(11 millibreytingar ekki sýndar frá sama notandanum)
Lína 1:
Lína 1:
==Magnús Guðmundsson býr sig undir brautryðjandastarfið==
[[Blik 1969|Efnisyfirlit 1969]]
''Hann dregur að sér efni í línuna. Ekki skorti hrakspárnar. [[Ólafur Magnússon (London|Ólafur útgerðarmaður í London]] hvetur Magnús til dáða: „Gefðu þig aldrei, Magnús. Það verður sjaldan mikið úr ungum mönnum, sem hætta við áform sín.“'' <br>
Þrátt fyrir þetta, sem nú hefur verið minnzt á, fór mér að detta í hug að gera tilraun með þorskalóð. Jafnframt var mér það ljóst, að það mundi mæta andúð og óvíst, hvort ég kæmi því í framkvæmd. <br>
Síðara sumarið, sem ég var á Austfjörðum, útvegaði ég mér heimilisfang þeirra útlenzku verksmiðja, sem þeir í Mjóafirði fengu veiðarfæri frá. Þar var notuð tveggja punda lína í ás og fjögurra punda lína í bólfæri. Í tauma var notuð eins punds lína, sem var rakin sundur á sérstakan hátt. Önglarnir voru frá Mustad og Sön. <br>
Fyrsti maðurinn, sem ég talaði við um þetta áform mitt var Ólafur Magnússon, eigandi skips þess, er ég var formaður með á vetrarvertíðum, Ólafur í London. <br>
Mér þótti miklu máli skipta, hvernig Ólafur tæki í þetta mál, þar sem hann fékk um 1/4 aflans í sinn hlut, — bátshluti fjóra og tvo hásetahluti. Ég tjáði honum hugmynd mína að reyna lóðina hér úti í leirnum, þegar liði fram á aprílmánuð, því að þar hefði lóð aldrei verið lögð. Ólafur tók vel í þetta mál og hvatti mig til að koma því í framkvæmd. Hann kvað ekki skyldi standa á sér að leggja sitt til þess, að þessi tilraun mætti takast.<br>
Einnig orðaði ég þessa hugmynd við nokkra yngri háseta mína, — helzt þó þá, sem kynnzt höfðu lóðinni á Austfjörðum. Hvöttu þeir mig eindregið allir til þess að reyna þetta, en þeir unnu allir á vegum feðra sinna eða annarra húsbænda og höfðu þvi engin fjárráð.<br>
Næst þessu fór ég til [[Gísli Stefánsson|Gísla Stefánssonar]] kaupmanns. Hann sigldi um árabil út til Englands til þess að gera vöruinnkaup og þekkti sig því þar. Hann vildi aðstoða mig við að ná í öngla og strengi frá Englandi, en greiðsla yrði að fylgja pöntun, sagði hann.<br>
Ég gerði ráð fyrir að hefja línuveiðarnar með 1600 önglum. Annað eins þurfti ég að eiga til vara, ef illa tækist til, svo sem ef yfirgefa yrði lóðina vegna veðurs. Einnig gat svo illa til tekizt, að lagt yrði á hraun og lóðin tapaðist þar. Þá gat einnig hákarlinn klippt lóðina sundur, eins og oft kom fyrir á Austfjörðum. Við öllum þessum óhöppum vildi ég vera búinn. Línuveiðarnar skyldu reyndar til þrautar. Næst þessu tók ég að biðja um framlag af hverjum hlut, — kr. 7,50 afréð ég. Ýmist fékk ég ekkert loforð um styrkinn eða óákveðið — loðið og lítið á að byggja. Nokkrir tóku illa málaleitan minni: töldu það hina mestu dirfsku að ætla sér að nota þorskalóð við Eyjar, — hér úti í hafi. Menn vissu mýmörg dæmi þess, að svo snögglega hefði hvesst á þessum slóðum, að menn hefðu flýtt sér að hafa upp færin og seglbúa, — komast sem allra fyrst í land. Svo hefði það líka sýnt sig, sögðu menn, að hér veiddist ekki á lóð, enda væri það bezt, því að menn mundu drepa sig hér unnvörpum, ef farið yrði almennt að nota það veiðarfæri. <br>
Ég gekk nú á fund Ólafs skipseiganda og tjáði honum undirtektirnar og álit ýmissa á framtaki þessu. Það var haustið 1896. <br>
Meðan ég lét dæluna ganga, gekk Ólafur um gólf og sagði við og við: „Já, ójá; já, já.“ <br>
Ég hafði lokið máli mínu, og enn gekkk Ólafur Magnússon um gólf, hugsandi. <br>
Mér flaug ýmislegt í hug. Var honum nú snúinn hugur, þegar hann heyrði, hve margir voru á móti mér? <br>
Allt í einu kemur hann fast að mér og segir með mikilli áherzlu á hverju orði: „Gefðu þig aldrei, Magnús: það verður sjaldan mikið úr ungum mönnum, sem hætta við áform sín.“ <br>
Ég kvaðst vera honum þakklátur fyrir orðin, og væri ég ekki í þeim hug, að hætta við þetta. Hinsvegar hlyti að koma annað hljóð í strokkinn minn, ef ég fengi hvergi peninga til lóðakaupanna. <br>
Þá sagði Ólafur: „Þú getur fengið peningana hjá mér. Misheppnist þetta, getum við haft það grafið og gleymt. Takist áformið hinsvegar, lukkist það, sem ég treysti, þá verða karlarnir fúsir til þess að borga þetta eftir á.“
==Línurúlla, goggar, bjóð og kálfsbelgir eins og í Mjóafirði==
Eftir að lóðarefnið var komið, unnum við nokkrir að því að setja lóðina upp. Sumir þeirra höfðu aldrei séð lóð áður. Líka voru ýmis áhöld smíðuð til línuveiðanna, svo sem línurúlla, goggar, bjóð. Þá voru drepnir og flegnir kálfar til þess að hafa belgina í ból, — línuból. Allt var útbúið, eins og það ætti að notast austur á Mjóafirði. Þegar línan og öll hennar fylgitæki voru tilbúin, voru veiðitæki þessi öll geymd þar til síðari hluta næstu vertíðar (1897). Þá var ætlunin að nota þau. Mér kom það þá ekki til hugar, að vertíð hæfist hér nokkru sinni með línu. Við vildum vanda sem bezt allan undirbúning veiðanna með lóð og bíða svo, þar til veður færu að stillast eða fram í aprílmánuð.
