Saga Vestmannaeyja I./ Myndasyrpa

Myndasyrpa

Fornleifauppgröftur í Herjólfsdal

Grunnteikning af uppgraftarsvæðinu í Herjólfsdal. Uppgraftarsvæðið er yfir 100 m² að flatarmáli. (Teikning Margrét Hermannsdóttir 1985). (Mynd úr endurútgáfu).

Þrír snældusnúðar og slétt hringlaga kringla úr klébergi (ef til vill ófullunninn snældusnúður). Snúðurinn er festur upp á skaft og kallaðist snælda og var notaður til að spinna eða tvinna ullarband. (Ljósmynd Ímynd 12. 01.1989, hlutföll 3:4). (Mynd úr endurútgáfu).

Lítil brýni eða nálarbrýni úr flögubergi sem voru meðal annars notuð til að hvessa nálar. Götin á tveimur brýnanna (til vinstri) gefa til kynna að þau hafi verið þrœdd upp á band og fest við klœði eða belti kvenna. Flögubergið í brýnunum er ekki íslenskt heldur talið upprunnið frá Vesturlandi Noregs eins og ýmislegt fleira er fannst við fornleifarannsóknirnar í Herjólfsdal. (Ljósmynd Ímynd 12.01.1989, htutföll 4:5). (Mynd úr endurútgáfu).

Fjögur pottbrot úr klébergi. Pottarnir voru höggnir út í kléberg; steintegund sem ekki er til hér á landi, enda talið aö pottarnir hafi komið frá Noregi þar sem nóg er af klébergi. Klébergspottar hentuðu vel þegar matur var seyddur. (Ljósmynd Ímynd 12.01.1989, hlutföll 1:3). (Mynd úr endurútgáfu).

Nokkrir munir úr rauðajárni, en þeir voru gegnumryðgaðir er þeir fundust. Hér má greina nagla og hnoð en einnig leifar af hnífum og sigð. (Ljósmynd Ímynd 12.01.1989, hlutföll 2:5). (Mynd úr endurútgáfu).

Hringprjónn úr bronsi (13 sm langur) eins og hann bar fyrir augu við uppgröftinn í Herjólfsdal. Prjónninn fannst ofarlega í mannvistarlagi og er því frá síðasta hluta byggðarinnar í Herjólfsdal. Hringprjónar voru notaðir til að taka saman skikkjuna á brjóstinu eða kyrtilklauf og eru prjónar af þessari gerð frá víkingatíma (= frá 800 til 1000/1050 e.Kr. (Ljósmynd Magnús Þorkelsson 13.08.1980). (Mynd úr endurútgáfu).

Nálarhús úr bronsi (2,8 sm að lengd og 0,5 sm í þvermál) sem fest hefur verið með keðju við klœði eða belti kvenna. Nálarhúsið var frá lokaskeiði byggðarinnar í Herjólfsdal en slík nálarhús eru talin frá víkingatíma. Á myndinni sést hversu keðjan á nálarhúsinu er ofur fíngerð. (Ljósmynd eftir röntgenmynd frá forvörsludeild Forngripasafnsins (Oldsaksamlingen, við Oslóarháskóla, 1983). (Mynd úr endurútgáfu).

Hér má sjá þverskurðinn á seyðisholu 3 í skála I. Matarílát, svo sem klébergspottar, voru lögð í glóðirnar í holunni, holan þar nœst byrgð með mold eða torfi og maturinn síðan seyddur (soðinn) með þessum hætti. Steinarnir í holunni drógu í sig hita frá glóðinni og dreifðu hitanum í seyðisholunni. (Ljósmynd Fjölnir Ásbjörnsson 03.07.1972). (Mynd úr endurútgáfu).

Dreifing landnámsgjóskunnar [láréttar línur] (gosaska frá upphafi landnáms) og svartrar gjósku (SAS) [lóðréttar línur]] í byggðinni í Herjólfsdal. Samkvœmt niðurstöðum Margrétar Hermannsdóttur er landnámsgjóskan frá seinni hluta 7. aldar og svarta gjóskan frá 8. öld og þar sem landnámsgjóskuna er að finna í sjálfu mannvistarlaginu þá nœr upphaf byggðar í Herjólfsdal aftur á 7. öld. (Teikning Margrét Hermannsdóttir 1988). (Mynd úr endurútgáfu).

