Saga Vestmannaeyja, endurútgáfa/Myndasyrpa úr endurútgáfu

Myndir af einstaklingum

Guðrún Runólfsdóttir á Sveinsstöðum.	Margrét Jónsdóttir Johnsen frá Suðurgarði.	Una Jónsdóttir á Sólbrekku, skáldkona.	Sigurbjörn Sveinsson, skáld og barnabókarithöfundur.
Jón Einarsson á Gjábakka.	Pétur Lárusson frá Búastöðum.	Jón Einarsson á Hrauni.	Ágúst Árnason, kennari.
Hannes Sigurðsson á Brimhólum frá Brimhólum.	Páll Bjarnason, skólastjóri.	Júlíana Sveinsdóttir listakona, frá Sveinsstöðum.	Jón Sighvatsson, kaupmaður í Jómsborg.
Jón Sverrisson, Háagarði.	Þorsteinn Johnson, bóksali.	Sigurður Sigurðsson frá Lögbergi.

Vestmannaeyjablómarós, Ásta Vigfúsdóttir.

Jón Jónsson í Gvendarhúsi. Málverkið er eftir Bjarna Bjarnason og er í eigu Byggðarsafns Vestmannaeyja.

Ungur Eyjapeyi. Sverrir Haraldsson frá Svalbarði, síðar kunnur listamaður.

Þorbjörn Arnbjörnsson eða Tobbi sótari eins og hann var kallaður.

Binni í Gröf. Að sögn Gísla Fr. Johnsen, sem tók myndina, var Binni í Reykjavík þegar hún var tekin.

Fjölskyldu- og systkinamyndir

Johnsen bræðurnir frá Frydendal. Frá vinstri: Gísli, Guðni, Sigfús, Árni og Lárus.

Sveinn Scheving lögregluþjónn og kona hans Kristólína Bergsteinsdóttir frá Fitjamýri undir V-Eyjafjöllum og börn Guðjón, Anna, Páll og Sigurður.

Bræðurnir Guðmundur, síðar alþingismaður og Jón, síðar málarameistari, Karlssynir.

Höfnin, skip, lífshættir, byggð og landslag

Eyjaskipstjórar. Talið frá vinstri: Gunnar Guðjónsson, Kirkjubæ, Oddur Sigurðsson, Skuld, Karl Guðmundsson, Viðey, Willum Andersen, Sólbakka og Jón Guðmundsson, Goðalandi.

Gömlu grútarskúrarnir. Lengst til vinstri er skúr Ólafs Auðunssonar. Næstir koma skúrar Árna Sigfússonar og loks skúrar Gísla J. Johnsen.

Vestari slippurinn eða Mangaslippur 1934-40.

Fiskverkunarstúlkur í Eyjum. Mynd þessi birtist á forsíðu Vikunnar árið 1942. Á myndinni eru frá vinstri: Ásta Björnsdóttir, Eygló Einarsdóttir, Sigríður Steinsdóttir, Þórða Þórðardóttir og Guðrún Loftsdóttir.

Lœkurinn, athafnasvæði Eyjafólks við höfnina í 10 aldir. Danskt verslunarskip liggur á höfninni.

Hvalavaða inni í Botni.

