Úr fórum Árna Árnasonar. Verk annarra/Kvæði eftir Gísla Engilbertsson, II. hluti

From Heimaslóð
Jump to navigation Jump to search




3. Heillaóska- hátíða- og hvatningarljóð.


Þjóðhátíðin 11.ágúst 1906
Lag: Fanna skautar faldi háum..
Mun sturlunga aldar andi
ekki finnast meðal vor,
þótt hann ei með beittum brandi
blóði liti saklaus spor.
Hann reið fyrrum hart í skörðum
heillum illum blés að þjóð,
undan frelsis vegvörðum
villubraut svo þunga tróð.


Eflaust stórgjört orða ríkið
andans skyggir fyrir sjón,
þjóðréttinda þegar strikið
þræða ber og forðast tjón.
Eins og fyrr kann aflið þrjóta,
ef vér slítum bræðralag,
sannleikaástin flæmd til fóta
fyrir völd og eigin hag.


Vörum okkur, vinir góðir,
vandrötuð er frægðar leið.
Munum feðra fornu slóðir,
frelsið glatað, svarinn eið,
Munum kúgun, þrældóm þrautir,
þjóðarlífsins dauðastríð.
Leggjum aftur bjartar brautir
búum niðjum sælli tíð.


Vor ei mega grísir gjalda,
gjörum ekki að framtíð seið.
Skoðum vítin eldri alda
að sem þrengdu manndóms leið.
Bægjum sundrung burt til hliðar,
bregðumst ekki sannleiks ást.
Sígi frelsis sól til viðar,
sigurhæðir aldrei nást.


Helveg troði illur andi,
eflum frið á meðal vor.
Framkvæmdir í feðra landi
frelsi tengdar, greikka spor.
Félagsandinn í oss vaki
og til starfa kalli þjóð.
Hver í annars hendur taki,
helgi ættjörð líf og blóð.


Trúarlíf og tryggur hugur
tengi saman hjörtu vor.
Viska, menntun, dáð og dugur,
drenglund, skyldurækni og þor.
Áfram þjóð í orði og verki
uns að sigurhæðir nást
undir feðra fögru merki
frelsi, manndáð, sannleiks ást.


Þjóðhátíð Vestmannaeyja 1910
eftir G.E., líklega Gísla Engilbertsson
Hátíð þessa fögnuð fyllum,
félagsauða ræktum blóm.
Syngjum dátt hjá sólskins hillum
sinnum fögrum bergmálsóm.
Viljakraftinn veikan hressum,
vörumst allt, sem boðar grand.
Framtíðar þá börn vér blessum.
Blessum vora þjóð og land.


Ýtum menning upp á skaftið
allt að húni frelsis voð.
Tökum af oss tjóður haftið,
tíminn gefur út þau boð.
Þjóðin öll á verði vaki,
virði, elski, feðra láð.
Íþróttirnar að sér taki,
efli menntun, listir, dáð.


Syngi, dansi hrund og halur,
himin-glöð í fögrum dal.
Grænlitaður glímusalur
geymir Eyja kappaval.
Hér má sjá í sól og skugga,
sumardýrðin blikar hrein.
Huldufólkið gegnum glugga
gægist undir hverjum stein.


Huldufólkið, fagur búið,
fagnar því, sem dýrðlegt er.
Héðan ekki fær það flúið,
finnst því Ameríka hér.
Þótt í dag vér það ei sjáum,
þar um tölum ekki hót.
Öðrum ræðum eyru ljáum,
áminningar festi rót.


Dýrð sé guði hátt í hæðum,
heill og friður meðal vor.
Manndómsþrá í andans æðum
ávallt stigi heillaspor.
Orð og verkin látum ljóma,
læðumst enga skuggabraut.
Göngu hækki sólin sóma,
svífi yfir holt og laut.


Þjóðhátíð Vestmannaeyja 12. ágúst 1911
Eflist hér byggð og bú,
blessun og velgengni dafni.
Verndi þig Vísir á hæð,
vinhlýja sægirta Ey.


Með blómum í laufgrænni laut
og ljómandi söngfugla kliðinn,
árshringinn árla og síð
Eybúum skemmtun, sem ljær.


