Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1967/Vetrarvertíðin
Vetrarvertíð í Vestmannaeyjum árið 1967 hófst 2. janúar. Höfðu nokkrir bátar róið með línu fyrir áramót og fiskað vel. Stóru síldarbátarnir, Gjafar, Bergur, Halkion o.fl., héldu þá þegar á miðin fyrir austan land til síldveiða. Árið byrjaði með norðan golu og hægviðri, og öfluðu línubátar vel, t.d. fékk Sæbjörg 12 tonn þann 3. janúar.
Eftir fyrstu vikuna í janúar voru 14 bátar komnir á línu. Síldveiðibátarnir gerðu afbragðs góðar veiðiferðir austur fyrir land og náðu allt að 3 fullfermum, áður en verulega breytti um veður.
Hinn 7. janúar fékk Gjafar síld hér við Eyjar inni á Ál, og fékk hann þar fullfermi eftir nóttina. Eftir það veiddu síldveiðibátar allvel hér heima við í nokkurn tíma.
Eftir 10. janúar fór að breyta mjög til með veður, og mátti segja, að úr því væri stöðug ótíð og ógæftir allt til aprílloka. Er liðin vertíð ein sú erfiðasta, sem menn muna, og sífelld ofviðri, en fiskigengd var góð á Eyjamiðum, og telja sjómenn, að vertíð þessi hefði orðið prýðileg, ef gæftir hefðu verið sæmilegar.
Um miðjan janúar stundaði 21 bátur veiðar, og var afli þeirra orðinn 423 lestir.
Stöðugir austanstormar og stórviðri voru allan síðari hluta janúar og landlega frá 19.janúar til 30. janúar. Gerði þá nokkra daga sjóveður, og var afli dágóður á línu og í botnvörpu og ágætur hjá síldarbátum. Fengu þeir allt að 300-500 tonna dagveiði austur af Bjarnarey.
Þegar fyrsta vika af febrúar var liðin, gerði mjög langan og þreytandi óveðurskafla, allt til 20. febrúar, en er gaf á sjó, var afli tregur.
Eftir 10. febrúar fóru stærri bátarnir að búa sig á loðnuveiðar. Fékkst fyrsti loðnuaflinn 8. febrúar austur við Ingólfshöfða, en ótíð hindraði meiri veiði, þar til kom fram yfir 20. febrúar. Glæddust þá mjög aflabrögð í öll veiðarfæri, og varð mokafli af loðnu. Fundu bátar þessa loðnugöngu út af Víkinni þann 25. febrúar. Gekk loðnan að venju vestur og var komin hingað að Eyjum um mánaðamótin. Var stanzlaus löndun loðnu þessa dagana. Var losun aflans það eina, sem stóð á, og komu hin stóru og glæsilegu 250-400 tonna skip drekkhlaðin að landi og tví- og þrísóttu sama sólarhringinn. Sem dæmi má nefna, að 27. febrúar bárust 4.500 tonn á land úr 25 skipum. Gekk löndun greiðlega miðað við aðstæður, en löndun er of mikið á eftir tímanum með selflutning á bílum í stað þess að dæla aflanum beint úr skipunum í geymsluþró.
Hinn 4. marz höfðu borizt 23.000 tonn af loðnu á land, og var þá löndunarstöðvun og höfnin full af drekkhlöðnum skipum.
Fyrsta viðbragðið í fiskinót fékk Guðjón á Gullberg þann 6. marz. Fékk hann 40 tonn af ufsa og þorski inni á Ál.
Áframhaldandi mokafli var af loðnu, en vegna löndunarerfiðleika tóku margir bátar fiskinót eftir þetta, og fékk Gjafar rúm 50 tonn af þorski „á norðvestur“ þann 8. marz, Gullberg 40 tonn. Loðnuvertíð var talið lokið 10. apríl, og var heildaraflinn tæp 96.000 tonn, en var á sama tíma árið 1966 125.000 tonn. Nálægt því 50 bátar stunduðu loðnuveiðar vertíðina 1967, en 70 bátar 1966. Vestmannaeyjar voru hæsti löndunarstaðurinn með 30.100 tonn, Reykjavík með 20.900 tonn og Keflavík með 14.400 tonn.
Þegar fyrsta vika af marz var liðin, fóru bátar almennt að taka net. Var afli sæmilegur í það veiðarfæri og aðallega ufsi. Gerði þá enn eina óveðurshrinuna og frátökin, svo að netabátar gátu ekki vitjað neta sinna dögum saman. Hinn 17. marz var slíkt stórveltubrim, að öll grunn í kringum Eyjar voru uppi. Að sögn var þetta mesta brim, sem hafði komið í 40 ár, og urðu víða stórskemmdir á bátum hér sunnanlands. Rak báta á land á Stokkseyri, og gjöreyðilögðust tveir af bátum Stokkseyringa, en bátar frá Þorlákshöfn brutust út úr höfninni þar og leituðu skjóls í Vestmannaeyjum.