''Línan ryður sér til rúms. Sultarvofan flýr loks frá dyrum Eyjabúa.<br> Laugardagurinn 10. apríl 1897 er einn allra merkasti dagur í sögu<br> Vestmannaeyja. Fiskur á öðrum hverjum krók til jafnaðar.'' <br>
Vertíðina 1897 hófum við róðra 4. marz. Janúar og febrúar voru þá með fádæmum stormasamir. <br>
<big><big><big><center>Fiskverð á Austfjörðum sumarið 1895</center> </big></big></big>
Þessa vertíð notuðum við handfæri til 10. apríl, og alltaf hékk lóðin ónotuð inni í húsi. <br>
Dagana 7. og 8. apríl leituðum við víða fisks, en fengum aðeins einn í hlut. — Ördeyða. Við fengum þá ekki svo mikið sem beitu á lóðina. <br>
Þann 9. apríl réri smáfleyta inn á [[Flúðir]] og hlóð þar, — aðallega af þorski. Eg keypti öll hrognin úr aflanum, en þau nægðu ekki á helming lóðarinnar, svo að ég fékk mér keilu og smáfisk í viðbót. Þannig tókst okkur að egna þessa 1600 króka, sem við vildum róa með. <br>
Árla morguns hinn 10. apríl byrjuðum við að beita línuna. Kl. 10 f.h. sama dag lögðum við frá landi í fyrsta línuróðurinn. <br>
Blíðuveður var um láð og lög, og við byrjuðum að leggja nokkuð langt austur af [[Réttarklakkur|Réttarklakk]]. Þar lögðum við alla lóðina beint í austur. <br>
Þegar við höfðum lokið við að leggja, tók að vinda af austri. Svo að við héldum okkur við ytra endabólið og fórum ekki á milli, eins og það var kallað á Austfjörðum. <br>
Þegar línan hafði legið í einn tíma, fórum við að draga. <br>
Endafærið eða stjórinn virtist fast í hrauni, og svo illa, að við slitum bólfærið eftir lítinn tíma. Við rérum nú í næsta ból. Á milli bóla voru tvö bjóð eða 400 önglar. Það bólfæri reyndist einnig fast í hrauni. Þá leið mér ekki vel, — og var mér satt að segja ekki farið að lítast á blikuna. Byrjunin var ekki sigurvænleg. <br>
Allt í einu losnaði færið. Auðfundið var, að stjórinn var með. Þegar stjórinn kom upp að borðinu, reyndust aðeins fyrir þrír krókar af austurálmu línunnar við stjórann. Þar með var 1/4 af lóðinni tapaður. En vesturhluti lóðarinnar var heill, og við grilltum 10 úti þegar stjórinn kom upp, ekki háfa, heldur stóra og fallega þorska. Þegar við höfðum innbyrt þá, sáust enn margir. Við drógum nú línuna viðstöðulaust til enda. <br>
Á þessa 1200 öngla fengum við 21 þorsk í hlut og 2 ýsur. Skipt var í 24 hluti. Með 400 krókana, sem við misstum, höfðum við lent austur í hið stórgerða hraun, sem er norður af [[Mannklakkurinn dýpri|Dýpri-Mannklakknum]]. <br>
Það var kominn austan stormur, þegar við vorum búnir að draga. Vel lá á strákunum, þegar við höfðum seglbúið og [[Ingólfur VE|Ingólfur]] öslaði heim á leið með þennan góða afla. Byrjunin spáði góðu og strákarnir sungu og gerðu að gamni sínu. <br>
Nú fengum við nóg af hrognum í næsta róður. En austanáttin, sem hófst með þessum degi, hamlaði róðrum til 17. s.m. Þann dag rérum við í annað sinn með lóðina, 1600 öngla. Beitan var orðin mjög úldin, enda engir frystiklefar þá til þess að geyma beitta línu í. Samt fiskuðum við vel; fengum 24 þorska í hlut og 4 ýsur. Í þessum róðri misstum við ekkert af lóðinni. <br>
Við hættum að róa 6. maí. Höfðum þá farið 11 róðra með línuna og tapað samtals 800 önglum. En aflinn þennan stutta tíma nam samtals 5596 þorskum og 1416 ýsum. Auk þess fengum við talsvert af lúðu og skötu. <br>
Frá því að við drógum út og til 10. apríl, að við hófum veiðarnar með línuna, vorum við búnir að fá 218 í hlut. Gera má ráð fyrir, að lítið hefði við það bætzt, eftir því sem aflinn reyndist hjá hinum, sem stunduðu eingöngu færi til vertíðarloka.