Þú ert svo fögur og fríð
með fjöllin og hnjúkana græna,
að allir, sem augum þig sjá,
óska, að þú dafnir sem best.


Vér horfum á hátíðarstund
á hátignarkórónu þína,
og óskum, að gefi þér guð
gengi um eilífa tíð.


Það skal vort einkunnarorð
á meðan Eyjarnar standa,
umgirtar ólgandi sæ,
og ómar þeim brimið við strönd.
(Höf. ókunnur, en sennilega G.E.).


Þjóðminningardagur 1915
(Þjóðhátíðarkvæði árið 1915)

Kvæði þetta mun vera ort af Gísla sál. Engilbertssyni og mun það nú í fárra höndum.
Það á við allra tíma þjóðhátíðir, eins 1949 sem 1915, gullfallegt að efni, hugsun og gerð
og fannst mér þess vegna rétt að koma því fyrir almenningssjónir á ný. Á.Á.

Vér, sem búum heims á hala,
höldum tryggð við feðramál,
elskum Frón með dætrum dala
drenglund, sem að göfgar sál.
Lifa þarf í allra æðum
eldheitt frelsis hetju blóð.
Brautir manndóms, mennta þræðum
magnist líf í kærleiks glóð.


Björgin óma af endurminning
Ísafoldar þennan dag.
Það á skylt við þjóðarminning
þarfir láðs og niðja hag.
Lítum fram og líka aftur,
land vort reyndi marga þraut.
Fjörgi blóð vort frelsiskraftur,
fjölgi líf á sigurbraut.


Ef vér réttinn eigum forna,
ei má þjóðin hika spor.
Móti beittum broddum sporna,
burt með hálfvolgt sannleiks þor.
Ráðum bót á brýnum þörfum,
byggjum landið skynsemd með.
Hlynnum vel að Íslands örfum,
andans þroski stilli geð.


Milli fjalla og fiskimiða
félagsanda strengjum band.
Fylgjum vel þeim fyrirliða
feðra, sem að elskar land,
sem í orðum eins á borðum
eflir, styrkir þjóðarhag.
Sannleiksást í sæti skorðum
sæmdar til hvern ævidag.


Fagurt aldrei niður níðum,
náttúrunnar hjálpum hönd.
Tún og grundir grösum prýðum,
græðum út og ræktum lönd.
Móðurlandsins blómin bliki,
beri vott um þrek og dáð.
Sjómenn eins á sæmdarstriki
safni gulli, prýði láð.
Gísli gamli


Herjólfsdalur
Lag: Eldgamla Ísafold...
Hingað í Herjólfsdal,
háfjöllum gyrtum sal,
safnast nú sjöt (les sjót).
Blátær lind brosir við,
blómhlíðin árnar frið
fögrum með fuglaklið.
Fagnar hal, snót.


Glitra í geislum fjöll,
gullroða slær um völl,
sól gyllir sæ.
Hér blundar hjörðin rótt
heiðskæra sumarnótt.
Skriðuhlaup forðum fljótt
faldi hér bæ.


Eitt sat þá úti sprund,
ítum gaf vatn í mund,
fannst það hugfró.
Herjólfs er hrundi bær,
hrafn kom að dyrum nær,
feigð til að forða mær
flaug burt með skó.


Frjálsborna feðraþjóð
frægar með sögur, ljóð,
dáleidd ei dó.
Blóð rennur æðum í,
er frelsis sól á ný
rís upp og roðar ský,
reifar land sjó.


Afskipta enginn sér
íta, sem byggðu hér,
dug, þreki, dáð.
Fram með allt fagurt, þarft,
friðarins klætt í skart,
af því svo ótal margt
enn skortir það.


Ítar með afl í mund
oft lifa glaða stund,
kappróður kljá.
Í festi fara þeir
forðum sem Skorargeir.
fjölmargur fugl oft deyr,
fellur í sjá.


Hér sjást mörg hugljúf fljóð.
Höldar í glímumóð
fráum með fót
geisast um grænan völl,
glymur í klettahöll,
hlustar á hlátrasköll
hárfögur snót.


Fjólugræn ofar öll
eru þín skikkjuföll,
heiðskýr hafmær.
Þú fæðir hal og hrund,
hjúkrar á marga lund,
sólfaðir signdu grund,
sem oss er kær.


