Blik 1953/Þáttur nemenda

Efnisyfirlit 1953

„Yndislega Eyjan mín“
Þeim, sem ferðast hér um eyjuna í góðu veðri, — sama á hvaða tíma dags er, — en þó sérstaklega um vor og haust, dylst ekki, hve fögur hún er. Umhverfi hennar vekur einnig gleði og unaðstilfinningar hverju sjáandi auga. — Gangi maður út á vormorgni, þegar sólin gægist upp fyrir fjöllin og jöklana í norðaustri og sendir sína gylltu geisla yfir hafflötinn, eyjuna okkar og okkur sjálf, fer eins og straumur um líkamann, maður andar djúpt að sér hreinu morgunloftinu. Hjartað fær örari slátt, og allt verður svo milt og fagurt. — Ógleymanleg stund. — Sé maður staddur suður á eyju, hjá svonefndum „Króki“, á sólríkum sumardegi, þegar sólin er í suðvestri, er fögur sjón að horfa yfir hafflötinn til vesturs. Eyjarnar litlu, — Smáeyjar, Þrídrangar og Einidrangur, — sýnist manni vagga sér svo létt á sjónum, eins og nokkurskonar spéspegill í geislaflóði sólarinnar. — Þá er haustkvöldið ekki síður fallegt. — Úr herherginu mínu er sérstaklega fallegt útsýni til norðurs og vesturs . Stundum, þegar sólin er að setjast, sér maður hina fegurstu liti sólarlagsins skreyta hafflötinn í fjarska, alla leiðina norður á jökla, svo sem Langjökul. — Á slíkum kvöldum fyllist hugur manns og hjarta þeim unaði, sem mannssál getur rúmað, og vissu um mikilleik og almætti þess guðs, sem notar slíka fegurð til að hræra hjörtu okkar.

Unnur A. Jónsdóttir, 1. b.