Skipstjóra- og stýrimannanámskeið haustið 1924. Fremsta röð frá vinstri: Grímur Gíslason frá Felli, Hallgrímur Guðjónsson frá Sandfelli, Óskar Kárason frá Presthúsum, Georg Þorkelsson frá Sandprýði, Friðrik V. Ólafsson, kennari, Sigfús V. Scheving, kennari, Lúðvík N. Lúðvíksson, kennari, Júlíus Þórarinsson frá Eystri Oddsstöðum, Jónas Sigurðsson frá Skuld, Þorsteinn Ísleifsson, Þorgeir Jóelsson frá Fögruvöllum. Miðröð frá vinstri: Þorsteinn Gíslason frá Görðum, Sigurður Ísleifsson, Björn Andrésson frá Berjanesi Eyjafjöllum, Pétur Guðjónsson frá Oddsstöðum, Páll Jónasson frá Þingholti, Guðmundur Vigfússon frá Holti, Ágúst Eiríksson frá Vegamótum, Benóný Friðriksson frá Gröf, Guðjón Valdason frá Dyrhólum, Árni J. Johnsen frá Frydendal, Þorbjörn Friðriksson frá Gröf, Oddgeir Þórarinsson frá Oddsstöðum. Aftasta röð frá vinstri: Sigurður Bjarnason frá Hlaðbæ, Haraldur Kristjánsson (Var með m.b. Tý 2 sumarvertíðir), Björn frá Indriðakoti undir Eyjafjöllum, Eyjólfur Gíslason frá Görðum, Alexander Gíslason frá Landamótum, Rósmundur Guðnason frá Hlaðbæ, Ingibergur Jónsson, Vegbergi, Ásgrímur Sigurðsson frá Siglufirði, Vilmundur Kristjánsson frá Eyjarhólum, Sighvatur Bjarnason frá Ási, Dagbjartur Gíslason. (Sbr. Blik 1961.)

Mynd þessi er tekin fyrir vestan vestari slippinn í kringum 1937.

Drengirnir tveir til vinstri eru brœðurnir Sigfús og Guðni Johnsen, þá kemur Jakob Tranberg, (Kobbi í Görn) og loks Gísli J. Johnsen. Báturinn til vinstri er Gideon. Á bakvið má sjá Nausthamar. Myndin er tekin um aldamótin.

Pallakrœr, aðgerðar- og veiðarfœrahús útgerðarmanna fram yfir seinna stríð. Stóra hvíta húsið á myndinni er Tanginn.

Mynd af Bœjarbryggjunni á póstkorti sem verslunin Edinborg gaf út.

Undir Pöllum. Myndin er líklega tekin 1943-1944.

Færeyskar skútur í Vestmannaeyjahöfn.

Póstkort með mynd af höfninni í Eyjum. Útgefandi var Verslunin Edinborg. Af vélbátnum, sem sjá má á miðri myndinni, má ráða að myndin sé tekin 1906-1910.

Þetta málverk er eftir Nicholas Pocock og er gert eftir teikningu úr Íslandsleiðangri Stanleys á 18. öld. Á málverkinu má sjá skip það, sem notað var í leiðangrinum. Í baksýn má sjá Vestmannaeyjar. (Sbr. Frank Ponzi: Ísland á 18. öld).

Vestmannaeyjaflotinn í kringum 1940.

Kappróður á sjómannadaginn.

Frá sjómannadeginum í Vestmannaeyjum. Kappróðrarbátar settir upp. Geirseyri til vinstri og Svarta húsið til hægri.

Við Bæjarbryggjuna. Geirseyrin í baksýn.

Frigg VE 316.

Edinborgarbryggja að austan og Bæjarbryggjan að vestan. Á milli er Lækurinn og Hrófin.

Pallakrærnar við Tangann.

Færeyskar skútur í höfninni.

Við Bæjarbryggjuna.

Á stakkstœðinu við Hól líklega 1926—1927. Til vinstri á myndinni er Hóll og Hlíðarhús er fyrir miðju. Talið frá vinstri: Sigurlín Eymundsdóttir, Sigríður Bergsdóttir í Hlíðarhúsi, Jes A. Gíslason á Hól, Ágústa Eymundsdóttir á Hól og Rut Friðfinnsdóttir. (Ljósm. Friðrik Jesson).

Bátar á Vestmannaeyjahöfn.

Fiskþurrkun á stakkstæðum. Í baksýn barnaskólinn. (Ljósm. Gísli J. Johnsen).

Skip og bátar á lóni. Mynd af póstkorti útgefnu af Jin Sighvatsen. Elliðaey og Bjarnarey í baksýn.

Sundkennsla í Eyjum í kringum 1925. Sundkennarinn Jóhann Gunnar Ólafsson, situr í bátnum. Þrjár stúlkur fremst á mynd frá vinstri: Anna Steinsdóttir, Þuríður Þorkelsdóttir og Ásdís Jesdóttir. (Ljósmynd Friðrik Jesson).