Fylgi í framtíð þér
friður, sem gott af sker,
tryggð, laus við tál.
Vaki í vorri byggð
virðing í hreinni dyggð.
Við allskyns last og lygð
losist hver sál.


Falli burt frelsishaft
(Kvenfélagið Líkn)
Falli burt frelsishaft
fyrir jafnréttis kraft,
drenglund og dáð,
aldanna sendan dóm
upp rísa kvennablóm.
Líknin ei lækkar róm,
leggur góð ráð.


Allir vér óskum þess
að kvenþjóð frjáls og hress,
friðsöm og fríð,
oss standi hög við hönd,
helg flétti líknar bönd
sól meðan sæ og lönd
sveipuð fær blíð.


Líknin er guðleg gjöf
græðir um lönd og höf
margskonar mein.
Sjónarhóll hjartað er,
hún þaðan kaunin sér,
smyrslin í brjósti ber,
blíð stöðvar kvein.


Líknin er lífsins sól,
ljómar upp foldar ból
geislanna glóð.
Margar í móðurást
myndir guðs líknar sjást,
af sem að eigi mást,
eiga þær fljóð.


Líknin með listahönd
leggur sín græði-bönd
mannlífs á mein.
Reisir við fallinn fót,
faðminn þeim breiðir mót,
sem vantar björg og bót,
byrgja þó kvein.


Líknin með líf og fjör
lifi við frelsis kjör
ey vorri á.
Verum í verki með,
vantar oft konur féð
sjúkum að búa beð,
bæja neyð frá


Kvenfélags kærleiks starf.
Konur hér fá í arf
heiður og hrós.
Ráðsnjöllum runnið frá
raungóðri hugsun á.
Lífsblóm vor læknir sá
líknar á rós.


Heillaósk
Magnús Þórðarson og Guðríður Bjarnadóttir.
(Magnús var síðari maður Guðríðar. Fyrri maður hennar var
Guðjón Jónsson formaður, hafnsögumaður og sýslunefndarmaður.
Hann fórst 1906 við störf sín). (Heimaslóð).
Það vilja flestir finna ró
og frið í raunum vöndum
og leiddir vera um land og sjó
af láns og vina höndum.


Og fár vill eftir augnablik,
að ástir slíti fundum
og trúskap eyði tál og svik
sem truflar frið á grundum.


Það vill þá ást, sem ekki er tál
en á sér djúpar rætur,
er girnist tengja sál við sál
á sorgum vinna bætur.


Og hér vill ástin sæti sitt
í særðu brjósti taka
og gleðin, sem fær stundir stytt
með styrk hins unga maka.


Sem fram vill ganga í föður stað
og fleiru miðla en bitum,
með ást, sem skrifar efst á blað
eg ei vil skipta litum.


En vér með ást og ekkert tál
á öllu viljum taka,
að helga þeirra hjóna skál
og heilla óskir baka.


Að gæfan hjóna blessi braut
og brjóstum að þeim snúi,
svo falli í þeirra forða skaut
af fiskum aragrúi.


Svo aldrei bresti búið neitt
en blessun fylgi auði,
og hjónin séu ætíð eitt,
ei annað skilji en dauði.


Jól
Drottins náðar sala sól
sendir mönnum heims um ból,
friðargeisla fögur jól
frá guðs kærleiks tignarstól.
Þessi lífs og ljóssins sýn
lýsi öllum guð til þín
vegin, uns að dagur dvín,
dauðann bak við röðull skín.


Kveðja til hjónanna Jóhanns P. Bjarnasen og
konu hans Margrétar Þorsteinsdóttur
26. ágúst 1900
Vér sjáum nú, að sólargangur lækkar
og sumarblómum óðum líka fækkar,
að fuglar burtu fljúga
með fjaðragullið skraut
og loftið gegnum líða
á ljósri vinda braut.
Fram við sjá fastir vér þá stöndum,
horfum á hafið girt að löndum,
horfum á.


Vér söknum þess, að fugli og blómum fækkar
og fögur sólin göngu sína lækkar.
En þegar vinum vorum
er varpað sætum úr,
þá er sem óholl dynji
oss yfir krapaskúr.
Opnast þá ár og liðnar stundir,
allir sjá unaðs strjálna fundir,
allir sjá.