Eldur í húsi og ekkert slökkvilið.
Atburður þessi gerist uppi í sveit, þar sem ekkert slökkvilið er til taks.
Ég var heima ásamt gamalli konu, sem var lasin og lá í rúminu, tveim bræðrum mínum, öðrum tveggja ára, en hinum á fyrsta ári, og gömlum manni, sem þá var að annast fjósstörfin. Foreldrar mínir voru í veizlu á bæ nokkrum á að gizka í 5 km. fjarlægð. Klukkan var að ganga 9 um kvöldið, er ég var að þvo upp eftir kvöldmatinn. Fann ég þá einkennilega lykt í húsinu, svo að ég fór að athuga, hvaðan hún kæmi. Ana ég nú um allt húsið og finn ekki neitt athugavert. Mér hafði þá láðst að líta inn í geymsluherbergið, sem er næst útidyrunum. Þegar ég að lokum opnaði hurðina inn í geymsluna, gaus á móti mér mikill reykur og brunasterkja. Sá ég þá hvers kyns var. Þarna var kviknað í. Vissi ég nú ekki mitt rjúkandi ráð, hvað ég ætti til bragðs að taka. Stökk ég út í fjós og sagði gamla manninum hvað um væri að vera, og það fyrsta, sem við þyrftum að gera, væri að koma gömlu konunni og börnunum út úr húsinu. Gamli maðurinn tók til handa og fóta, greip fötu, er var í fjósinu, og ætlaði að vera sérlega fljótur að bregða við, en datt kylliflatur fyrir utan fjósdyrnar, því að hálka var mikil á hlaðinu. Ekki var þetta til að flýta fyrir. Ég sá, að ekki þýddi að hafa konuna og börnin inni, ef eldurinn magnaðist. Ég vafði litla drenginn inn í teppi og þaut með hann út í útihús og lagði hann þar, en sá eldri var farinn að ganga og þess vegna mikið verra við hann að eiga. Á meðan ég var að þessu, hafði gamla konan klætt sig. Það næsta, er ég gerði, var að koma henni út, en hún kaus að vera í fjósinu, því að þar væri hlýjast, en frost var talsvert úti. Aumingja gamla konan var hölt og farlama og þar að auki með kvef. Tókst okkur þó furðu vel að komast út í fjós. Sáum við, að það var heillaráð, að hún héldi eldri drengnum hjá sér, og tókst það prýðilega. Allt þetta hafði ekki tekið nema tæpar 10 mínútur, þó að mér fyndist það klukkutími.
Nú fyrst datt mér gamli maðurinn í hug. Ég sá hann hvergi, á meðan ég hafði verið að þessu mausi, og ekki lá hann ennþá utan við fjósdyrnar. Ég þaut inn í húsið og sá, að reykurinn var alltaf að aukast, svo að ég ætlaði varla að þora að opna geymsludyrnar, en þegar ég loks áræddi það, leizt mér ekki á blikuna. Þarna var farið að brenna tré, sem var í hillunum, kassar, bréf o.fl., sem þarna var inni, en þó ekki nema lítið eitt, því að glugginn var aftur og herbergið steypt í hólf og gólf. Ég þaut í símann og hringdi á bæinn, sem foreldrar mínir voru staddir á. Við þann, sem svaraði í símann, sagði ég: „Komið þið strax, það er kviknað í!“ og skellti símtólinu á. Ég skalf og nötraði af hræðslu. Samt sem áður datt mér margt í hug, þar á meðal að bera út föt og búsáhöld, en þó vissi ég, að það þýddi ekkert. Þetta var bara hugmyndaflug. Í þessu birtist gamli maðurinn í dyrunum með fötur og brúsa hálffullan af vatni. Hann hafði verið að basla við að ná í vatn upp úr brunninum fyrir neðan bæinn. Hann var að springa úr mæði, blóðrauður af áreynslu og titrandi á beinunum af öllum þessum ósköpum. Ég horfði á hann agndofa með grátstafinn í kverkunum af hræðslu og spurði hann, hvað við ættum að gera. „Bara að skvetta, að skvetta nógu miklu vatni á eldinn, fyrst hann er ekki kominn út fyrir hurðina,“ sagði sá gamli. Og láttu síðan aftur útidyrahurðina, svo að vindurinn blási ekki undir eins og í hlóðum. Síðan skvetti hann vatni úr brúsanum, á meðan það entist, en fékk mér fötuna og sagði mér að láta renna í hana vatn úr krananum, er væri í þvottahúsinu. Þarna var hann að skvetta á eldinn og ég að viða að honum vatni jafn óðum, þangað til allt var komið á flot, sem þarna var inni og eldurinn næstum því dauður, aðeins glóð á stöku stað í timbrinu. Einmitt í þessu stöðvuðust 5 bílar á hlaðinu. Þarna var þá komið allt veizlufólkið til að slökkva eldinn, sem þegar var slökktur. Allir voru mjög alvörugefnir og hræddir, sem von var, sérstaklega þeir, sem vissu um heimilisástæður, þangað til þeir sáu, að þetta var lítið. Þegar fólkið fékk að vita, hvar ég hafði kúldrað börnunum og gömlu konunni, var því heldur skemmt. En því fannst þetta heldur mikil fljótfærni, sem von var, enda var ég þá eins og annað barn, aðeins 12 ára gömul.

Hildur Ágústsdóttir, 3. b.

