Úr fórum Árna Árnasonar. Verk annarra/Kvæði eftir Gísla Engilbertsson, III. hluti

5. Minningar- og saknaðarljóð

Jón Einarsson frá Garðsstöðum,

dáinn í október 1906 á Eiðinu,

af sjálfdáðum.

Þótt ei sjúkur sýndist Jón

sálin liðið hefur.

Er því horfin ítasjón

undir bárum sefur.

Meðan gékk hann lífs á leið

lék æ bros á vörum

endað hefir æviskeið

undir breyttum kjörum.

Hjartað lamað, sálin særð,

sundurkraminn andi.

Hafði litla von um værð

varð það lífs að grandi.

Allra færi ekki mun

anda manns að skilja

eða renna í það grun

einn, sem hyggst að dylja.

Sorg er vakin, saknað manns,

sem að hvarf í skyndi.

Titrar öldruð ekkjan hans

eins og strá í vindi.

Hún með trúar sjái sjón

sólar guðs í tjaldi.

Náðin ekki nafnið Jón

nemur lífs af spjaldi.

Ofar skýjum inn í höfn

andann náðin leiðir.

Aldrei sundlétt sál í dröfn

sinni guðs mynd eyðir.

Jón vorn studdi heilla hag

hollur félagsmaður.

Hafði vinsælt lundarlag

lipur, hýr og glaður.

Sjós og hamra hægum við

hugur glaðvær brosti.

Unni jafnan félagsfrið

fleiri hafði kosti.

Allir stara eftir þér

Eyja góðir synir.

Sárast leikið eflaust er

ekkjan, dætur, vinir.

Jórunn Jónsdóttir Austmann

dáin fyrsta vetrardag 1906, 86 ára gömul.

Jórunn var dóttir presthjónanna á Ofanleiti, sr. Jóns Austmann

og Þórdísar Magnúsdóttur húsfreyju.

Hún var tvígift. Fyrri maður hennar var Jón Salómonsen í OttahúsI,

en síðari maður hennar var Engilbert Engilbertsson í Jómsborg,

bróðir Gísla höfundar ljóðsins.

Lífið er endað með störf sín og stríð,

strengleikar sorgar og gleði

óma nú saman í eyrum á lýð

ekkjunnar grafar hjá beði.

Opin gröf virðist ei æskunni þekk,

ellinni sýnist hún betri.

Lof sé nú guði að lausn Jórunn fékk

lífsins frá hrímköldum vetri.

Stríðshetjudauðinn loks stöðvaði gang,

stríðshetja var hún til enda.

Átti við sorgir og andstreymi fang,

uns í höfn friðar nam lenda.

Vonin og trúin með tryggðum og ást

trúlega æ henni fylgdi.

Ættrækin, vinunum aldrei hún brást,

uns við heim reynslunnar skyldi.

Brostið er hjartað og biluð er vörn,

burtvikinn leiðtoginn góður

annarra lengi, sem annaðist börn,

allt eins og tryggasta móðir.

Mannorðið lifir, þótt fallinn sé frá

frækornum dyggða hún sáði.

Fullþroska ávexti fær nú að sjá

friðar á blómstrandi láði.

Vetrardag fyrsta hún enti sín ár,

andinn um bústaði skipti.

Líknin, sem græðir öll sorganna sár,

sál upp í hæðirnar lyfti.

Vina í faðminum ferskan við þrótt

fyrir oss hópinn nú býður

góðan dag sérhverjum gef þú og nótt,

guðs náð og himneski friður.

Gísli kaupmaður Stefánsson

fæddur 28. ágúst 1842, dáinn 25. september 1903 í Reykjavík,

fluttur á land í Eyjum 4. október sama ár.

Vegi guðs vont er skilja

virðum á foldu.

Finnst mörgum helnauð að hylja

holdið í jörðu.

Enginn kann feigum að forða

frömuður lista.

Þess vegna báts innan borða

blasti við kista.

Kistan er gjör handa Gísla,

gat þá að líta.

Sviplegan flutning við sísla

sorgmædda íta.

Vel upp sinn verkahring byggði,

varði hann skörðum.

Engan af ásetning styggði,

ástsæll í fjörðum.

Sjóprýðis ferill var fagur,

fór sjaldan villtur.

Híbýlaprúður og hagur,

hygginn og stilltur.