Sennileg tímadreifing hœstu (U-2660) og lœgstu (U-4402) I4C aldursgreiningarinnar á birkiviðarkolum úr byggðinni í Herjólfsdal. Hæsta eða elsta aldursgreiningin nær aftur á 7. öld en sú lœgsta eða yngsta er frá 10. eða 11. öld. Þessar aldursgreiningar ásamt öðrum niðurstöðum fornleifarannsóknanna í Herjólfsdal gefa til kynna að byggðin í dalnum nái aftur á 7. öld og að hún hafi lagst af á mörkum víkingatíma og miðalda, þ.e.a.s. öðru hvoru megin við aldamótin 1000. (Hin myndræna uppsetning aldursgreininganna er unnin af Steinari Gulliksen við Tækniháskóla Noregs í Þrándheimi og byggir á tölvuforriti frá van der Plicht, Groningen, 1988. BP=Before Present=fyrir nútíma). (Mynd úr endurútgáfu).

Á myndinni er ofn sem notaður hefur verið til að þurrka korn, en byggfrœ fundust innan sem utan við matargerðarhúsið (VII), þar sem ofninn var að finna. Kornið hefur legið á hellum sem lagðar voru yfir ofnrennuna sem sjá má fyrir miðri mynd. Hugsanlegt er að ofninn hafi einnig verið notaður við reykingu matvæla. Kornþurrkunarofn var stundum nefndur sofn. (Ljósmynd Margrét Hermannsdóttir 13.09.1980).(Mynd úr endurútgáfu).

Á myndinni má sjá snið sem tekið var austan við matargerðarhúsið (VII), en undir sandlaginu efst á myndinni er þykkt gráleitt mannvistarlag með rauðbrúnum röndum og neðarlega í mannvistarlaginu er grágræn rönd, sem er hin svokallaða landnámsgjóska. Sandlagið efst í sniðinu er til merkis um gífurlegan uppblástur sem gæti hafa valdið því að byggðin í Herjólfsdal lagðist af öðru hvoru megin við aldamótin 1000. (Ljósmynd Margrét Hermannsdóttir 08.08.1983). (Mynd úr endurútgáfu).

Ýmsar hjóna- og fjölskyldumyndir

Sæmundur Benediktsson verkamaður og kona hans Ástríður Helgadóttir.

Ármann Guðmundsson bílstjóri og kona hans.

Guðjón Jónsson líkkistusmiður og bóndi á Oddsstöðum og seinni kona hans Guðrún Grímsdóttir.

Bjarni Einarsson bóndi og útvegsmaður í Hlaðbæ (d. 1944) og kona hans Halldóra Jónsdóttir (d. 1942).

Eiríkur Hjálmarsson kennari (d. 1931) og kona hans Sigurbjörg Pétursdóttir.

Snorri Tómasson skósmíðameistari (fyrsti skósmiður hér – d. 1936) og kona hans Ólafía Ólafsdóttir.

Guðjón Eyjólfsson útvegsmaður og bóndi á Kirkjubæ (d. 1935) og kona hans Halla Guðmundsdóttir (d. 1939).

Gísli Stefánsson kaupmaður og útvegsmaður (d. 1904) og kona hans Soffía Andersdóttir (d. 1936) og börn þeirra.

Gísli Engilbertsson verzlunarstjóri (d. 1919) og kona hans Ragnhildur Þórarinsdóttir (d. 1925) og börn þeirra: Engilbert, Þórarinn, Elínborg, Guðfinna og Katrín.

Fjórir ættliðir: Arnbjörn Ögmundsson og sonur hans Þorbjörn Arnbjörnsson, sonur hans og sonarsonur.

Þórarinn Guðmundsson skipstj. og útvegsm. og kona hans Jónasína Runólfsdóttir.

Matthías Finnbogason skipaskoðunarm. og kona hans Sigríður Þorsteinsdóttir og fjölskylda.

Jón Pálsson ísláttarmaður og börn hans.

Guðmundur Böðvarsson byggingameistari og kona hans Sigurbjörg Sigurðardóttir og synir þeirra.

Guðjón Jónsson skipstjóri og útgerðarmaður (d. 1941) og kona hans Ingveldur Unadóttir (d. 1940) og fjölskylda.

Torfi Einarsson skipstjóri og útgerðarmaður og börn hans.

Þorsteinn Jónsson útvegsmaður og skipstjóri og kona hans Elínborg Gísladóttir.

Saga Vestmannaeyja efnisyfirlit