Gamli og nýi tíminn.
Gamall hestur var að vappa fyrir neðan túnið á Bollastöðum. Honum varð gengið upp á veginn. Sá hann þá, hvar stóð bíll og fór til hans.
„Góðan daginn,“ sagði hesturinn.
„Góðan daginn,“ svaraði bíllinn.
„Hvaðan kemur þú, og hvert er ferðinni heitið?,“ segir hesturinn.
„Ég kem úr höfuðstaðnum,“ sagði bíllinn, „og eins og þú sérð, er ég nú hér. Húsbóndi minn er að hitta bóndann hér á Bollastöðum, svo að hann tók mig náttúrlega með, eins og gefur að skilja. En af hverju ert þú hér?“ „Ég er nú orðinn gamall og til einskis framar nýtur,“ svaraði hesturinn. „En einu sinni, þegar ég var upp á mitt bezta, þá varð ég að þola margt. Þá voru engir bílar, svo að nota varð okkur hrossin til alls. Við vorum sett fyrir vagna, reitt heim á okkur, við höfð til reiðar og margt, margt fleira, og svo fengum við ekki að vera inni, nema þegar allra harðast var í veðri og fengum ekkert almennilegt að éta, frekar en vant var úti. Við urðum að láta okkur nægja smátuggu af góðu heyi og þar að auki drýgða með úrgangi, sem kýrnar vildu ekki. Hvað ætli þið bílarnir segðuð, ef þið ættuð að búa við svona lagað. Þið, sem eruð úti að skemmta ykkur á sumrin með glöðu fólki í glaðasólskini, en hafið svo hús á veturna. Getur þú sagt mér það?“
„Nei, það get ég ekki sagt þér, því að tímarnir eru nú allt aðrir. Nú eru bílar notaðir til alls þess sem hross voru áður notuð við, bæði til sjávar og sveita. En heyrðu, góði minn, hvað ertu gamall?“
„Ætli ég viti það nú, látum okkur sjá, ég er víst að verða 24 vetra. Móðir mín hét Brúnka og faðir minn Kári, og ég fæddíst vorið 1929. En hvað ert þú gamall?“ „Ég er víst rúmlega eins árs. Húsbóndi minn vann mig í happdrætti, en annars er ég ættaður frá New York, úr bílaverksmiðju þar. En heyrðu, nú verð ég að fara, því að þarna kemur húsbóndi minn. Vertu sæll,“ sagði bíllinn.
„Vertu sæll,“ sagði hesturinn, og gekk burtu. „Ja, nýi tíminn, hann er nú heldur öðruvísi en sá gamli. Nú eru bílar til alls,“ hugsaði hesturinn og hristi höfuðið.

Hrönn Hannesdóttir, 1. b.

Úr ritgerðum um heimilið.

Eins og sagt er að fötin skapi manninn, eins má með sanni segja, að hver og einn mótist af heimili sínu, þar sem hann elst upp.
Sumir foreldrar hafa tamið sér að amast við félögum barna sinna. Þeim finnst of mikill hávaði og skvaldur, þar sem þau eru. Eru þeir þeirri stundu fegnastir, er þau fara út. Þetta er að mínu áliti alvarlegt mál og algjörlega skakkt. Húsbædurnir eiga að keppa að því að hafa heimilið sem hlýlegast og sem mest aðlaðandi, — hafa það þannig, að manni finnist eins og veggirnir, húsgögnin og heimilisfólkið komi með opna arma og bjóði mann hjartanlega velkominn. Til þess að svo sé, þarf heimilið ekki að vera íburðarmikið. Það skiptir mestu, að það sé hreinlegt, og hjartahlýja húsbændanna skipi öndvegið. — Það dýrmætasta, sem við unga fólkið eigum, er góð heilsa, góðir foreldrar og gott heimili.

H.B.G, 3. b.

Gott heimili er án efa eitt af því bezta, sem maðurinn eignast. Á heimili, þar sem ekki er mjög góð stjórn á öllu, er mjög hætt við, að börnin lendi í vondum félagsskap, sem þeim stafar illt af.
Til þess að heimilislífið geti orðið skemmtilegt, verður öll fjölskyldan að gera sitt bezta í því efni.
Á mörgum góðum heimilum er það brýnt fyrir börnunum að gera sitt bezta til að hjálpa mæðrum sínum, gera ýmsa snúninga fyrir þær, þvo upp leirinn með þeim o.s.frv. Allt of fáir kunna að meta gildi hins góða heimilis, þeir sem það eiga.

E.J., 3. b

Þeim unglingi, sem á hvorki pabba né mömmu og engan að, honum getur varla liðið vel. Mér finnst, að heimilin eigi að vera hrein og hlýleg. Það þarf ekki að bera mikið í þau, svo að þau verði hlýleg og aðlaðandi, en til þess þarf húsmóðirin að leggja fram mikla vinnu, og allir á heimilinu þurfa að læra að meta störf hennar og virða ... Það er mikils virði fyrir ungling að eiga gott heimili, svo að honum finnist ekki, að hann verði að fara að heiman til að sækja ánægju, sem hægt er að veita sér heima.