Eyjan, ef ætti hans jafna

einn af tug hverjum,

friðsemin fengi að dafna

fráskilin erjum.

Einatt menn sambúðar sakna,

sorg vill ónáða.

Oft náir að holdið slakna

öryggisráða.

Sonum og dætrum nú svíða

sárin í hjörtum.

Ekkjan má angruð hér bíða

eftir dag björtum.

Dyggðanna dæmin úr heimi

dauðinn ei tekur,

en að menn ávallt þau geymi

örvar og vekur.

Lærum af reynslunni ráðin

raun ef oss mætir.

Framsýni frelsið og dáðin

flest mótdrægt bætir. .

Ljóssins til himneskra hæða

huganum snúum.

Ástvinar enduð er mæða,

ódauðleik trúum.

Föst trú og frjálsborinn andi

frá moldarleiði

sér glöggt á samfundalandi

sól skín í heiði

Kveðjum þanna dána ódauða

dæmin hans munum,

skýlum, að skarðinu auða

skapadóm unum.

Eftir ungbarn

Flaug burtu önd af straumaströnd,

stefnu tók ofar sólar rönd.

Komin er guðs við hægri hönd,

haldið ei gátu jarnesk bönd.

Hátignar guðs við höfuðból,

heldur barns sálin eilíf jól.

Fagnar hún þar á fræðslu stól,

föður og sonar náðar sól.

Vegir guðs eru vísdóms ráð,

vel fer þeim hans, er treysta náð.

Dauðans úr hafi lífs á láð,

líður upp sál á kærleiks þráð.

Eftir barnið Þórarinn Einarsson frá Norðurgarði, f. 1900, d. 1903.

Foreldrar hans voru Árný Einarsdóttir húsfreyja og Einar Jónsson bóndi). (Heimaslóð).

Blómknappur borinn

burt úr garði,

fallin í foldu

fyrr en varði.

Vér blómanna söknum, er sofna um haust,

en sjáum á vorin og reynum

að ei þarf að dvína vort ódauðleiks traust,

þá aftur þeim fjölgar á greinum.

Það minnir oss ætíð á æskunnar rós,

er útspringur lífsins á vori,

og fölnar, en eftirá fagurt skín ljós

svo fram kemst hann dauðans úr spori.

Þá dauðans er sopið úr sárkaldri skál,

ei sorgunum hægt er að varna,

þótt trúum, að englarnir svífi með sál

í samfélagi útvaldra barna

og haldi í guðs dýrðar heimkynnum jól

við hásæti skaparans bjarta,

er skín ofar stjörnum og skammdegis sól,

þess skulum vér minnast af hjarta.

Og lofa þann guð, sem að börnin vor blíð

úr böndunum sjúkdóma greiðir,

sem fóstrar þau upp og fríar við stríð

og faðminn á móti þeim breiðir,

sem kallar oss eitt sinn í kærleikans lund

og kennir oss vonglöðum þreyja,

uns ástvina náum vér ódauðleiks fund,

þars ábati reynist að deyja.

Kristín Jónsdóttir frá Miðhúsum,

dáin 21. desember 1903.

Kristín var fyrst gift Einari Guðmunssyni bónda á Steinsstöðum. Hann hrapaði í Hamrinum 1858. Dóttir þeirra var Ástríður Einarsdóttir húsfreyja á Löndum, móðir Kristins Sigurðssonar þar.
Kristín giftist síðar Ingvari Ólafssyni bónda á Steinsstöðum, síðar á Miðhúsum. Þau voru foreldrar Ólafs Ingvarssonar sjómanns og verkamanns á Miðhúsum. (Heimaslóð).

Svifin er glaðlynd sál til hæða

sefur nú þreytta holdið vært.

Ei duldist henni örðug mæða,

ætíð þó sá hún loga skært

ljósið í ódauðleikans borg

leiðarvísir í gegnum sorg.

Ástvinir henni lífið létu

löngu fyrr en hún skildi við.

Hjálpfúsa arma út þeir réttu

einnig nágrannar veittu lið.

Ævikvöl rósamt átti því,

uns flaug í gegnum duðans ský.

Himinglöð dýrðar heldur jólin

hún, þar sem vísdóms skína ljós.

Lýsandi náðar sannleikssólin

sérhverja vermir dyggða rós.

Ávöxt á himnum hún svo ber,

hávaxin þótt ei sýnist hér.

