5 hlutar alls
  
• Blik 1978/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, framhald, V. hluti og áfram
  
• Blik 1967/Grænlandsför Gottu 1929
  

Blöð og tímarit

Blöð og tímarit

Ítarefni:

• Blik 1958/Blaðaútgáfa í Eyjum 40 ára
  
• Blik 1959/Blaðaútgáfa í Eyjum 40 ára
  
• Blik 1960/Bókaútgáfan enn
  
• Blik 1967/Blaðaútgáfa í Eyjum 50 ára
  

Ýmislegt

Kaflinn Ýmislegt fjallar um:

• Vatnsdælur
  
• Þjóðhátíðarlúðra
  
• Íslendinginn og langspilið

Annað ítarefni, sem tengist Byggðasafninu og finna má á Heimaslóð.

Blik 1959/Byggðarsafnsnefnd Vestmannaeyja 1959
Blik 1965/Söfnin í Eyjum, I. hluti
Blik 1965/Söfnin í Eyjum, II. hluti
Blik 1965/Söfnin í Eyjum, III. hluti
Blik 1967/Tyrkneski Hnappurinn
Blik 1967/Byggðarsafn Vestmannaeyja
Blik 1967/Gjafir til safnanna í Eyjum
Blik 1961/Myndir úr Byggðarsafni
Blik 1972/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, 1. kafli
Blik 1973/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, framhald, I. hluti.
Þar í beinu framhaldi II., III., IV. og V. hluti.
Blik 1973/„Aldrei líður mér úr minni ...“
Blik 1973/Byggðarsafninu bjargað
Blik 1976/Byggðarsafninu færðar góðar gjafir
Blik 1976/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, þar sem getið er um 320 Vestmannaeyinga. Þetta er framhald frá 1973, 5. hlutar, hver á eftir öðrum.
Blik 1978/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, framhald, I. hluti.
Þetta er framhald frá 1976, 6 hlutar, hver á eftir öðrum.
Blik 1978/Safnahúsið í Vestmannaeyjum
Blik 1978/Bréf til bæjarstjórnar Vestmannaeyja
Blik 1978/Vígsla Byggðarsafnsins
Blik 1978/Liðin tíð kveður framtíð og bæjarstjórn færðar þakkir

---

Heimildir

• Nanna Þóra Áskelsdóttir.
• Sigfús Johnsen. Þorsteinn Þ. Víglundsson fjallar um muni Byggðasafns Vestmannaeyja 14. maí 1981.