Sem fugl með ungum fer úr grænum hlíðum
eins fara hjón af æskustöðvum blíðum
með börn á bernskuárum,
sem brjóstin móður við
æ sáu sól í heiði,
og sungu ljóss í frið.
Biðjum guð blessa mann og konu,
biðjum guð blessa dætur, sonu,
biðjum guð.


Og hver mun sá að sakna nú ei megi,
er samleið áttu hjónum með á vegi.
Því minnumst þeirra og munum
á meðan varmt er blóð,
þótt endi öl á könnum,
og óskum framtíð góð.
Leyfi þeim lífsins góða njóta,
leyfi þeim lánið barna hljóta,
leyfi þeim.


Nú endurteknar óskir vorar hljómi
með ást og virðing, þakkar blíðum rómi,
því viljinn var svo góður
og viðmót blítt og kátt,
og rausn í hjóna ranni
menn reyndu á margan hátt.
Út á við augum líknar renndu,
út á við einatt gjafir sendu,
út á við.


Þar gleðin skín nú glatt í vorum hjörtum,
svo gerist nótt að sólskinsdegi björtum,
en bros á kinnum blika,
er blómstra út frá sól,
þá látum hendur hefja
upp heiðursgesta skál.
Glaðir hér gamlan vinskap yngjum,
glaðir hér glösum saman klingjum,
glaðir hér.


Eitt sinn í afmælishófi Þorsteins læknis Jónssonar
Þá sólroðin skýin við sjóndeildarhring
vér sjáum með ljósbrosin hýru,
og vindarnir halda sín vorblíðu þing
á veggsvölum Demeter skýru,
þá varpar sér andinn af vetrarins skör
í vonarfaðm sumarsins skjótur sem ör.


Ó, fagurt er sumar í sólgylltum hjúp
með sólhýru brosin á kinnum,
en nú er það vetrarins dýrðþrungið djúp
í draumum og vökum, er sinnum,
og ljósöldu brimið það lyftir upp sál,
en leiftur og eldingar tala guðs mál.


En nær sem er andkalt, þá finnum vér frið
og frelsi í hýbýlum inni,
og höllumst að vinanna vermandi hlið,
þars velferðar drukkið er minni,
og sjáum oft tryggða ósvikulu bönd
við sólstafi festa nær gleðinnar hönd.


Þótt vorið sé horfið með laufgrænan lund,
samt lesum ei forlaga rúnir.
Við erum hér staddir á afmælisfund
með upphafðar glaðlegar brúnir.
við etum og drekkum, en allt, sem er veitt,
álítur gestrisnin sé ekki neitt.


En einungis samt er það ei vegna þess,
vér óskum að Þorsteinn vor lengi
með frú sinni og ástvinum heilbrigður, hress,
haldist í auðnunnar gengi,
og ráðin oss gefi frá hygginda hæð,
því hér vantar blóðkorn í framfara æð.


Til stúlku ...
Þú yfirgefur æskublóma haga
og eitt sinn lokast foreldranna skaut.
Þú átt ei víst um alla þína daga
að ávallt gangir rósum stráða braut.
Ef studd ert þú af sterkum vinararmi,
er stefnir rétt og leitar móti straum,
þeim vin, sem leggur brjóst þitt sér að barmi
í blíðu og stríðu, vöku jafnt sem draum.


1905
Horfir nú hættan við,
harsnúið stjórnarlið
bönd að oss ber.
Upp með þig Íslands þjóð,
áður en kólnar blóð,
frelsis ei farga sjóð
fenginn sem er.


Minni kvenna
Á Þjóðhátíð 12. ágúst 1905
Lag: Ó, þá náð að eiga Jesúm
Gleðljós og gæfuboði
guðhrædd kona reynist oss,
árdagssól og aftanroði
ung og gömul mannsins hnoss.
Friðarbogi um börn og maka,
bros og tár á óskastund,
gætin vill til greina taka
glöð, þótt missi væran blund.


Fögur sól og friðsöm kona
ferðamanna lýsa braut,
ljóma meðal landsins sona,
leggja græðiblóm við þraut.
Báðar mörgu böli eyða,
báðar vinna kraftaverk
Eins og systur líf framleiða,
ljær þeim máttinn hönd guðs sterk.