Vinir þér krans og kveðju senda

köldum þars nábeð hvílir á,

gleðjast, að stríð þitt er á enda,

öndin léttfleyga guði hjá.

Ungum oss sýndir atlot blíð,

enn er ei gleymd sú horfna tíð.

Húsfrú Þórunn Þorsteinsdóttir frá Hrauni

dáin í marz 1903.

Þórunn var fyrri kona Jóns Einarssonar á Hrauni, en þau voru foreldrar Þorsteins í Láufási og Sigrúnar Jónsdóttur húsfreyju á Melstað.

Henni varð aldur ekki að grandi,

yngri þó margur kveður heim.

Friðarins engill lífs frá landi

leið burt með sál um dýrðargeim,

þangað sem eilíf blika blóm

og blíðasta náðin heldur dóm.

Föður sinn ung frá móður missti

með hans líf elding burtu fló.

steinlostinn son hún síðar gisti

sofandi helgri grafar ró.

hugrekki sýndi hels við raun,

hefir nú fengið trúrra laun.

Þolinmóð gegnum strauminn stríða

steig rósöm lífsins hinsta spor.

Hana guðs ótti gjörði prýða

gaf trúin henni stilling, þor

sorgirnar gegnum ljóss á land

liggja sá eilíft tryggðaband.

Héðan hún burtu fer í friði,

föðurland kveður vini og hús.

Í stöðu sinni ei lá á liði,

lífsstörfum gegndi iðju fús.

Ódauðleiks vefja örmum tveim

ástvinir hana, ljóss í heim.

Veldur því ást, að ekkill grætur

ásamt með börnum nú við gröf,

en samt hugfallast ekki lætur

eftir þó sé og mæti töf.

þeir sem að bíða fagnað fá

frelsinu síðar hæðum á.

Ólafur Magnússon frá London

fæddur 1829, dáinn í marzmánuði 1904.

Leið burt ljúfmenni

ljóssins til stranda

andans þrátt áður

undragegn heima

farfugl fljótar

flugu hugmyndir.

Greindur og gætinn

gegndi lífs skyldum,

þrautseigur þéttur

þíður friðvinur,

starfsamur stilltur

stýrði þrátt fleyi.

Hættum mót horfði

hugrakkur glaður,

æðruorð eigi

af munni liðu,

sorg nær að sökkti,

sýndi glöggt þrekið.

Varðist með vopnum

vonar og trúar.

Hélt ávallt hólmi,

högg stór þótt fengi.

Sál ofar sólu

sigurinn hlýtur.

Vinarkveðjur vinum frá

veldi sólna gegnum há

borist honum ljóss með lá

lífs og friðar ströndu á.

Frú Matthildur Magnúsdóttir

fædd 6. janúar 1833, d. 5. marz 1904.

Matthildur var kona Þorsteins Jónssonar læknis.

Beinskeyttur dauði gekk að garði,

gat enginn fyrir honum læst.

Veitt´i henni fjörtjón fyrr en varði,

færði þeim sorg er standa næst

hryggur er makinn, hnípin börn,

höndin mjúk stirðnuð þrotin vörn.

Þess ber að minnast, þótt sé liðin,

þörfunum sinnti laus við prjál.

Hjartað var trúfast, höndin iðin,

hreinskilin, blíð og viðkvæm sál.

Glaðvær og fjörug, frjáls og djörf

fann glöggskyggn manns og barna þörf.

Sigin er lífsins sól í æginn,

sálin er flogin bak við ský

guðs náðar ljóma ljósan daginn

líður hún dýrðar bústað í.

þar finnst sú hönd, sem þerrar tár,

þekkir sín börn og græðir sár.

Þar uppsker hún er áður sáði,

ávextir spretta af trúar rót.

Dyggðirnar blómstra lífs á láði,

ljóskrónur brosa henni mót.

Hlustar nú guði helguð sál,

himnesk á dýrðar tungu mál.

Þar býr hún frí við elli ama,

áhyggjur, sorg og heilsubrest.

Framar kann ekkert fjörið lama,

fagna útvaldir nýjum gest.

Hér skilja leiðir svo um sinn.

Sendu guð, ljós í hjörtun inn.