==Bjargi bylt af brautu==
''Leiðin rudd. Vertíðina 1898 notuðu öll skip í Eyjum línu. Beitan var gota og ljósabeita. Sumir skáru í vanþekkingu sinni alla krókana af línunni til þess að geta greitt hana.'' <br>
<big>Bæði þessi ár (1895 og 1896) var verð á þurrfiski í Mjóafirði sem hér segir:
:Þorskur kr. 32,00 hvert skippund
:Smáfiskur kr. 28,00 hvert skippund
:Ýsa kr. 24,00 hvert skippund
Smáfiskur þ.e. minna en 18 þm.(41,4 cm). Skippund er 320 pund eða 160 kg.<br>
Síld var notuð í beitu, ýmist nýveidd eða frosin. Alltaf var þó notað eitthvað af ljósabeitu með, væri hún til, en svo hét steinbítur og karfi (t.d.), ef fiskurinn af þeim var notaður í beitu.<br>
Við rérum alltaf með lóð að undanteknum þrem róðrum síðara sumarið. <br>
Oftast sóttum við mjög langt, þegar veður leyfði, eða 2-2½ tíma róður til hafs frá utasta tanga fjarðarins, Steinsnesi. Innan frá Brekku var 1¼ tíma róður út að Steinsnesi. <br>
Mikið var kappið í sjósókn við Mjóafjörð um þessar mundir, enda gengu þar þá um 60 bátar. <br>
Eftir því sem okkur var tjáð, þá fiskuðum við mest við fjörðinn bæði þessi sumur. Var þá miðað við þyngd. Við lögðum líka hið mesta kapp á að fiska, og metnaður okkar var svo mikill, að okkur fannst að heiður Vestmannaeyja lægi við, ef Sunnlendingar aðrir og heimamenn fiskuðu betur en við. <br>
Þeir sem réru á opnum bátum fyrir austan, sérstaklega frá Seyðisfirði og Mjóafirði og sóttu djarft, fengu vissulega að kynnast því, hve erfitt og hættulegt var að sækja sjó á Austfjörðum. <br>
Þegar fór að líða á síðara sumarið, vorum við orðnir svo slæmir af handadofa, að við urðum að byrja á því að halda handleggjunum ofan í köldum sjónum, áður en við hófum róður á morgnana eða síðari hluta nætur. Það kom fyrir, að ég missti ár úr hendi mér sökum handadofans; ég réri með tveim árum. <br>
Oft var lóðin mjög þung í drætti, bæði sökum straums og festu í botni. Þegar maður svo loks hafði lokið við að draga lóðina, kom það fyrir, að berja þurfti alla leið í land.
Næstu vertíð, 1898, voru öll skip, sem hér gengu þá á vetrarvertíðinni, útbúin með lóð. Á hverju bjóði voru 200 krókar og milli tauma 2—2½ alin (126—157 sm). <br>
Átt-æringar réru með 8 bjóð og minni bátar svo minna að tiltölu. Beitan var jafnan þorsk- og ýsuhrogn, ef þau voru til, og svo ljósabeita með. <br>
Bezta ljósabeitan þótti lúða og steinbítur. <br>
Fyrst í stað voru margir lengi að beita, t.d. gamlir menn, og það bar við, að við hinir yngri, sem vorum orðnir vanir lóðinni, gerðum okkur gaman að sumum körlunum. <br>
Ýmsar sagnir gengu um „samskipti“ sumra karlanna við línuna. — Tveir, sem beittu saman, höfðu fengið flækju. Þá stóðu þeir ráðalausir, þar til þeir sáu það ráðlegast að skera alla krókana af flækjunni. <br>
Eitt sinn sá ég þrjá vera að beita sama bjóðið úr stokk. Einn tók krókana úr trénu, annar krækti beitunni á önglana og sá þriðji lagði þá niður í bjóðið. Dýr mundi hún þykja slík beitning í dagvinnu, hvað þá í næturvinnu! <br>
Vertíðina 1898 var þó ekki einvörðungu notuð lóð. Svo var það einnig næstu vertíðir. Þessa vertíð (1898) hóf ég róðra 22. febr. Þá byrjaði ég með línuna og hélt því áfram, þangað til loðnan kom um miðjan marz. Þá tókum við handfærin um tíma. <br>
Framan af vertíðinni var tregur fiskur á lóðina og þar af leiðandi lítið um hrogn til beitu. <br>
Svona reyndist þetta næstu vertíðir, að fiskur var tregur á lóð, þangað til kom fram í apríl. Og eftir að loðnan tók að ganga, þýddi sjaldan að nota lóðina. Þetta mun þó hafa stafað af því fyrst og fremst, hversu einhæf beitan var. Hér vantaði síld, sérstaklega fyrri hluta vertíðar. Þó fiskaðist stundum mjög vel „Undir Sandi“ og á [[Állinn|Álnum]] á lóðina, eftir að loðna kom, en alltaf aflaðist þá meira af ýsu en þorksi. <br>
Fyrstu vertíðarnar eftir að lóð varð hér aðalveiðarfærið, var helzta veiðisvæðið frá heimamiðum austur að Dýpri-Mannklakk og [[Leddarforir|Ledd]], sunnan við [[Rófa|Rófu ]] og allt austur að [[Sandahraun]]i. <br>
Þegar fram í sótti og bátum fór fjölgandi, fór sjósókn vaxandi, — ekki sízt eftir að bátar með færeyska laginu voru almennt notaðir. Þá tóku menn að sækja suður að [[Súlnaskersklakkur|Súlnaskersklakk]]. Hann var um tíma mjög ásótt fiskimið línubáta.
