Hannes Jónsson (lóðs)
Hannes Jónsson fæddist 21. nóvember 1852 í Nýja-Kastala í Eyjum. Faðir Hannesar drukknaði þegar Hannes var nokkurra mánaða gamall og ólst hann því upp hjá móður sinni og hóf eigin búskap þegar hann var 26 ára gamall, sama ár og hann kvæntist eiginkonu sinni, Margréti Brynjólfsdóttur frá Norðurgarði. Brynjólfur faðir hennar var lengi formaður á áttæringnum „Áróru“. Margrét var góð húsfreyja og eignuðust þau hjónin fjögur börn. Eitt af þeim, Jórunn, lifði langt fram á 20. öldina og var gift Magnúsi Guðmundssyni á Vesturhúsum.
Sjómennska
Hannes hóf sjómennsku kornungur, einungis 11 ára gamall, á bátnum Gideon. Hann tók við formennsku 17 ára gamall og reri samtals í 43 ár á Gideon. Hann var talinn góður sjómaður, aflasæll og heppinn. Þrátt fyrir að hafa oft lent í hrakningum og vondum veðrum þá kom hann alltaf fleyinu ásamt áhöfn heilu og höldnu í höfn.
Lóðs
Hannes var hafnsögumaður við Vestmannaeyjahöfn í heil 50 ár. Það starf lánaðist honum mjög vel. Sem merki um það átti hann fullt traust erlendra skipstjóra sem hingað sigldu, hrósuðu þeir honum fyrir dugnað og hagsýni.
Afrek
Þegar Hannes var unglingur lenti hann í miklum háska úti í Bjarnarey. Var hann þá við lundaveiðar og hrapaði um 15 faðma þar til hann stöðvaðist við að veiðinet festust á steinnibbu í berginu og annar fóturinn festist í þeim. Hann náði að komast upp á eyna án allrar hjálpar. Aldrei varð hann þó samur eftir þetta og var hann ætíð skjálfhentur, sem má rekja til taugaofreynslu við þetta afrek.
Hannes var sæmdur heiðursmerki fálkaorðunnar fyrir sjómennskuferilinn, hafnsögumannsstarfið og annað. Á áttræðisafmæli sínu, árið 1932, var hann gerður að heiðursborgara Vestmannaeyja og var þar með fyrsti heiðursborgari Vestmannaeyja.
Hér birtist ljóð sem birt var þegar dótturbörn Hannesar gáfu Skipstjóra- og stýrimannafélaginu Verðandi verðlaunagrip sem var farandgripur fyrir Aflakónga Vestmannaeyja ár hvert:
- Hannes Jónsson hafnsögumaður
- Hann ungur horfði á hafið,
- því hugurinn bjó þar.
- Sá blika bárutrafið,
- er blátt og hvítt það var.
- Og bylgjur sá hann brotna
- og boðaföll um sund,
- sá hörku hafsins drottna,
- og hermenn kröftum þrotna.
- Það vakti víkings lund.
- Með öflugum æskuþrótti
- hann út í stríðið fór.
- Og glaður geyst fram sótti
- sem garpur hugumstór.
- Og aldinn jafnt sem ungur,
- í öllu starfi trúr,
- hann fór um klettaklungur,
- og kleif á hæstu bungur,
- hvort skin var eða skúr.
- Það fylgdu fæstir honum,
- hann framdi hreystimet,
- var einn af Eyjasonum,
- sem aldrei bugast lét.
- Er fram hann hrinti fleyi,
- til fanga djúpið á,
- hann stýrði dag frá degi,
- því dirfsku brast hann eigi
- að sigla úfinn sjá.
- Hann beggja skauta byrinn
- og barning þekkti vel.
- Hann reyndi stormastyrinn
- og stóðst hin dimmu él.
- En nú er hetjan hnigin,
- sem harðast lék við dröfn.
- Hann varði drengskapsvígin
- og var til elli tiginn
- við stýrið heim í höfn.
- Hallfreður
- Hallfreður
Heimildir
- Eyjólfur Gíslason. Hannes Lóðs. Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1954.
Frekari umfjöllun
Hannes Jónsson lóðs, bóndi á Miðhúsum, fæddur 21. nóvember 1852, dáinn 31. júlí 1937.
Faðir hans var Jón Hannesson tómthúsmaður í Nýjakastala, frá Meðallandi (Langholti), f. 1820. Jón drukknaði 21. október 1853 af skipinu ,,Najaden“ í hákarlaferð.
Móðir Hannesar var Margrét Jónsdóttir frá Núpi undir Eyjafjöllum. Hún var tvígift og var Jón Hannesson seinni maður hennar, en fyrri var Jón Gíslason sjómaður í Tómthúsi (1845), en hann fórst líka í hákarlaferð með Morten Ericsen 1847.
Barn Margrétar og Jóns Gíslasonar var Sesselja, kona Jóns í Gvendarhúsi Jónssonar, en börn Margrétar og Jóns Hannessonar voru Hannes lóðs og Jóhanna kona Guðmundar á Fögruvöllum Guðmundssonar.
Kona Hannesar var Margrét dóttir Brynjólfs bónda í Norðurgarði
Halldórssonar. Þau giftu sig 16. október 1880, voru þá bæði 28 ára.
Börn Hannesar og Margrétar voru:
1. Jóhannes kvæntur
Guðrúnu Jónsdóttur.
2. Jórunn, varð kona Magnúsar Guðmundssonar.
3. Hjörtrós, Rósa, varð kona Tómasar Guðjónssonar, Sjólyst.
Er mikil ætt frá þessu fólki komin.
Úr fórum Árna Árnasonar símritara:
Bjargveiðimannatal.
Hannes var meðalhár, rösklega þrekinn mjög og sterkur, léttur á fæti og glaðlyndur.
Hann varð fljótt sjómaður, aðeins 11 ára, en varð formaður um tvítugt. Góður sjómaður, glöggur og gætinn, og harðduglegur alla ævi og skipaður lóðs um vorið 1895 og gegndi til dauðadags.
Við lundaveiðar var Hannes frá barnæsku. Henti hann það áfall að hrapa fyrir brún, en netið festist þar á nibbu lengst niðri í bjarginu, gjörsamlega ókleifu, en á óskiljanlegan hátt komst hann óafvitandi upp í brekku aftur, lamaður og ósjálfbjarga. Beið þessa aldrei fullar bætur, mjög skjálfhentur æ síðar og gat vart skrifað.
Hannes var gerður að heiðursborgara eyjanna, mætur og mikill maður í hverju starfi, þ.á.m. orðlagður veiðimaður lunda með gömlu
veiðiaðferðunum, – með netum og greflum.
Úr fórum Árna Árnasonar, efnisyfirlit
Heimildir
- Samantekt: Víglundur Þór Þorsteinsson.
- Eyjar og úteyjalíf – Úrval verka Árna Árnasonar símritara frá Grund. Sögufélag Vestmannaeyja í samstarfi við Safnahús Vestmannaeyja 2012.