Íþróttamenn úr Tý. Talið frá vinstri: Magnús Guðmundsson, Sjólyst, Sigurður Guðlaugsson, Rafnseyri, Kjartan Ólafsson, Hólnum við Landagötu og Guðmundur Magnússon, Vesturhúsum.

Slyngir glímumenn í Vestmannaeyjum árið 1921. Frá vinstri: Björn Sigurðsson frá Pétursborg, Theodór Jónsson frá Háagarði, Runólfur Runólfsson frá Bræðratungu, Georg Gíslason frá Eystra-Stakkagerði, Sigurður Jónsson, rafvirki og Bryngeir Torfason frá Búastöðum. (Sbr. Blik 1978.)

Handknattleikslið kvenna hjá Íþróttafélaginu Þór um 1937. Efsta röð frá vinstri: Ingibjörg Johnsen, Guðfinna Eyvindsdóttir, Sigríður Auðunsdóttir, Petrúnella Ársælsdóttir og Lilja Finnbogadóttir. Miðröð frá vinstri: Matthildur Jónsdóttir, Björg Sigurjónsdóttir og Bergþóra Jónsdóttir. Fremsta röð frá vinstri: Rakel Káradóttir, Elísabet Linnet og Helga Árnadóttir.

Knattspyrnumenn í Tý líklega frá 1927-1928. Talið frá vinstri: Karl Sigurhansson, Aðalsteinn (Steini) Sigurhansson, Þórarinn Guðmundsson (Tóti á Háeyri), Aðalsteinn Gunnlaugsson (Alli á Gjábakka), Óskar Sigurhansson, Gísli Finnsson, Einar Sigurðsson frá Heiði, Þorgeir Frímannsson, Bjarni Þorsteinsson í Grafarholti, Sigurjón (Sjonni) Friðbjörnsson og Erlendur Jónsson í Ólafshúsum. (Ljósmynd Friðrik Jesson.

Handknattleikslið Týs (1948 eða 1949). Talið frá vinstri: Margrét Ingvarsdóttir, Jakobína Hjálmarsdóttir, Ása Ingibergsdóttir, Ásta Haraldsdóttir, Svava Torfadóttir, Bjarney Erlendsdóttir og Svana Kjartansdóttir.

Gamla sundlaugin. Húsin frá vinstri: Sætún, Gjábakki, Einbúi, Fúsahús og Höfn.

Mynd þessi er tekin af sundnámskeiði framan við sundskálann á Eiðinu. Jóhann Gunnar Ólafsson sundkennari heldur á rólu, sem notuð var til þess að hjálpa byrjendum við það að taka fyrstu sundtökin. (Ljósmynd Friðrik Jesson).

Nýja bíó við Vestmannabraut. Á bak við má sjá apótekið og símstöðina. Í kjallaranum var lengi rekin kaffistofa.

Tindastóll til vinstri og Heiði til hægri.

Barnaskólahúsið í Eyjum byggt 1916-1917. Fyrir framan má sjá nemendur og nokkra kennara skólans.

Vestmannaeyjar. Myndin er tekin í kringum 1925.

Mynd þessi er tekin á ofanverðri 19du öld. Til vinstri má sjá Stakkagerðismylluna (líklega stendur þar samkomuhúsið í dag), þá kemur, Landakirkja og húsið til hægri er Gata, sem var á svipuðum slóðum og Kirkjuvegur 12.

Edinborgarplanið. Líklega er uppboð þegar myndin er tekin. Til vinstri er pakkhúsið, sem síðan var gert að matstofu í tíð Einars Sigurðssonar.

Eyjastúlkur. Frá vinstri: Anna Hjörleifsdóttir, Guðfinna Stefánsdóttir, Elín Loftsdóttir, Sigríður Vilhjálmsdóttir, Anna Pálsdóttir og Eygló Einarsdóttir.

Skátastúlkur í Eyjum. Frá vinstri: Inga Bjartmarz, Sigrún Ólafsdóttir, Hilda Árnadóttir, Gréta Runólfsdóttir, Sigrún Jónatansdóttir, Elísa Guðnadóttir og Rannveig Filippusdóttir.

Edinborgarhúsin, úr suðri.