<big><big><big><center>Þeir sigla á hval</center> </big></big></big>
==Bjargi bylt af brautu==
Eitt sinn vorum við, að mig minnir, rúmar 7 klukkustundir að berja inn að fjarðarkjafti og þaðan 4 klst. inn að lendingu. En eftir að yztu nesjum var náð, gátum við hvílt okkur öðru hvoru. <br>
Skrifa mætti langt mál um allt það erfiði, sem þessir 167 róðrar eða sjóferðir kostuðu okkur, og um ýmsar hættur, sem við lentum í. Ég greini hér aðeins frá tveim af þeim. <br>
Eitt sinn vorum við nýbyrjaðir að sigla til lands í góðum byr. Þá rennir smáhveli sér þvert fyrir stafn bátsins og svo nærri honum, að báturinn rann á fiskinn miðjan. Svo virtist sem hvalurinn næmi staðar um leið og báturinn snerti hann. Um leið virtist hvalurinn sveigja sig um miðjuna, því að haus hvalsins kom upp úr yfirborðinu á annað borðið og sporðurinn á hitt. Báturinn lagðist á hliðina um leið og hann lenti á hvalnum og rann svo yfir hann. En um leið og báturinn rann af hvalnum, fór svo mikill sjór yfir hann aftanverðan, að litlu munaði, að hann sykki. Þá var það okkur til bjargar, hve báturinn var létthlaðinn. Þetta atvik sýnir, að margar eru hætturnar búnar þeim, sem um sjóinn fara, — sérstaklega á smáfleytum.
''Leiðin rudd. Vertíðina 1898 notuðu öll skip í Eyjum línu. Beitan var gota og ljósabeita. Sumir skáru í vanþekkingu sinni alla krókana af línunni til þess að geta greitt hana.'' <br>
Næstu vertíð, 1898, voru öll skip, sem hér gengu þá á vetrarvertíðinni, útbúin með lóð. Á hverju bjóði voru 200 krókar og milli tauma 2—2½ alin (126—157 sm). <br>
<big><big><big><center>Geigur í garpi. Erfiðar draumfarir.</center>
Átt-æringar réru með 8 bjóð og minni bátar svo minna að tiltölu. Beitan var jafnan þorsk- og ýsuhrogn, ef þau voru til, og svo ljósabeita með. <br>
<center>Gat búizt við lífsháska, enda rættist draumurinn.</center>
Bezta ljósabeitan þótti lúða og steinbítur. <br>
<center>„Það þykir mér verst, ef við drepum okkur,</center>
Fyrst í stað voru margir lengi að beita, t.d. gamlir menn, og það bar við, að við hinir yngri, sem vorum orðnir vanir lóðinni, gerðum okkur gaman að sumum körlunum. <br>
<center>að ég er ekki búinn að borða bitann minn!“</center> </big></big></big>
Ýmsar sagnir gengu um „samskipti“ sumra karlanna við línuna. — Tveir, sem beittu saman, höfðu fengið flækju. Þá stóðu þeir ráðalausir, þar til þeir sáu það ráðlegast að skera alla krókana af flækjunni. <br>
Eitt sinn sá ég þrjá vera að beita sama bjóðið úr stokk. Einn tók krókana úr trénu, annar krækti beitunni á önglana og sá þriðji lagði þá niður í bjóðið. Dýr mundi hún þykja slík beitning í dagvinnu, hvað þá í næturvinnu! <br>
Vertíðina 1898 var þó ekki einvörðungu notuð lóð. Svo var það einnig næstu vertíðir. Þessa vertíð (1898) hóf ég róðra 22. febr. Þá byrjaði ég með línuna og hélt því áfram, þangað til loðnan kom um miðjan marz. Þá tókum við handfærin um tíma. <br>
Framan af vertíðinni var tregur fiskur á lóðina og þar af leiðandi lítið um hrogn til beitu. <br>
Svona reyndist þetta næstu vertíðir, að fiskur var tregur á lóð, þangað til kom fram í apríl. Og eftir að loðnan tók að ganga, þýddi sjaldan að nota lóðina. Þetta mun þó hafa stafað af því fyrst og fremst, hversu einhæf beitan var. Hér vantaði síld, sérstaklega fyrri hluta vertíðar. Þó fiskaðist stundum mjög vel „Undir Sandi“ og á [[Állinn|Álnum]] á lóðina, eftir að loðna kom, en alltaf aflaðist þá meira af ýsu en þorksi. <br>
Fyrstu vertíðarnar eftir að lóð varð hér aðalveiðarfærið, var helzta veiðisvæðið frá heimamiðum austur að Dýpri-Mannklakk og [[Leddarforir|Ledd]], sunnan við [[Rófa|Rófu ]] og allt austur að [[Sandahraun]]i. <br>
Þegar fram í sótti og bátum fór fjölgandi, fór sjósókn vaxandi, — ekki sízt eftir að bátar með færeyska laginu voru almennt notaðir. Þá tóku menn að sækja suður að [[Súlnaskersklakkur|Súlnaskersklakk]]. Hann var um tíma mjög ásótt fiskimið línubáta.
