Barnaskóli Vestmannaeyja

Úr Heimaslóð, Sögusetri Vestmannaeyja
Fara í flakk Fara í leit
Barnaskólinn, c.a. 1925

Barnaskólinn er elstur skóla í Vestmannaeyjum og hefur starfað samfellt frá árinu 1880 að talið er. Skólinn stendur við Skólaveg og var elsti hluti hans tekinn í notkun árið 1917.

Byggt hefur verið við skólann fjórum sinnum; fyrst var íþróttasalur byggður árið 1929, en nú er hann notaður sem samkomusalur; því næst sá hluti byggingarinnar þar sem anddyri, skólabókasafn og skólaskrifstofur eru nú til húsa, síðan sá hluti þar sem miðdeild skólans er með aðstöðu, og loks sá hluti þar sem unglingadeildin er til húsa. Í elsta hluta byggingarinnar - gamla skólanum - eru yngstu bekkir með aðstöðu, ásamt sérdeild.

Árið 2006 voru Barnaskóli og Hamarsskóli sameinaðir í einn skóla, Grunnskóla Vestmannaeyja. Um 580 nemendur stunda nám í sameinuðum skólanum. Skólanum er skipt í þrjú stig; yngsta stigið (1.–5. bekkur) er í Hamarsskóla en miðstig (6.–7. bekkur) og unglingastig (8.–10. bekkur) eru í Barnaskóla. Skólastjóri skólans er Fanney Ásgeirsdóttir og aðstoðarskólastjórar eru Elísa Kristmannsdóttir (eldra stig) og Sigurlás Þorleifsson (yngra stig).

Barnafræðsla

Fyrir miðja 18. öld komu ráðandi menn til Vestmannaeyja og sáu með eigin augum þá eymd sem þar ríkti, einnig sáu þeir hversu lélega uppfræðslu ungmenni fengu í lestri og kristindómi. Vildu þeir taka á málinu en höfðu hvorki tíma né fjármagn. Þá hófst þáttur Filippusar Eyjólfssonar. Hann hafði hvorki fé né tíma til að gefa, en hann hafði viljann til að framkvæma og bauðst til að kenna á heimili sínu í frístundum. Þetta er fyrsti vísirinn að barnaskóla á Íslandi. Skólinn var stofnaður árið 1745 og kenndi Filippus meira og minna í 11 ár við skólann. Skólastarfið gekk upp og ofan en aldrei fékkst staðfesting frá konungi á starfinu. Oftast voru um tíu börn í skólanum en eftir því sem leið á 18. öldina fækkaði þeim vegna þess hve mörg þeirra dóu úr ginklofa. Því voru stundum einungis um 5 börn í skólanum sum árin.

Eftir að Filippus hætti með barnaskólann féll skólahald niður um nokkurt skeið. Börnum var kennt að lesa og þau fengu kristindómsfræðslu, en kennslan var takmörkuð vegna lítils fjármagns, aðstöðuleysis og kennaraskorts. Endrum og sinnum fengust stúdentar til að kenna börnunum en ekki tókst að koma á reglulegu skólahaldi. Prestarnir sáu um kennslu oft á tíðum og sáu um að börnin fengju næga fræðslu fyrir fermingu. Það var Brynjólfur Jónsson sem var helsti hvatamaður að stofnun barnaskóla í Vestmannaeyjum.

Upphaf Barnaskólans

Þann 22. júní árið 1880 var kosið í sýslunefnd Vestmannaeyja um það að koma á fót fastri barnakennslu í Vestmannaeyjum. Eftir kosningarnar var efnt til almenns borgarafundar þar sem almenningur samþykkti einum rómi að stofna barnaskóla í Vestmannaeyjum og að kennslu skyldi hefjast sama haust. Jafnframt var um það samið á fundinum að byggja skyldi húsnæði fyrir þennan nýja barnaskóla. Séra Brynjólfi Jónssyni, að Ofanleiti, var falið að gera kostnaðaráætlun, og áætlaði hann að kostnaður við húsnæðið væri 2000 krónur. Til að geta hafið störf um haustið þurfti að finna bráðabirgðaaðstöðu fyrir skólann, og var fengin stofa á leigu í Nøjsomhed, gamla embættisbústaðnum.

