Guðrún Jónsdóttir ljósmóðir

Guðrún Jónsdóttir húsfreyja, ljósmóðir, prestkona á Kirkjubæ, var fædd 16. maí 1791 að Brekkum í Holtum, Rangárvallasýslu og lézt 14. febrúar 1850 að Kirkjubæ í Eyjum.

Ætt og uppruni

Foreldrar hennar voru Jón hreppstjóri að Brekkum, f. um 1748, d. 1812, Filippusson prests að Kálfafelli í Ásahreppi í Rangárvallasýslu, Gunnarssonar og síðari konu Filippusar, Vilborgar húsfreyju, d. 1774, Þórðar lögréttumanns að Háfi í Holtum Þórðarsonar og konu Þórðar lögréttumanns, Kristínar húsfreyju Tómasdóttur í Glerárskógum í Hvammssveit. Móðir Guðrúnar og kona Jóns að Brekkum var Ingveldur húsfreyja og ljósmóðir að Brekkum, f. um 1748, d. 20. febrúar 1833, Þorsteins bónda að Brekkum og í Árbæ í Holtum, d. fyrir 1785, Kortssonar og konu Þorsteins, Elínar húsfreyju, f. 1714, d. 18. marz 1797, Grímsdóttur bónda og lögréttumanns að Reyðarvatni á Rangárvöllum, Jónssonar.

Lífsferill

Guðrún mun sennilega hafa numið ljósmóðurfræði hjá Sveini Pálssyni, þá lækni í Vík í Mýrdal. Var hún lengi í Eyjum eftir lát manns síns og stundaði ljósmóðurstörf, m.a. var hún ljósmóðir hjá Schleisner lækni í “Stiftelsinu” (fæðingastofnuninni) og naut launa af ljósmóðurpeningum úr Jarðabókarsjóði 1833-1847.
Guðrún var í föðurhúsum 1801, húsmóðir á Saurbæ í Hagasókn, Rang 1816, eftirlaunaþegi að Kirkjubæ 1845.

Maki (5. nóv. 1811): Páll („skáldi”), prestur að Kirkjubæ Jónsson, f. 9. júlí 1780 á Gjábakka, drukknaði í Eystri-Rangá 12. eða 15. september 1846. Hann var prestur á Kirkjubæ 1822-1837. Hafði hann áður verið aðstoðarprestur Bjarnhéðins Guðmundssonar frá 1818. Foreldrar hans voru Jón undirkaupmaður í Eyjum Eyjólfsson (sagnir herma, að Hans Klog kaupmaður hafi verið faðir Páls) og Hólmfríður Benediktsdóttir prests að Ofanleiti Jónssonar.
Þau Páll voru ættforeldrar Ásgeirs forseta Ásgeirssonar og Ragnars ráðunautar Ásgeirssonar.

Börn þeirra Páls voru:

1. Eva Hólmfríður, f. 22. janúar 1812 í Árbæjarsókn í Holtum, d. 28. maí 1866. Var hún skáldmælt. Hún átti barn, Magnús, með giftum manni Ólafi Guðmundssyni 1831, en giftist síðar Jóni Samúelssyni á Löndum, sjómanni og forsöngvara frá Miðjanesi í Reykhólahreppi í A-Barðastrandarsýslu, bónda Egilssonar. Þau bjuggu í Dalahjalli 1845.
2. Sigþrúður, f. 28. maí 1813.
3. Guðrún eldri, f. 18. apríl 1814, d. um 1909 í Landeyjum. Hún giftist Petreus Cephas Péturssyni bónda og formanni á Kirkjubæ og víðar, síðast bónda í Tjarnarkoti í Landeyjum.
4. Guðrún yngri („Gunna skálda”), f. 16. október 1815, d. 3. marz 1890. Hún giftist Ólafi Guðmundssyni sjómanni, þjóðhagasmið og bónda á Kirkjubæ 1842, en þau skildu 1854. Varð hún síðar einsetukona, förukona, skáldmælt og sögð ákvæðaskáld.
5. Kristín, ógift, f. 17. marz 1817, d. um 1900 í Straumfirði á Mýrum.
6. Kristín yngri, f. 18. október 1818, d. 4. nóvember s. ár úr „Barnaveiki“, mun vera ginklofi.
7. Ingveldur, f. 30. júlí 1820, d. 5. ágúst s. ár úr „Barnaveiki“, mun vera ginklofi.
8. Solveig ljósmóðir, f. 8. október 1821, d. 24. maí 1886.
9. Bergljót, f. 5. jan. 1823, d. 7. maí s. ár úr „Barnaveiki“.
10. Gísli, f. 30. október 1824, d. s.ár úr „Barnaveiki“, mun vera ginklofi.
11. Jón, f. 15. febrúar 1825, d. 23. s. mán. úr „Barnaveiki“, mun vera ginklofi.
12. Ingigerður, f. 25. september 1827.
13. Páll trésmíðanemi, f. 19. febrúar 1833, hrapaði til bana úr Hábarði í Elliðaey 20. ágúst 1857.

---

Heimildir

• Samantekt: Víglundur Þór Þorsteinsson.
• Ljósmæður á Íslandi. Reykjavík: Ljósmæðrafélag Íslands, 1984.
• Manntöl.
• Páll Eggert Ólason. Íslenzkar æviskrár IV. Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag, 1951.
• Prestþjónustubækur.
• Ragnar Ásgeirsson. Skrudda II. Akureyri: Búnaðarfélag Íslands, 1958.
• Sigfús M. Johnsen. Saga Vestmannaeyja I. Reykjavík: Ísafoldarprentsmiðja H.F., 1946. Bls 100-102/149.
• Þorsteinn Þ. Víglundsson: Solveig Pálsdóttir, ljósmóðir. Blik, 1967, bls. 130-136.