==Sumarstörfin í Eyjum fyrr á árum==
''Róið á julum. Sigið í björg. Aflað heyja á túnum og í úteyjum. Þannig um aldir.'' <br>
[[Mynd: 1969 b 139 A.jpg|thumb|400px|''Jón Jónsson frá Brautarholti í Eyjum (Landagötu 3B). „Það þykir mér verst, ef við drepum okkur, að ég er ekki búinn að borða bitann minn.“]]
Síðara sumarið, sem við rérum úr Brekkuþorpi, fórum við eitt sinn á sjóinn kl. 1 að nóttu. Þá var liðið fram í september. <br>
Þessa nótt rérum við langt á undan öðrum fjarðarmönnum, eins og við gerðum jafnan, þegar góð voru veður, því að okkur þótti það miklu fiskilegra að vera búnir að leggja lóðina á undan öðrum. <br>
Þessa nótt var logn og heiður himinn og veður hið fegursta. Þó lagðist þessi róður mjög illa í mig. Mig dreymdi þannig, að ég gekk þess ekki dulinn, að ég mundi komast í lífsháska á sjó, áður langt liði. Ég hafði orð á þessu við félaga mína, Jón og Vigfús. Við fórum nú samt í lengstu fiskileitir, því að veðurútlitið var mjög gott. En slíkur geigur var í mér við draum minn, að ég lagði ekki nema 2/3 af línunni, enda þótt Vigfús léti undrun sína í ljós, þar sem stillilogn var og heiðríkja. <br>
Þegar við höfðum lokið við að leggja það, sem lagt var, tók að birta í norðaustri. Þá birtist veðurbakki í þeirri átt. Hann hækkaði brátt. <br>
Þegar lóðin hafði legið fjórðung stundar, skipaði ég að róa að endabóli og fara að draga. Jón mæltist til þess, að hann fengi að borða áður, en ég neitaði því. Um það bil sem stjórinn var innbyrtur, hvessti snögglega af austri-norðaustri. <br>
Fiskur var nægur, og þegar við hófum drátt á síðara bjóðinu, var miðrúmið orðið hálft og skutur hálfur af fiski. Öllum fiskinum á lóðinni, sem þá var ódregin, fleygðum við, enda var nú komið hvassviðri með miklum sjó, því að harður straumur fór á móti storminum. <br>
Við sigldum aðeins á þríhyrnunni einni heim, og þó hljóp báturinn oft og tíðum hættulega mikið.<br>
Alla leiðina heim urðu þeir báðir Jón og Vigfús, að standa í austri og hvíla hvorn annan. <br>
Seinna kom okkur saman um, að ekki sjaldnar en 20 sinnum hefði bátinn hálffyllt á siglingu þessari. Eitt sinn skall á okkur ólag, sem færði mig í kaf, þar sem ég sat undir stjórn. Hélt ég þá, að sjóferð þessari væri lokið. Þá flaug sú hugsun eins og leiftur í gegnum huga minn, að nú væri um enga björgun að ræða, og sorgbitin yrði hún móðir mín, er hún frétti látið mitt. Flest lauslegt í bátnum fór fyrir borð. Þar með var fiskurinn. Mig minnir, að 4 fiskar væru eftir í miðrúminu. <br>
Eftir að ólagið var liðið hjá, fór báturinn að lyfta sér, enda dró Jón ekki af sér við austurinn. Þegar hann hafði þurrausið bátinn, bað hann Vigfús að hvíla sig og bætti þá við: „Það þykir mér verst, ef við drepum okkur, að ég er ekki búinn að borða bitann minn.“
Áður en lóðin varð aðalveiðarfærið, stunduðu menn hér líka fiskveiðar á sumrum —sérstaklega þó að vorinu og fyrrihluta sumarsins. Þá réru menn á hinum svonefndu smáferjum eða „julum.“ Aðallega var róið á heimamiðin, svo sem Mannklakk, Réttarklakk, [[ Flókamið]], [[Hola|Holu]], [[Bessi|Bessa]],
[[Þórarinshraun]], [[Bót]], [[Klakkar|Klakka]], Ledd og Rófu. <br>
Í júlí og til ágústloka var lítið stundaður sjór, því að á þeim tíma sumarsins voru flestir ungir menn við fuglaveiðar, og þeir eldri við slátt og aðra vinnu í landi. <br>
Einstök sumur kom hér mikill fiskur, svo sem sumarið 1880. Þá hafði verið mjög mikill fiskur bæði „suður í sjó“ hér um Flóann og víða, en þá máttu fáir vera að því að sinna fiskveiðum nema í hjáverkum, því að það sumar var hin svonefnda