R.N. Finsen

Niels Ryberg Hannesson Finsen læknir og Nóbelsverðlaunahafi í læknisfræði 1903, fæddur 15. desember 1860 í Færeyjum, dáinn 24. september 1904 í Kaupmannahöfn.
Hann var af íslenskum og dönskum ættum.
Niels Finsen gerði uppgötvanir á jákvæðum áhrifum sólargeisla á mannslíkamann og var brautryðjandi í ljósalækningum. (Heimaslóð).

Sól í sólgeislum

sá að var hulið

milljónum manna

mörg þúsund aldir

voða mót veiki

verndar stór kraftur

sól um fold flytur

fregn í árbækur.

Vann gagn vísindum

vilji ljónsterkur

ókomnar aldir

æ munu njóta

þess er sól sáði

sólar úr ljósi

ljómandi lýsi

legstað hans, geislar.

Eftir barn

Uppeldisskyldan af er tekin

öllum, sem missa börnin smá.

Hún er af mönnum misjafnt rekin,

mörg eru sker er strandar á.

Fár veit því, hverju fagna ber,

framtíð ungbarna dylst oss hér.

Ungum svein barnavinur valdi

vistina ljóssins hæðum í.

Andvörpin hans og tárin taldi,

tók hann svo gegnum dauðans ský.

Ljóssins með börnum leikur sál,

lærir þar himneskt tungumál.

Fræðslu í helgum friðar runni

fær sálin veldisstóli hjá.

Saklaus á engla situr brunni,

sælunnar straumi nærist á.

Foreldraskyldan fellur burt,

frelsarinn vökvar unga jurt.

Finale:

Horf þú til hæða,

harmþrungna móðir.

Sorg gegnum sjáðu,

sonur þinn lifir.

Eftir Ingibjörgu Sigurðardóttur húsfreyju,

seinni konu Guðmundar vitavarðar í Batavíu

Sorg í lágum sölum vakir,

sefur lík á kistufjöl,

ekki fyrir elli sakir,

endað hefir jarðlífs dvöl.

Æskan, gleðin, þrá og þrautir,

þetta reynast mannsins brautir.

Þín er enduð þraut og mæða,

þér gaf dauðinn heilsubót,

sálin flogin hátt til hæða

haltan sér ei átti fót.

Hún á lífsins vegum vöndum

von og trúna spennti höndum.

Góðlynd, iðin glatt með sinni,

gegndi köllun hels að stund.

Vakir sorg í vina minni,

varir þar til hennar fund

aftur ná, þars ávöxt tryggða

upp hún sker af sáning dyggða.

Huggast láti mæddur maki,

minnist þess hún lifði vel.

Langa á hann leið að baki,

líður tíminn nálgast Hel.

Hann þá aftur hittir svanna

höll í studdur ljóssins ranna.

Börnin móðir gráta góða

grafar stödd við kaldan beð.

Einnig sjá má aðra hljóða,

öllum drottinn veri með.

Náðarsólin sorgum eyði,

sunnu-geislar prýði leiði.

Bjarni og Jón Einarssynir kveðja látna móður

Ingibjörgu Jónsdóttur frá Ysta-Skála, er lést í júní 1906.

Þú sást oft að dauðinn stóð sængina við,

er sjúkdóms þú hvíldir í böndum.

Þú trúðir á eilífan fögnuð og frið

og fullkomnun ljóssins með öndum.

Nú rann upp sá dagur í ódauðleiks átt

við altari guðdómsins bjarta,

að nýrra til athafna andinn fær mátt,

og ávextir dyggðanna skarta.

Við kveðjum þig móðir gegn titrandi tár

og trúfasta umhyggju þökkum.

Þú barst oss á höndunum æskunnar ár,

þess æ minnumst huga með klökkum,

uns drekka hér náum vér dauðans af skál

og dýrðklædda aftur þig finnum,

þars ódauðleiks blómunum sveipast þín sál

í sólar guðs björtu heimkynnum.

Ekkjan Guðrún Ólafsdóttir

Nú er þín ævin á enda,

ei heyrðist stuna.

Gott er þér lúinni að lenda

í ljóss höfn, þars una

elskandi ástkærir vinir,

er við þér taka.

Sér þú, að svo koma hinir,

sem hér enn vaka.

Sér þú frá sólbjörtum hæðum

sorgblandin gleði

vinanna ólgar í æðum

yfir nábeði

þakklátir þér kveðju senda,

þín vilja minnast,

vitandi ævi við enda

ástvinir finnast.

IV. hluti

Til baka