Ástþór Runólfsson, 3. b.

Heimilið á að vera ímynd friðar og gleði, þar sem fjölskyldan situr í hlýlegri stofunni á kvöldin og hlustar á útvarpið eða eitthvað þess háttar. Stundum les heimilisfaðirinn upp úr einhverri góðri bók fyrir konuna sína, en hún situr þá með prjónana eða stoppar í sokka, því að alltaf er nóg að gera.
Það er í raun og veru ekkert heimili, ef húsmóðirin er ekki heima. Hún þarf ekki að vera nema nokkra daga í burtu til þess að munur verði brátt á, hversu heimilislífið verður leiðinlegra, tómlegra, maturinn ef til vill verri og allt í drasli. Þess vegna er oftast allt á tjá og tundri hjá piparsveinum. Heimilið þarf hvorki að vera stórt né íburðarmikið, en það þarf að vera þannig, að börnin fjarlægist ekki heimili sín og fari að stunda götuna.

Á.Á., 3.b.

Úr ritgerðum um „Fyrir andans framför eina fólksins hönd er sterk“.

Á tímum þeim, er maðurinn lifði áþekku lífi og dýrin, var ekki mikið um andlegt starf í heila hans. En svo þroskaðist hann og andinn varð til. Og þegar andinn var orðinn til, byrjaði maðurinn að taka náttúruna í þjónustu sína. Fyrst tók hann sér steina í hönd og notaði þá sem vopn eða verkfæri. Og svo tók starf andans að aukast og maðurinn fór að búa til áhöld úr steini og jafnvel beini. Svo lærði maðurinn að kveikja eld. Manninum þótti eyðilegur hellisveggurinn sinn, og því tók hann að skreyta hann með myndum. Fyrst mjög ófullkomnum, en smátt og smátt fór myndlistinni fram, er andi mannsins tók að þroskast meir. Er andans framför mannsins var komin svona langt, tóku sumir að skreyta sig með fagurlega lituðum steinum og öðru slíku til þess að bera af öðrum mönnum.
Þá voru mennirnir komnir á það hátt andlegt stig, að þeir fóru að metast á um það, hver þeirra væri mestur og fullkomnastur. Og þá reyndi vitanlega hver sem betur gat að vera sem fullkomnastur. Og þá fleygði mönnunum ört fram andlega, því að nú þurftu þeir að hugsa meira en áður. Við það þroskaðist heilinn, og andinn óx enn. Svo tóku mennirnir að safnast í stærri hópa en áður og mynduðu einskonar þjóðfélög. Þá var maðurinn óhultari fyrir dýrum.
Svo tók andinn enn meiri framförum, og mennirnir fundu upp að rita niður hugsanir sínar, fyrst með ófullkomnu mynda- eða táknletri, en smám saman var letrið endurbætt, og andinn óx enn. Þá fundu mennirnir málma og tóku að gera hluti úr þeim. Fyrst í stað smíðuðu þeir vitanlega vopn og ýmis konar verkfæri, því að maðurinn varð að geta varið sig. Svo eftir því sem andinn óx, tóku mennirnir að finna upp og búa til ýmiss konar vélar. Þær voru vitanlega ofur ófullkomnar í fyrstu, en þegar andi mannsins óx enn, urðu vélarnar fullkomnari, og styrkur handa hans jókst að sama skapi. Og þannig hélt andinn áfram að vaxa, og hönd fólksins varð æ sterkari. Þess vegna á nútímamaðurinn allt sitt að þakka andans framförum mannsins.

Aðalsteinn Brynjólfsson, 3. b.