[[Austurbúðin|Nýjabúð]] byggð, þ.e. Austurbúðarhúsið austur við [[Skansinn]]. Þar voru margir í vinnu. Sumarið 1892 gekk líka mikill fiskur á heimamið, þá fékk ég 400 fiska í hlut af þorski frá júlíbyrjun til ágústloka. Mestur hluti þess afla veiddist vestur á [[Svið]]um og á öðrum fiskimiðum í „suðursjónum.“ <br>
Bátar þeir, sem róið var á utan vertíðar, voru bæði litlir og að ýmsu leyti lélegir. Þeir gengu illa, sérstaklega í mótvindi. Eitt sinn vorum við á slíkum báti í 6 tíma að berja heim af Ledd. <br>
Á vorin blésu hér oft austanvindar og jafnvel vikum saman með litlum hvíldum. En á þessum litlu bátum þýddi ekki að fara á sjó nema í góðu veðri. Menn stunduðu þó þessa vorróðra, þegar tök voru á, og það jafnvel hvernig sem gekk, því að lítið var annað að starfa um þann tíma árs og „lítið dró vesalan“. Það sem fékkst, var þá fundinn peningur og eilítil viðbót við innleggið frá vertíðinni. <br>
Oft fiskaðist allmikið af öðrum fiski en þorski og löngu á vorin. Sérstaklega var það lúðan, sem menn oftast höfðu meira en nóg af til matar, enda var það þá og lengi síðar siður hér, að Eyjabúar gáfu hver öðrum í soðið, eftir því sem á stóð fyrir hverjum og einum í það og það skiptið. <br>
Meðan handfærin voru einvörðungu stunduð á vertíðum, var stundum hætt við vertíðarskipin 20.—30. apríl sökum aflatregðu. Fóru menn þá að róa sumarbátum, svo framt að nokkur aflavon var. <br>
Eftir að lóðin var tekin upp almennt, fóru menn fljótlega að nota hana á vorin og svo yfirleitt á öllum tímum ársins. <br>
Í fyrstu áttu fáir nothœfa báta til þess að stunda á með lóð. Þar stóð ég hinsvegar strax vel að vígi, því að ég hafði ráð á hinum bezta bát, nefnilega „Hannibal“, sem áður er sagt frá, enda var hann notaður á vorin og sumrin, þar til vélbátarnir tóku við af opnu skipunum. <br>
Það var því fljótlega hætt við hin svokölluðu „smájul“. Nú fóru Eyjabúar einnig að panta sér báta frá Færeyjum. Um árabil komu fleiri og færri bátar þaðan með hverri ferð dönsku millilandaskipanna. Að síðustu var kominn hingað mesti fjöldi af færeyskum sumarbátum. <br>
Eftir að Eyjabúar hófu fiskveiðar með lóð, voru margar vertíðir hér mjög arðvænlegar. Margar sögur eru til um það, hvað menn lögðu þá mikið erfiði og miklar vökur á sig. Og það fór þá eins með vorvertíðarnar eins og vetrarvertíðarnar, að frádráttur frá afla var mjög lítill. <br>
Á vorin notuðu menn gamla lóð frá vetrarvertíðinni. Vorlóðin, ef ég mætti nefna hana svo, var mjög stutt, aðeins 400—600 önglar, og beitan var eingöngu ljósabeita, helzt ýsa, sem veiddist venjulega samhliða löngunni. Voraflinn var mestmegnis langa. Af henni fóru í skippundið (160kg) 50-60. <br>
Bezta fiskisvæðið var [[Þríhamradjúp|Þríhamradýpið]] suður af [[Klakkar|Klökkum]], — og svo svæðið frá [[Djúpamið]]i suður að Þórarinshrauni. <br>
Þegar fram í sótti, tóku menn að sækja lengra á vorbátunum, t.d. austur á Rófu og Dýpri-Mannklakk, út á Ledd og suður að Súlnaskersklakk.
==Framfarasporið mikla==
[[Blik 1969/Endurminningar IV. hluti|IV. hluti]]
''Ísfélag Vestmannaeyja ryður brautina. Það byggir frosthús 1902.'' <br>
Mikill bagi var það löngum við útgerðina og dró úr afla, að ekkert
íshús var í byggðarlaginu fyrr en 1902, að Ísfélag Vestmannaeyja var stofnað og byggði íshús að norskri fyrirmynd það ár. <br>
Þar sem ekkert íshús var til, skemmdist beitan fljótlega, þegar frátök gerði. Langan virtist bæði lyktar- og bragðnæm; hún aflaðist ekki nema á nýja beitu. Íshússkorturinn olli oft vandræðum, og menn urðu af þeim sökum að róa með handfæri á grunnmið eða sarga þar með línu beitta maðki og skelfiski. Stundum kom það fyrir, að ekki tókst að ná í beitu fyrir lönguna.