Loks komust netabátar á sjó 21. marz, og var ljót aðkoma hjá þeim, miklir hnútar og flækjur og baujur horfnar. Kom það fyrir, að trossur flutu upp, þegar stjórinn hafði verið dreginn inn, þar eð allir steinar voru af netunum. Var veiðarfæra- og aflatjón báta mjög mikið af völdum þessa veðurs.
Togbátar fiskuðu mjög vel í endaðan marz, og fékk Guðjón Kristinsson á Hrauney 40 tonn 25. marz, sem var „laugardagur fyrir páska“, en páskadag bar upp á 26. marz. Ekki var um neina fornfræga páskahrotu að ræða.
Í marzlok var heildarvertíðaraflinn af bolfiski 10.500 lestir, en á sama tíma árið áður 10.700 lestir. Voru 4 bátar komnir yfir 300 Iestir. Var Sæbjörg langhæst með 418 lestir í 50 róðrum.
Fyrsti umtalsverði afladagur vertíðarinnar var 7. apríl, og fengu þá neta- og togbátar prýðilegan afla, 20-40 tonn hver bátur. Var þetta fremur smár fiskur, sem fékkst við Bræðrabrekann og á Drangahrauninu, þar sem varla hefur sézt fiskur síðan 1959. Hjá þorskanótabátum var afli sáratregur, og var hæsti nótabátur með aðeins um 100 tonn hinn 10. apríl. Það var ekki fyrr en 11. apríl, sem nótabátar fengu góðan afla. Fékk Gjafar þann dag 90 tonn, og mun það hafa verið stærsti róður á vertíðinni, þá fékk Gullberg um 70 tonn, og var afli 25—30 nótabáta almennt 30 til 40 tonn. Fékkst afli þessi við Drangahraun. Ekki varð þó meira úr þessu hjá nótabátum, af því að daginn eftir var komin SV-bræla og ekkert næði við veiðarnar. Gekk aftur á með kulda og stormi, en afli netabáta var allgóður, þegar komizt var á sjó.
Í lok apríl skiptu margir netabátar yfir á botnvörpu, en aðrir „tóku upp“ og hættu veiðum. Nótabátarnir leituðu fyrir sér austur í bugtum, en afli var tregur og hjá mörgum enginn.
Oft hefur fyrri hluti maí og dagarnir til vertíðarloka verið rýrir með afla, en nú brá svo við, að bátar fiskuðu ágætlega, þegar vika var af maí.
Fékk Gjafar um 250 tonn á viku, síðustu dagana fyrir vetrarvertíðarlok. Nokkrir bátar tóku línu og rótfiskuðu. Fékk fiskikóngurinn, Hilmar, 17 og 18 tonn í róðri.
Á vertíðinni gengu 3 opnir bátar, og var Hlýri Bjarna Guðmundssonar í Háagarði hæstur með 51 tonn. Reru þeir tveir á með línu og handfæri. Er þetta góður afli.
Laugardaginn 13. maí má telja, að vetrarvertíð árið 1967 hafi lokið. Lauk þar með einni erfiðustu vertíð, sem um getur hér sunnan lands og í Vestmannaeyjum vegna sífelldra storma og stórbrima.
Mátti það teljast til undantekninga, ef bátar fengu gott sjóveður.
Það var mikið lán og mildi, að engin slys urðu á mönnum þessa vertíð. Nokkur óhöpp urðu þó á bátum. Hinn 5. marz strandaði m/b Bjarmi við Knarrarósvita. Hann náðist síðar út. 21. apríl kom eldur upp í m/b Ver VE 200 úti á miðunum, og varð vélarhúsið alelda. Með aðstoð m/b Gissurar hvíta frá Hornafirði tókst að ráða niðurlögum eldsins. Daginn eftir strandaði m/b Hávarður austur við Skaftárós, en V/s Þór náði bátnum síðar út.
Nokkrar breytingar voru á liðinni vertíð með formenn og báta eins og alltaf. Þrír nafnkunnir aflamenn, sem hafa undanfarnar vertíðir verið í fremstu röð og fiskikóngar, eru nú ekki með báta. Þessir skipstjórar em: Páll Ingibergsson skipstjóri á Reyni, Helgi Bergvinsson skipstjóri á Stíganda og Kristinn Pálsson skipstjóri á Berg. Er skarð fyrir skildi, þegar þessir farsælu skipstjórar setja ekki lengur svip sinn á sjósókn héðan. Ekki munu þeir þó alveg farnir af sjótrjánum sem betur fer.
Eftirtaldir bátar gengu héðan á vertíð í fyrsta skipti: Aldís (Sigurjón í Engey), Sæborg BA (Sveinn Valdimarsson), Tálknfirðingur (Guðjón á Landamótum), Hrauney (Guðjón Kristinsson í Miðhúsum), Sigurður SI (Sigurður Bjarnason Svanhóli), Sæborg RE (Matthías Angantýsson o. fl.), Hamraberg (ex Páll Pálsson, skipstjóri Grétar Þorgilsson), Sæunn (Sigurður Gunnarsson).