Betel við Faxastíg. Kirkja og íbúðarhús Hvítasunnusafnaðarins.

Breiðablik. Byggt af Gísla J. Johnsen. Þar hafði Gagnfrœðaskólinn aðsetur í ein 18 ár.

Súlan, fyrsta flugvél, sem Flugfélag Íslands lét fljúga til Eyja.

Lúðrasveit Vestmannaeyja 1928 undir stjórn Hallgríms Þorsteinssonar, hljómsveitarstjóra. Aftasta röð frá vinstri (6 menn): Ólafur Á. Kristjánsson frá Heiðarbrún, Jóhannes Gíslason frá Eyjarhólum, Hreggviður Jónsson frá Hlíð, Ólafur Björnsson frá Kirkjulandi, Sigurður S. Scheving frá Hjalla, Oddgeir Kristjánsson frá Heiðarbrún. Miðröð frá vinstri (7 menn): Guðmundur Helgason frá Steinum, Ragnar Benediktsson frá Borgareyri í Mjóafirði, Jón Rafnsson Löndum, Þorsteinn L. Jónsson Suðurgarði, síðar sóknarprestur í Eyjum, Harald St. Baldvinsson gullsmiðs Björnssonar, Willum Andersen frá Sólbakka, Gísli Finnsson frá Borgarnesi. Fremsta röð frá vinstri (3 menn): Jón Þorleifsson frá Hlíð, Hallgrímur Þorsteinsson, hljómsveitarstjóri, Eyjólfur Ottesen frá Dalbœ. (Sbr. Blik 1972.)

Fyrsta skátasveit í Vestmannaeyjum. Aftari röð frá vinstri: Jóhannes Gíslason frá Eyjarhólum, Kristján Magnússon frá Dal, Guðlaugur Gíslason frá Eyjarhólum, Jóhann Þorsteinsson frá Hœli. Fremri röð frá vinstri: Þórarinn Bernódusson frá Stakkagerði, Sigurður Guttormsson frá Frydendal, Sigurbjörn Kárason frá Presthúsum. Myndin mun vera tekin 1925. Skátasveit þessa stofnaði Edvard Friðriksen yngri og var hún nefnd Gammar. Sveit þessi hélt saman í 2-3 ár en þá héldu sumir piltanna m.a. til náms. (Sbr. Blik 1960).

Á þjóðhátíð í kringum 1930. Talið frá vinstri: Sólveig Jesdóttir, Haraldur Eiríksson, Magnea Sjöberg frá Hól, Ásdís Jesdóttir, Guðný Jesdóttir, Sigríður Ólafsdóttir frá Landamótum, Ágústa Eymundsdóttir frá Hól og Geirlaug Sigurðardóttir (Lauga á Landamótum). Barnið fremst á myndinni er líklega Hörður Haraldsson. (Ljósmynd Friðrik Jesson).

Jómsborg byggt 1903. Jón Sighvatsson byggði húsið og rak þarna verslun. Þorsteinn Johnson sonur hans byggði við húsið og rak einnig verslun þar um skeið.

Vilborgarstaðir til vinstri og Vallartún til hægri.

Deild úr Skátafélaginu Faxa í Eyjum. Talið frá vinstri: Kristinn Guðmundsson, Kári Kárason, Magnús Kristinsson, Gísli Guðlaugsson, Leifur Erlingsson, Einar Torfason, Friðrik Haraldsson, Magnús Sigurðsson, Sigurjón Kristinsson, Jón Runólfsson og Jón A. Valdimarsson.

Þorsteinn Þ. Víglundsson, skólastjóri ásamt nemendum sínum við uppgröft í grunni Gagnfrœðaskólahússins veturinn 1947.

Leikendur í „Manni og konu“. Frá vinstri: Ólafur Gränz, Árni Árnason, Brynjólfur Einarsson, Sigurður Scheving, Jónheiður Scheving, Kristján Georgsson, Valdimar Ástgeirsson, Árni Guðmundsson, Sigríður Þorgildóttir, Stefán Árnason, Jón G. Scheving, Guðrún Helgadóttir, Steina Finnsdóttir, Kristín Þórðardóttir, Magnea Sjöberg, Nikólína Jónsdóttir og Þórarinn Ólason. (Sbr. Blik 1967.)