==Mjór er mikils vísir==
''Snjókofar útgerðarmanna sönnuðu nauðsyn þess að byggja íshús í Eyjum. Ísinn sóttur á [[Vilpa|Vilpu]] eða Daltjörnina. Annars safnað snjó.'' <br>
Það var árið 1900, að við tókum okkur saman fjórir og létum útbúa okkur allstóran frystikassa. Jafnframt byggðum við okkur ískjallara, þar sem vörugeymsluhús Brynj. Sigfússonar kaupmanns stendur nú. (Sjá [[Blik 1967]], bls. 47). <br>
Eftir að vélbátarnir komu til sögunnar, áttu flestar útgerðir slíka kjallara. Þeir voru venjulega kallaðir snjókofar. <br>
Fyrstu tvö árin, sem við áttum ískjallarann, tókum við ís á Vilpu. Þriðja árið lagði Vilpu aldrei fyrir hátíðar. Þá söfnuðum við snjó í
ískjallarann okkar, og þótti okkur betra að eiga við hann en ísinn. Annað vorið, sem við áttum ískjallarann, seldum við töluvert af ís í fiskiskútu, sem stundaði veiðar hér við Eyjar það vor (1901). <br>
Í ískjallaranum geymdum við beitur okkar í næsta róður eða róðra, og stundum gátum við geymt beitu fyrir aðra líka.
==Magnús eignast síldarnet==
''Hann hafði kynnzt þeim netaveiðum austur í Mjóafirði. Mesti sólarhringsafli 12 síldir.'' <br>
Eftir að við byggðum ískjallarann, gerðum við fyrstu tilraun með
síldarnet, því að þarna var von til að geta geymt nokkurt síldarmagn. <br>
Gísli kaupmaður Stefánsson pantaði síldarnetin fyrir okkur, þ.e.a.s. slöngurnar. Þær fékk hann ólitaðar frá Englandi. Barkalitur og korkur í flár fylgdi slöngunum og efni í þinla eða teina. <br>
Þetta voru tvær langar slöngur. Við bútuðum hvora þeirra í 4 hluta og fengum þannig 8 net úr þeim báðum. Netið var fellt 13 faðmar (26 metrar) á lengd og 2½ á dýpt. <br>
Hugmynd okkar var að hafa þetta lagnet, eins og þá tíðkaðist á Austfjörðum. Þess vegna vildum við ekki hafa netin dýpri. <br>
Þegar við vorum búnir að lita netin, fella þau og ganga frá þeim að öðru leyti, lögðum við nokkur þeirra og létum þau liggja um viku tíma út frá klöppunum sunnan við [[Víkin|Víkina]]. Mesti sólarhringsafli var 12 síldar. <br>
Um haustið fékk [[Jón Ingimundarson|Jón Ingimundsson]] í [[Mandalur|Mandal]] netin lánuð og lét reka með þau á enskum síldarbáti, sem hér var þá. Hann lét reka á Flóanum austur af Urðunum. Hann veiddi talsverða síld, en veður spilltist, svo að veiði þessi varð endaslepp.
==Ekki gefist upp==
''Samtök um síldveiðar. Full net''.
''Hver síld boðin á einn eyri. Engin sala.'' <br>
Eftir það reyndi enginn með netin fyrr en árið eftir. Þá tókum við okkur saman fjórir, Gísli Lárusson í Stakkagerði, Jón í Mandal, [[Stefán Gíslason]] í [[Hlíðarhús]]i og ég, og fórum með netin á Hannibal suður á [[Stakkabót]]. Þetta var 26. ágúst, og netin voru fimm. Ætlunin var að láta reka með netin. Þegar við höfðum gefið út tógið og bundið það fast í bátnum, þyngdi svo á bólunum, að auðséð var að netin voru orðin full af síld. Svo reyndist þetta líka. Báturinn gerði ekki betur en bera aflann. Við buðum síldina til kaups á einn eyri stykkið. Þegar sú verzlun tókst ekki, gáfum við hverjum sem hafa vildi hálfa fötu af síld. Samt fór lítið af síldinni. Megin hluta hennar létum við salta. <br>
Um leið og vélbátarnir komu, fengu einstaka bátsfélög sér síldarnet og öfluðu stundum vel í þau. <br>
==Vertíðarskip með færeysku lagi koma til sögunnar. Þau þóttu léttari og ekki eins „mannfrek“==
Þegar í ljós kom, að aflaföng fóru stórum vaxandi með almennri notkun lóðarinnar, og Eyjabúum í heild varð það ljóst, að skipaeigendur græddu á útgerðinni, fór róðrarskipum hér fjölgandi. Mest voru það þá færeyskir róðrarbátar. Bátar með því lagi voru þá einnig brátt smíðaðir hér og reyndar öll vertíðarskip með því lagi. Þau voru flest tí-róin og með „kutter“-siglingu. <br>
Vertíðirnar 1905 og 1906 var ég með skip með færeysku lagi, því að mér þótti gamli áttæringurinn Ingólfur svo mannfrekur og erfiður á móti bátunum eða skipunum með færeyska laginu. Við vorum 14 á þessar tvær vertíðir.<br>
Reynsla mín og margra annarra var ágæt af skipunum eða bátunum með færeyska laginu, en þeir voru hér fá ár í notkun, því að vélbátarnir útrýmdu þeim fljótt.
:::::::::[[Magnús Guðmundsson|''M.G.'']]
[[Blik 1969/Endurminningar II. hluti|Til baka]]
[[Blik 1969/Endurminningar II. hluti|Til baka]]
Núverandi breyting frá og með 22. september 2010 kl. 22:08
Bæði þessi ár (1895 og 1896) var verð á þurrfiski í Mjóafirði sem hér segir:
Þorskur kr. 32,00 hvert skippund
Smáfiskur kr. 28,00 hvert skippund
Ýsa kr. 24,00 hvert skippund
Smáfiskur þ.e. minna en 18 þm.(41,4 cm). Skippund er 320 pund eða 160 kg.