Eftir langan og erfiðan undirbúning hófst skólastarfið í nóvember, haustið 1880. Kennslugreinar voru lestur, skrift, reikningur og kristinfræði. Fyrsti kennarinn við Barnaskólann í Vestmannaeyjum hét Einar Árnason. Kenndi hann tvo vetur. Hann hafði einungis lært hjá sýslumanni nokkur kvöld í viku í nokkra vetur. Annað hafði hann lært með sjálfsnámi. Skólagjöld takmörkuðu fjölda nemenda og útilokaði stóran hóp frá skólagöngu. Nemendafjöldinn fyrsta veturinn var 12-15 börn á aldrinum 10-15 ára. Heldur fleiri voru annað árið, eða 23 nemendur. Sumir úr þeim hópi áttu eftir að verða langlífir og merkir í samfélaginu.

Barnaskólinn og Landakirkja.

Hér kemur listi yfir nemendur Barnaskólans annan starfsvetur hans:

Þeir þrír sem fengu hæstu einkunn voru; Jes og Friðrik Gíslasynir og Jón Þorsteinsson. Bræðurnir Friðrik og Jes voru góðum gáfum búnir og settu mikinn svip á bæjarlíf Vestmannaeyja.

Fyrstu 15 árin var reglan sú að einungis þeir sem eitthvað höfðu lært áður í skrift og reikningi fengu inngöngu, en þessu var breytt þegar yngri deild skólans var stofnuð árið 1895. Einnig var stórt skref stigið þegar skólagjöld voru afnumin. Þá fengu öll börn tækifæri til að fá grunnmenntun. Það var árið 1891, þegar Aagard sýslumaður fluttist til Danmerkur og Jón Magnússon, síðar forsætisráðherra, tók við embætti sýslumanns. Fræðslumálin voru hans hjartans mál og voru efnalitlar fjölskyldur ævarandi þakklátar Jóni fyrir þessa þörfu breytingu.

Rétt fyrir aldamótin 1900 hóf hið opinbera baráttu gegn „tóbaks- og áfengisnautn“. Baráttan var háð í skólunum og átti að draga úr notkun ungmenna á efnunum. Fengu nemendur lítið kver um hættuna og kenndi séra Oddgeir Guðmundsen efnið.

Bygging skólahúsa

Haustið 1881 voru gerðar breytingar á hugmyndinni um gerð hússins á þann veg, að séra Brynjólfur Jónsson fékk það verkefni að gera nýja kostnaðaráætlun um efniskaup í bygginguna. Fékk hann með sér í lið Sigurð Sveinsson í Nýborg, byggingameistara, og Jósef Valdason, skipstjóra. Nýja skólahúsið var svo tekið í notkun haustið 1884. Þegar skólinn byrjaði var Lárus Árnason fenginn til að kenna. Hann var þriðji kennarinn við skólann og jafnframt albróðir hinna tveggja fyrrum kennara skólans. Skólahúsið var tvílyft timburhús og kostnaður við bygginguna 3000 kr.

Árið 1904 var nýtt skólahús tekið í notkun en hið gamla löngu orðið hrörlegt og rúmleysi mikið. Kostnaður við bygginguna var 10.000 kr. Á neðri hæð hússins var kennslustofa og þingsalur og á efri hæðinni tvær kennslustofur og bókasafnsstofa. Húsið stóð við Heimagötu 3 og hét Borg. Steinn Sigurðsson kenndi í hinu nýja húsi fyrstu árin. Hann var dugmikill kennari og bar hag nemenda og foreldra fyrir brjósti. Hann lét ekki deigan síga í æskulýðsmálum, vann mikið að íþróttamálum og félagsmálum auk þess að kenna aukalega námfúsum nemendum ensku og dönsku. En þrátt fyrir alla velvild sína og fórnfýsi í garð nemenda var honum sagt upp störfum skyndilega og fluttist hann þá á brott. Engar ástæður voru gefnar fyrir uppsögninni og var þetta leiðinlegt bæði fyrir hann og nemendur. Ætla má að skólanefnd hafi af einhverri ástæðu viljað losna við hann og tók því ríkið í taumana eftir þessa atburði og sá um uppsagnarmál framvegis.