Svo er mál með vexti, að maðurinn er álitinn vitrasta skepna jarðarinnar, (svo álítur hann sjálfur a.m.k.). Allt þetta vit sitt hefur hann öðlazt af brýnni nauðsyn, þar sem hann er tiltölulega veikbyggður, og öll skilningsvit óþroskuð nema sjónin.
Þetta gerði manninum nauðsynlegt að taka ýmis náttúrufyrirbrigði í sína þjónustu, svo sem steina, tré, önnur dýr o.fl. Steinana notaði hann í axir, spjóts- og örvarodda og fleiri drápstól. Tré notaði hann í boga, í sköft á örvarodda, í spjót, axir o.s.frv. Auk þess notaði hann tré í hreysi sín, sem stundum voru byggð á tréstólpum í stöðuvötnum. Smám saman þroskaðíst maðurinn og óx að hugsun og tækni. Hann tók nú að smíða verkfæri og annað slíkt úr málmi.

Hreinn Aðalsteinsson, 3. b.

Maðurinn var, er og verður alla tíð mesta hermikráka, ekki síður en apakötturinn, bróðir hans.
Frá upphafi hefur maðurinn verið að reka sig á staðreyndir í náttúrunni og verða fyrir ýmsum skakkaföllum. Hefur hann þá geymt það í huga sér, er honum mátti að gagni koma af því, sem hann hefur séð og reynt, og eins hitt, er honum ber að varast. Mest hefur maðurinn lært af reynslunni. Undirstaða allra verklegra framfara og framkvæmda er þekkingin. Undirstaða þekkingarinnar er menntunin. Hún er mátturinn mikli, er veldur því, að menntaði maðurinn stendur alltaf betur að vígi í þjóðfélaginu en sá ómenntaði eða þekkingarsnauði.

Guðm. Karlsson, 3. b.

Margir trúðu á það máltæki í gamla daga, að bókvitið yrði ekki sett í askana. Þetta hefur nú reynzt alveg öfugt. Á menntun eða þekkingu byggist öll tækni. Með tækni getum við svo innunnið okkur mat í askinn. Þekkingin er undirstaða vélaiðnaðarins, sem hefur mest aukið styrkleika „fólkshandarinnar“. Sönnun þess eru þjóðirnar, sem skemmst eru á veg komnar í þekkingu og tækni. Þær verða að láta aðrar þjóðir vinna úr hráefnum sínum. Í því sambandi vil ég minna á þróunina í okkar eigin atvinnulífi, Íslendinga. Sú þróun er glögg sönnun þess, að „andans framför“ og tækninnar framför er það, sem gerir okkur það kleift að lifa mannsæmandi lífi í landi okkar.

Halldór Ólafsson, 3. b.

Segðu mér, hverja þú umgengst, og ég skal segja þér, hver þú ert.

Þetta orðtak felur í sér mikinn sannleik, sem á öllum tímum og ávallt er í gildi. Hver góður maður reynir að vanda val félaga sinna og getur það haft örlagaríkar afleiðingar, ef illa tekst til með þetta val.
Margir unglingar hafa leiðzt afvega fyrir áhrif vondra félaga, sem hafa beitt áhrifum sínum til ills. Sem betur fer eru hinir líka margir, sem hafa bætandi áhrif á félaga sína og umhverfi sitt og koma alltaf fram til góðs.
Eldri menn segja, að heimur fari versnandi, og allt hafi verið betra, þegar þeir voru ungir. Ég þekki þetta ekki, en er vantrúaður á, að það hafi við rök að styðjast. Það skiptir mestu máli, að menn séu ávallt mótækilegir fyrir göfgandi áhrif frá samtíðarmönnunum, og þá sérstaklega frá foreldrum sínum, sem ávallt reyna að hafa bætandi áhrif á börn sín, svo að þau megi verða góðir þjóðfélagsþegnar.
Eitthvað gott býr í öllum mönnum. Ýmsar ástæður geta þó legið til þess, að hið góða fái ekki alltaf notið sín sem skyldi. Eitt er öruggt: Sá, sem reynir að feta í fótspor Jesú Krists, reynir að tileinka sér kenningar hans af heilum hug, verður ætíð góður maður.

Guðm. Þórarinsson, 3. b.

II. hluti