Leikendur í Skugga-Sveini veturinn 1934—1935. Aftasta röð frá vinstri: Kristinn Ástgeirsson: Hróbjartur, Ragnar Benediktsson (œfði sönginn), Jón Hafliðason: Jón sterki, Þorsteinn Sigurðsson: Grímur stúdent, Sigurður Bogason: Helgi stúdent. - Miðröð frá vinstri: Stefán Árnason: Sýslumaðurinn, Árni Gíslason: Sigurður bóndi, Jóhanna Ágústsdóttir: Ásta, Sigríður Haraldsdóttir: Margrét, Finnur Sigmundsson: Grasa-Gudda. - Fremsta röð frá vinstri: Sigurgeir Jónsson: Haraldur, Valdimar Ástgeirsson: Ögmundur, Jóhannes Long: Skugga-Sveinn, Sigurður Scheving: Ketill. (Sbr. Blik 1967.)

Mynd þessi er af saltslagnum, sem fram fór þann 16. apríl 1930. Hluti verkalýðsfélagsins reyndi þá að stöðva uppskipun á salti í verkfallsátökum (sjá nánar frásögn Jóns Rafnssonar í bókinni Vor í verum). (Ljósm. Friðrik Jesson).

Landlyst. Elsta hús í Vestmannaeyjum, sýslumannssetur og fœðingarstofnun. Húsið var byggt 1847—1848 . Í þessu húsi rannsakaði Schleisner læknir orsakir ginklofans, sem deyddi nálega 70% af öllum þeim börnum sem fæddust í Eyjum á 18. öld og fyrra helmingi 19. aldar. Aðstoðarkona hans var Sólveig Pálsdóttir ljósmóðir.

Skálholt, íbúðarhús Gísla Magnússonar útgerðarmanns. Síðar var þar fyrsta elliheimilið í Vestmannaeyjum.

Vestmannaeyjar. Myndin er tekin í kringum 1925.

Vestmannaeyjar um 1930.

Fornleifauppgröftur í Herjólfsdal

Uppgraftarsvæðið í Herjólfsdal séð frá austri. (Ljósmynd Sigurgeir Jónasson 11.09.1981).

Grunnteikning af uppgraftarsvæðinu í Herjólfsdal. Uppgraftarsvæðið er yfir 100 m² að flatarmáli. (Teikning Margrét Hermannsdóttir 1985).

Þrír snældusnúðar og slétt hringlaga kringla úr klébergi (ef til vill ófullunninn snældusnúður). Snúðurinn er festur upp á skaft og kallaðist snælda og var notaður til að spinna eða tvinna ullarband. (Ljósmynd Ímynd 12. 01.1989, hlutföll 3:4).

Lítil brýni eða nálarbrýni úr flögubergi sem voru meðal annars notuð til að hvessa nálar. Götin á tveimur brýnanna (til vinstri) gefa til kynna að þau hafi verið þrœdd upp á band og fest við klœði eða belti kvenna. Flögubergið í brýnunum er ekki íslenskt heldur talið upprunnið frá Vesturlandi Noregs eins og ýmislegt fleira er fannst við fornleifarannsóknirnar í Herjólfsdal. (Ljósmynd Ímynd 12.01.1989, htutföll 4:5).

Fjögur pottbrot úr klébergi. Pottarnir voru höggnir út í kléberg; steintegund sem ekki er til hér á landi, enda talið aö pottarnir hafi komið frá Noregi þar sem nóg er af klébergi. Klébergspottar hentuðu vel þegar matur var seyddur. (Ljósmynd Ímynd 12.01.1989, hlutföll 1:3).

Nokkrir munir úr rauðajárni, en þeir voru gegnumryðgaðir er þeir fundust. Hér má greina nagla og hnoð en einnig leifar af hnífum og sigð. (Ljósmynd Ímynd 12.01.1989, hlutföll 2:5).