Þegar Steinn Sigurðsson hætti sem skólastjóri voru 109 nemendur í skólanum. En hið tiltölulega nýja skólahús var nú orðið alltof lítið fyrir starfsemina. Bæjarstjórnin vildi því byggja framtíðarhúsnæði. Árið 1915 var byrjað að byggja skólahús við Skólaveg og er það enn notað. Þessi bygging er teiknuð af Rögnvaldi Ólafssyni húsameistara ríkisins. Í þessu skólahúsi voru 6 kennslustofur. Skólastofurnar voru hafðar langar og mjóar en það þótti betra upp á birtuna eins og segir í umsögn um teikninguna, en á þessum tíma var lýsing lítil og léleg. Þessi bygging þótti allvegleg og átti að rúma 180 börn, þ.e. 30 börn í hverri stofu. Ekki var þó björninn unninn þótt skólastarf hæfist í nýju byggingunni. Sökum fyrri heimsstyrjaldarinnar sem þá geisaði var kolaskortur og kol því skömmtuð. Hagstæðara þótti að hita upp helming stofanna og hafa þær tvísetnar. Ekkert vatn var í húsinu fyrstu árin og kom rennandi vatn ekki fyrr en 10-12 árum eftir byggingu hússins eða um 1930.

Sá skólastjóri sem var við skólann, þegar fyrsti hluti núverandi húsnæðis skólans var byggt, hét Björn H. Jónsson. Eftir óeigingjarnt starf fór fyrir honum eins og fyrirrennara hans; Birni var sagt upp störfum fyrirvaralaust og hann hrakinn úr bænum. Bæjarbúar horfðu á eftir honum og fjölskyldu hans með eftirsjá vegna mikils og góðs starfs sem þau höfðu unnið í bænum.

Skólastjórar

Framan af voru það sóknarprestar sem titlaðir voru skólastjórar en höfðu ekkert með stjórnun skólans að gera. Því voru það kennarar sem stjórnuðu skólanum fram á 20. öldina.

Kennarar

Vert er að minnast á nokkra kennara sem áberandi voru fyrstu árin:

Til að sjá lista yfir kennara, bæði frá fyrri tíð og samtímans, má smella hér:


Heimaeyjargosið

Í gosinu 1973 var skólinn notaður sem geymsla fyrir búslóðir sem bjargað var í gosinu. Skipuleg skráning var þá á öllu sem kom inn skólann. Skipaðar voru björgunarsveitir sjálfboðaliða og komið á fót vaktaplani. Ennfremur voru einhverjar stofur elsta hluta hússins notaðar sem svefnaðstaða.

Skólinn í dag

Barnaskólinn hefur verið einsetinn frá og með haustinu 1995.

Áður en að grunnskólar Vestmannaeyja voru sameinaðir var Barnaskóli Vestmannaeyja heildstæður grunnskóli með nemendur á aldrinum 6-16 ára í 22 bekkjardeildum. Nú hýsir Barnaskóli 6.-10. bekk sameinaðs skólans. Íþróttakennsla fer fram í Íþróttamiðstöðinni við Brimhólalaut. Grunnskóli Vestmannaeyja er með sérdeild fyrir fatlaða nemendur, enn fremur hefur undanfarin ár verið starfrækt nýbúadeild í skólanum til stuðnings fyrir nemendur sem flutt hafa til Eyja erlendis frá.

Skólinn leggur áherslu á að nemendur kynnist sérstöðu heimabyggðar sinnar, eins og jarðfræði, dýralífi og sögu. Skólinn er virkur þátttakandi í erlendum samskiptum með nýjustu tækni. Má þar nefna Jason-verkefnið, þátttöku í Comeniusar verkefni, GLOBE- umhverfisverkefni sem nú stendur yfir og fleira.

Þá vill skólinn efla samkennd, vináttu og sjálfsöryggi nemenda, og er unnið að því m.a. með: samveru á sal, vinahópum, íþróttadegi, upplestrarkeppni, útivistardögum, árshátíð, tilbreytingadögum og ýmsu öðru. Kjörorð Grunnskóla Vestmannaeyja eru Gleði, öRyggi og Vinátta (GRV).

Myndir

Tenglar

Heimildir

Sótt frá „http://heimaslod.is/index.php?title=Barnaskóli_Vestmannaeyja&oldid=126204“