Blik 1960/Landlyst

Efnisyfirlit 1960

Fæðingarstofnun

Landlyst

Födselsstiftelset - Stiftelsið

Nokkur söguleg drög

Þessi mynd er af Landlyst, eins og hún leit út, meðan hún var læknissetur.
Myndin er tekin skömmu eftir 1912.
Suðurhlið hússins blasir við og inngangur í austurenda um skúrinn,
en þar hafði héraðslœknir lyfjabúð sína og lækningastofu,
þar sem „Stiftelsið“ var áður fyrr. Líkindi eru til,
að Landlyst hafi litið þannig út frá upphafi.

Sumarið 1953 fór fram gagnger viðgerð á Landlyst.
Var þá húsið m.a. múrhúðað utan. Á þessari mynd blasir suðurhlið hússins við
eftir múrhúðunina.

Hér sjáum við norðurhlið Landlystar, eftir að hún var múrhúðuð sumarið 1953.
Þar var um langan tíma gengið inn í íbúðina.

Árið 1846 bjuggu tvær fjölskyldur í tómthúsinu Sæmundarhjalli í Eyjum, sem það ár hlaut nýtt nafn og var eftir það í mörg ár kallað París. Tómthús þetta stóð mjög skammt vestan við Stíghús (Njarðarstíg 5). Önnur hjónin hétu Matthías Markússon, snikkari, og Sólveig ljósmóðir Pálsdóttir prests Jónssonar að Kirkjubæ. Matthías var fæddur 1810 og Sólveig 1820. Þetta ár áttu þau aðeins eitt barn, Pálínu Matthildi, þá tveggja ára.
Árið 1847 sendi stjórnin nýjan lækni til Vestmannaeyja. Sá hét dr. Peter Anton Schleisner. Skyldi hann rannsaka orsakir ginklofans, svo sem kunnugt er.
Fyrstu framkvæmdir dr. Schleisners í Eyjum voru þær að láta byggja hús, þar sem fæðandi konur skyldu liggja sængurleguna.
Ekki hafði dr. Schleisner lengi kynnzt Sólveigu ljósmóður, sem hafði lært ljósmóðurfræði í Kaupmannahöfn, er hann fékk mikið traust á henni. Óskaði hann þess, að þau hjónin byggðu sér hús áfast „fæðingarstofnuninni“, svo að ljósmóðurinni yrði sem allra auðveldast og hagfelldast að annast sængurkonurnar. Þannig atvikaðist það, að þau hjónin Matthías og Sólveig byggðu vestari enda Landlystar, (en svo kölluðu þau nýbyggingu þessa) á sama tíma sem stjórnin lét byggja austurendann handa dr. Schleisner til rannsóknar á orsökum ginklofans. Það var „fæðingarstofnunin“, sem oft var nefnd „Stiftelsið“ á tungu Eyjafólks. Þessi sambygging var gjörð sumarið 1847.
Næsta ár (1848) hafði dr. Schleisner fundið orsakir ginklofans og hvarf þá af landi burt, með því að hann hafði þá lokið erindi sínu til Eyja. Næstu 20 árin bjuggu hjónin Matthías og Sólveig í sínum hluta Landlystar, en „fæðingarstofnunin“ mun hafa verið lítið notuð eftir það, a.m.k. ekki að staðaldri. Á árunum 1866—1867 fluttu þau hjón til Reykjavíkur.
Þegar Lestrarfélag Vestmannaeyja var stofnað (1862), fékk það inni í „fæðingarstofnuninni.“ Þar var bókasafn þess geymt um skeið og þar fóru fram útlán bóka.
Nú vil ég vinsamlegast biðja lesandann að glugga í kaflann hér í ritinu um barnafræðslu í Eyjum á 19. öld. Þar kemur Landlyst við sögu.
Árið 1869, 16. ágúst, var Þorsteini héraðslækni Jónssyni byggð tómthúslóðin Landlyst. Þá hafði læknirinn fest kaup á allri húseigninni og keypt húsenda hjónanna á 250 ríkisdali. Héraðslæknishjónin bjuggu síðan í Landlyst í 33 ár eða til ársins 1902, er þau fluttu burt úr Eyjum.
Ágúst Gíslason, bróðir sér Jes A. Gíslasonar, var giftur Guðrúnu dóttur héraðslæknishjónanna Þorsteins og frú Matthildar. Þessi ungu hjón fluttu í Landlyst, þegar læknishjónin fluttu úr Eyjum (1902). Þau bjuggu síðan í Landlyst, þar til þau höfðu byggt húsið Valhöll við Strandstíg. Það var árið 1912. Eftir það var Landlyst leigð ýmsum fjölskyldum. M.a. leigði þar Pétur útgerðarmaður Andersen um sinn. Svo gekk það til ársins 1922. En það ár keypti Hróbjartur Guðlaugsson bónda Nikulássonar frá Hallgeirsey Landlyst og átti hana síðan til dauðadags 1958. Kona Hróbjarts var Guðrún Guðmundsdóttir. Guðmundur skósmiður Hróbjartsson flutti með fjölskyldu sína í Landlyst árið 1925 og hefur búið þar síðan.