Konur með oss bagga búa,
bera þolnar hlutinn sinn.
Veikri æsku þær að hlúa
oft með bros og tár á kinn.
Von og gleði, missir, mæða
mörgum sinnum skiptist á.
Móðurástin oft má þræða
allt það gagn með sigurþrá.


Aukum kvenna andlegt frelsi,
eflum þeirra sældarhag.
Þrífum burtu þrældóms helsi,
þær svo líti bjartan dag.
Þar sem menntagyðjan glaða
glæðir viskuljósin þrátt,
lofum þeim með hugann hraða
hefja flug í lærdóms átt.


Árnum heilla öllum konum,
auga gefum þeirra hag.
Gleymum ei, þær safna sonum
seint og árla, nótt og dag,
eins og fluglinn ungum sínum
undir hlýja vængi sér.
Enginn fær í lausum línum
lýst, hvað móðurhjartað ber.


Brúðkaupskvæði dætra höfundar 14. október 1905
Þær Katrín Gísladóttir og Guðfinna Gísladóttir giftu sig 1905,
en Elínborg hafði gifst 1903. (Heimaslóð).
Þó að hausti og halli degi,
hverfi blómin, lækki sól,
ástin helg á vonar vegi
vakir lífs í burðarstól.
Hún með blómstur haust og vetur
hjörtun undir framtíð býr.
Sínar listir sýnt oss getur
saklaus gegnum brosin hýr.


Hamingjan þeim áfram aki
ávallt glöðum lífs á braut.
Standi ei sem Björn að baki
brjóstum á, ef skellur þraut.
Sendi þeim úr sælu lindum
sigurgjafa höndin sterk
svaladrykk í sól og vindum
sín þá skyldu vinna verk.


Brúðhjón tvenn í vonarveldi
vinum brosa mót í kvöld.
Vermd af kærleiks ástareldi,
er í brjóstum hefir völd.
Hann þar bjartur haldi sæti,
hjörtum veiti ró og frið,
eins þá hallar undan fæti
ævibrautin niðurávið.


Þegar börn sem blóm á greinum
brosa gegnum saklaus tár,
móðurást í huga hreinum
hugsar um þau daga og ár.
Hana blessi, henni svali
himnesk barnavinar náð,
styrki hjónin, upp svo ali
afkvæmin með helgri dáð.


Halldór og Guðfinna (við sama tækifæri)

(Halldór Guðmundsson raffræðingur og Guðfinna Gísladóttir Engilbertssonar). (Heimaslóð).

Lag: Þið þekkið fold
Er Hafnarslóðum hugðu frá
og hingað stafni beita,
og líkt sem fugl með ferðaþrá
að fornum stöðvum leita,
þá brosti ást í böndum klökk
á bjartri vinarstundu,
sem færa ljóssins föðurþökk
að feðra litu grundu.


En samt ei héldu í sömu átt,
þótt saman fundum beri,
en geymdu tryggð, sem hafði ei hátt
og hvorugt braut á skeri.
Með ást og von frá óskastund
þau aftur sjást nú heima,
að sækja hingað helgan fund
og hans svo minning geyma.


Þau vilja tryggða binda bönd
við blómland feðra sinna,
og drottinn gaf þeim haga hönd
og hugvitsgagn að vinna .
En hjónin vantar enn þá auð
þótt afl sé nóg í fossum,
sem gæti úr steinum bakað brauð
og bjargað gullnum hnossum.


En samt er auður ei það mið,
sem alla farsæld veitir,
þótt mörgum sínum leggi lið,
er lífsbaráttan þreytir.
Við óskum því, að eining, tryggð
um ævi hjónin leiði.
Á vegum blómstri dáð og dyggð
og drottinn stýri skeiði.


Til hjóna
Vonarglöð hjón, Bjartsýnu hjón,
elskunnar afl hafa fundið, sólina sjá milli skýja,
auðnum ei hjörtu sín bundið, senda út geislana hlýja,
vonarglöð hjón. bjartsýnu hjón.