Hringprjónn úr bronsi (13 sm langur) eins og hann bar fyrir augu við uppgröftinn í Herjólfsdal. Prjónninn fannst ofarlega í mannvistarlagi og er því frá síðasta hluta byggðarinnar í Herjólfsdal. Hringprjónar voru notaðir til að taka saman skikkjuna á brjóstinu eða kyrtilklauf og eru prjónar af þessari gerð frá víkingatíma (= frá 800 til 1000/1050 e.Kr. (Ljósmynd Magnús Þorkelsson 13.08.1980).

Nálarhús úr bronsi (2,8 sm að lengd og 0,5 sm í þvermál) sem fest hefur verið með keðju við klœði eða belti kvenna. Nálarhúsið var frá lokaskeiði byggðarinnar í Herjólfsdal en slík nálarhús eru talin frá víkingatíma. Á myndinni sést hversu keðjan á nálarhúsinu er ofur fíngerð. (Ljósmynd eftir röntgenmynd frá forvörsludeild Forngripasafnsins (Oldsaksamlingen, við Oslóarháskóla, 1983).

Hér má sjá þverskurðinn á seyðisholu 3 í skála I. Matarílát, svo sem klébergspottar, voru lögð í glóðirnar í holunni, holan þar nœst byrgð með mold eða torfi og maturinn síðan seyddur (soðinn) með þessum hætti. Steinarnir í holunni drógu í sig hita frá glóðinni og dreifðu hitanum í seyðisholunni. (Ljósmynd Fjölnir Ásbjörnsson 03.07.1972).

Dreifing landnámsgjóskunnar [láréttar línur] (gosaska frá upphafi landnáms) og svartrar gjósku (SAS) [lóðréttar línur]] í byggðinni í Herjólfsdal. Samkvœmt niðurstöðum Margrétar Hermannsdóttur er landnámsgjóskan frá seinni hluta 7. aldar og svarta gjóskan frá 8. öld og þar sem landnámsgjóskuna er að finna í sjálfu mannvistarlaginu þá nœr upphaf byggðar í Herjólfsdal aftur á 7. öld. (Teikning Margrét Hermannsdóttir 1988).

Sennileg tímadreifing hœstu (U-2660) og lœgstu (U-4402) I4C aldursgreiningarinnar á birkiviðarkolum úr byggðinni í Herjólfsdal. Hæsta eða elsta aldursgreiningin nær aftur á 7. öld en sú lœgsta eða yngsta er frá 10. eða 11. öld. Þessar aldursgreiningar ásamt öðrum niðurstöðum fornleifarannsóknanna í Herjólfsdal gefa til kynna að byggðin í dalnum nái aftur á 7. öld og að hún hafi lagst af á mörkum víkingatíma og miðalda, þ.e.a.s. öðru hvoru megin við aldamótin 1000. (Hin myndræna uppsetning aldursgreininganna er unnin af Steinari Gulliksen við Tækniháskóla Noregs í Þrándheimi og byggir á tölvuforriti frá van der Plicht, Groningen, 1988. BP=Before Present=fyrir nútíma).

Á myndinni er ofn sem notaður hefur verið til að þurrka korn, en byggfrœ fundust innan sem utan við matargerðarhúsið (VII), þar sem ofninn var að finna. Kornið hefur legið á hellum sem lagðar voru yfir ofnrennuna sem sjá má fyrir miðri mynd. Hugsanlegt er að ofninn hafi einnig verið notaður við reykingu matvæla. Kornþurrkunarofn var stundum nefndur sofn. (Ljósmynd Margrét Hermannsdóttir 13.09.1980).

Á myndinni má sjá snið sem tekið var austan við matargerðarhúsið (VII), en undir sandlaginu efst á myndinni er þykkt gráleitt mannvistarlag með rauðbrúnum röndum og neðarlega í mannvistarlaginu er grágræn rönd, sem er hin svokallaða landnámsgjóska. Sandlagið efst í sniðinu er til merkis um gífurlegan uppblástur sem gæti hafa valdið því að byggðin í Herjólfsdal lagðist af öðru hvoru megin við aldamótin 1000. (Ljósmynd Margrét Hermannsdóttir 08.08.1983).

Saga Vestmannaeyja efnisyfirlit