Af gamalkunnum aflaskipum, sem voru seld í burtu, má nefna Reyni VE 15.
Þegar flest var, gekk 71 bátur hér á vertíð. Línubátar voru flestir 18 síðari hluta janúar, togbátar urðu flestir 39 í apríl, netabátar 18 fyrri hluta apríl, þorsknótabátar flestir 12 síðari hluta apríl. Er hér átt við fjölda báta, sem eru í föstum viðskiptum í Vestmanna-eyjum, en alla vertíðina var hér mikill fjöldi aðkomubáta, sem komu og fóru.
Bátum á vertíð fækkar alltaf heldur, og er það slæmt. Hér í Eyjum eru nú mikil og góð fiskiðjuver, sem hafa mjög góðar aðstæður til að taka á móti nær ótakmörkuðum afla. Eru Vestmannaeyjar líkastar móðurskipi í auðugustu fiskimiðum Norður-Atlantshafs og miðja vegu frá öllum beztu fiski-miðum landsmanna. Hér á því að geta risið blómlegur fiskiðnaður og er þegar risinn, þó að fullnýting aflans og fjölbreytni í framleiðsluháttum ætti að vera meiri. Undirstaða þessa iðnaðar og útflutningsframleiðslu er auðvitað sjávaraflinn, en til þess að ná í hann þarf bæði skip og sjómenn. Hríðversnandi kjör sjómanna miðað við aðrar stéttir þjóðfélagsins er alvarlegt mál, sem verður að leysa hið bráðasta á breiðum grundvelli. Sýnilegt er og, að Vestmannaeyingar verða að gera myndarlegt og skipulegt átak til að koma bátaflota sínum í viðunandi horf. Þyrfti að gera fjögurra til fimm ára áætlun um uppbyggingu fiskiskipaflotans. Ættu fiskiðjuverin og bæjarfélagið nú þegar að hafa forgöngu um að auðvelda ungum mönnum að eignast ný og góð skip, svo að þeir þurfi ekki að leita í önnur byggðarlög eftir sæmilegum skipum. Það er því miður staðreyndin í dag með suma okkar beztu fiskimenn. Láta ætti af þeirri stefnu, sem hér hefur ríkt allt of lengi, að kaupa aðeins gamla og úr sér gengna báta hingað í plássið. Af 30 nýjum bátum, sem Íslendingar áttu í smíðum nú um sl. áramót, áttu Vestmannaeyingar aðeins tvo. Stefna bæri að eftirfarandi: Eignast 30 100 tonna báta, sem yrðu gerðir út á togveiðar, línu og net, fá 10 50 tonna báta til sömu veiða. Eignast 20 til 30 250 og 300 tonna skip, sem gætu stundað veiðar á fjarlægari miðum og flutt aflann hingað heim, eins og gert var s.l. haust. Undanfarin ár hefur verið búið hér þannig að Vestmannaeyjahöfn, að öll skilyrði eru til að afgreiða slíkan flota. Fjöldi skipa héðan yrði þá eitthvað nálægt 100, og hvað er betri framtíð þessum bæ en að eignast mörg og góð fiskiskip? Vertíðaraflinn og nýting hans: Bolfiskur lagður á land í Vestmannaeyjum frá 2. janúar 1967 til 15. maí 1967 var 25.300 tonn (á sama tíma vertíðina 1966: 26.400 tonn).
Afli báta sem ekki eru í föstum viðskiptum (aðkomubátar) er um 1400 tonn.
Í fyrra voru aðeins 7 bátar með yfir 500 tonn, svo að afli er miklu misjafnari þessa vertíð en verið hefur.
Línu alla vertiðina: Þristur (15 tonna bátur) 180 tonn í 37 róðrum.
Þetta er sama magn og barst í land vertíðina 1966.
Lifrarmagn til 30. apríl var 1206 tonn (1966: 1430 tonn), og var nýting lifrar 60%. Það er nokkuð íhugunarefni hve lifrarmagnið hefur minnkað mikið. Hina góðu aflavertíð 1964 var lifrarmagnið 2800 tonn eða 1600 tonnum meira.
Vinnsla haustsíldar af Austurlandsmiðum.
Síldarbátar fluttu mikið magn hingað til Vestmannaeyja af Austurlandsmiðum frá september til áramóta.
Töluverður hluti síldarinnar var frystur og flakaður.
Er þessi mikla síldarflökun nýr þáttur í framleiðslunni hér, og skapaði þessi síld mikla atvinnu.
Aflaverðmæti hæstu Vestmannaeyjabáta og báta, sem Eyjamenn stýra og stjórna, árið 1966:
Það skal tekið fram, að ofangreint yfirlit um vertíðaraflann er ekki nákvæmt upp á hverja tölu. Er víða hækkað upp eða lækkað, svo að standi á tug. Öllum minni einingum er sleppt. En óhætt er að segja að þetta yfirlit sé mjög nálægt sanni.