Sólnanna guð, Gleðinnar sól,
geisla með gleðina sendir, skúrum og skuggunum eyði,
geislinn á skaparann bendir, skínandi ávallt í heiði,
sólnanna guð. gleðinnar sól.


Ástkæru hjón, Nýgiftu hjón,
trústjarna veg ykkur vísi, árvökur iðjið og biðjið,
vonstjörnur fram undan lýsi, ykkur við kærleikann styðjið,
gleðjandi sjón. nýgiftu hjón.


Friðbundin hjón, Brosandi hjón,
leiðist um bugðóttar brautir, bindið með böndunum tryggða
bugast ei látið við þrautir, blómhringi úr rósunum dyggða,
elskandi hjón. fegursta sjón.


Barnanna lán, Föðurlands ást,
búið þið börn ykkar undir, friðarins frækornum safni,
blómstrandi framtíðarstundir, frelsið svo blómgist og dafni,
ættjarðarlán. framfara ást.


Hjónabands ást,
lifi með dugnaði og dáðum,
drenglyndi og velsæmis ráðum,
Guðborin ást.


Til Þorsteins læknis Jónssonar 21. október 1905,
er hann hafði starfað 40 ár að heill og hagsæld eyjabúa.
Kvæðið sungið í samsæti, er honum var þá haldið.
Lag: Þú vorgyðjan svífur...
Með hreinskilna fjörsál og föðurlandsást
um fjórar var tugina ára,
í framkvæmdum vakandi, og vinum ei brást
og vann mest að græðslunni sára.
Hann sókndjarfur reyndist í sérhverri þraut
og sæmd fyrir dugnað af konungi hlaut.


Sá enginn fyrr læknir á eyjunni var,
sem eins mörgum liðsinni veitti,
og fátækra jafnþunga byrðina bar
og bjargráða meðala neytti.
Hann bjó svo í haginn, að börn yrðu menn,
og bera hér eyjarnar menjar þess enn.


Hann gekk þrátt á undan með andlegum dug,
en aldrei þó vélráðum beitti.
Nú slíðrar hann vopnin með heilbrigðum hug,
til heilla oss vitsmuna neytti.
Og fjörið og kjarkurinn kvað oft við raust,
þótt kappanum stýri nú aldur í naust.


Hann glaður og frjálslyndur gengur sitt skeið
og gleður oss fróðleiks með orðum.
Af baktali aldrei hér yfir hann leið,
svo enn þá ber höfuð í skorðum.
Til heiðursgests drekkum því hamingju skál
og heilræðin þökkum, er veglynd gaf sál.


Því vér það glöggt finnum, hann vann oss í hag,
og viljum þess minnast, og biðja,
að alvaldur blessi hann dag eftir dag
og dauðann í gegn nái styðja.
En nafnið hans bergmáli fjöllin vor fríð
og flytji það langt inn í ókomna tíð.


Tryggðin
Þegar tryggð er heil og hrein,
hún er ekki í förum sein,
grípur oft úr götu stein,
græðir ótal vina mein.


Fram í veginn friðgjörn sér,
fyrirsást þá búin er,
einbeitt sína vini ver,
voða nær að höndum ber.


Vamm ei tryggðin vita kann,
vina slæðist inn í rann.
Holl ráð gefur æ þeim ann,
áður falli þeir í bann.


Tryggðin styður stórt og smátt,
styrkir félagsböndin þrátt,
Fyndist hún í allra átt,
eflaust mundi vanta fátt.


Tryggðin hrein, ef heldur sér,
á höndum aðrar dyggðir ber.
Sofni hún, þá sjáum vér
synd á hæla komin er.


Vísa skorin á bitafjöl
Skipið Friður
Frið leiði friður,
farsæld og gæfa
haldist í hendur,
höpp úr sæ fanga .
ráð, dáð og dugur
drottins í nafni.
4. Ádeilukvæði
Án heitis
Kaupa villtir súra saft,
sómann trylltir skerða.
Staupafylltir kyngikraft
karlar spilltir verða.


Hæða vini, traðka tryggð,
trufla friðinn mæta.
Slæða niður dáð og dyggð,
dómum þungum sæta.


Vegna staupa lækkar lán,
losna heilsu-böndin.
Þegna virðing smittar smán
smígur gegnum löndin.

III. hluti

Til baka