Síld var notuð í beitu, ýmist nýveidd eða frosin. Alltaf var þó notað eitthvað af ljósabeitu með, væri hún til, en svo hét steinbítur og karfi (t.d.), ef fiskurinn af þeim var notaður í beitu.
Við rérum alltaf með lóð að undanteknum þrem róðrum síðara sumarið.
Oftast sóttum við mjög langt, þegar veður leyfði, eða 2-2½ tíma róður til hafs frá utasta tanga fjarðarins, Steinsnesi. Innan frá Brekku var 1¼ tíma róður út að Steinsnesi.
Mikið var kappið í sjósókn við Mjóafjörð um þessar mundir, enda gengu þar þá um 60 bátar.
Eftir því sem okkur var tjáð, þá fiskuðum við mest við fjörðinn bæði þessi sumur. Var þá miðað við þyngd. Við lögðum líka hið mesta kapp á að fiska, og metnaður okkar var svo mikill, að okkur fannst að heiður Vestmannaeyja lægi við, ef Sunnlendingar aðrir og heimamenn fiskuðu betur en við.
Þeir sem réru á opnum bátum fyrir austan, sérstaklega frá Seyðisfirði og Mjóafirði og sóttu djarft, fengu vissulega að kynnast því, hve erfitt og hættulegt var að sækja sjó á Austfjörðum.
Þegar fór að líða á síðara sumarið, vorum við orðnir svo slæmir af handadofa, að við urðum að byrja á því að halda handleggjunum ofan í köldum sjónum, áður en við hófum róður á morgnana eða síðari hluta nætur. Það kom fyrir, að ég missti ár úr hendi mér sökum handadofans; ég réri með tveim árum.
Oft var lóðin mjög þung í drætti, bæði sökum straums og festu í botni. Þegar maður svo loks hafði lokið við að draga lóðina, kom það fyrir, að berja þurfti alla leið í land.
Þeir sigla á hval
Eitt sinn vorum við, að mig minnir, rúmar 7 klukkustundir að berja inn að fjarðarkjafti og þaðan 4 klst. inn að lendingu. En eftir að yztu nesjum var náð, gátum við hvílt okkur öðru hvoru.
Skrifa mætti langt mál um allt það erfiði, sem þessir 167 róðrar eða sjóferðir kostuðu okkur, og um ýmsar hættur, sem við lentum í. Ég greini hér aðeins frá tveim af þeim.
Eitt sinn vorum við nýbyrjaðir að sigla til lands í góðum byr. Þá rennir smáhveli sér þvert fyrir stafn bátsins og svo nærri honum, að báturinn rann á fiskinn miðjan. Svo virtist sem hvalurinn næmi staðar um leið og báturinn snerti hann. Um leið virtist hvalurinn sveigja sig um miðjuna, því að haus hvalsins kom upp úr yfirborðinu á annað borðið og sporðurinn á hitt. Báturinn lagðist á hliðina um leið og hann lenti á hvalnum og rann svo yfir hann. En um leið og báturinn rann af hvalnum, fór svo mikill sjór yfir hann aftanverðan, að litlu munaði, að hann sykki. Þá var það okkur til bjargar, hve báturinn var létthlaðinn. Þetta atvik sýnir, að margar eru hætturnar búnar þeim, sem um sjóinn fara, — sérstaklega á smáfleytum.
Geigur í garpi. Erfiðar draumfarir.
Gat búizt við lífsháska, enda rættist draumurinn.
„Það þykir mér verst, ef við drepum okkur,
að ég er ekki búinn að borða bitann minn!“
Jón Jónsson frá Brautarholti í Eyjum (Landagötu 3B). „Það þykir mér verst, ef við drepum okkur, að ég er ekki búinn að borða bitann minn.“
Síðara sumarið, sem við rérum úr Brekkuþorpi, fórum við eitt sinn á sjóinn kl. 1 að nóttu. Þá var liðið fram í september.
Þessa nótt rérum við langt á undan öðrum fjarðarmönnum, eins og við gerðum jafnan, þegar góð voru veður, því að okkur þótti það miklu fiskilegra að vera búnir að leggja lóðina á undan öðrum.
Þessa nótt var logn og heiður himinn og veður hið fegursta. Þó lagðist þessi róður mjög illa í mig. Mig dreymdi þannig, að ég gekk þess ekki dulinn, að ég mundi komast í lífsháska á sjó, áður langt liði. Ég hafði orð á þessu við félaga mína, Jón og Vigfús. Við fórum nú samt í lengstu fiskileitir, því að veðurútlitið var mjög gott. En slíkur geigur var í mér við draum minn, að ég lagði ekki nema 2/3 af línunni, enda þótt Vigfús léti undrun sína í ljós, þar sem stillilogn var og heiðríkja.
Þegar við höfðum lokið við að leggja það, sem lagt var, tók að birta í norðaustri. Þá birtist veðurbakki í þeirri átt. Hann hækkaði brátt.
Þegar lóðin hafði legið fjórðung stundar, skipaði ég að róa að endabóli og fara að draga. Jón mæltist til þess, að hann fengi að borða áður, en ég neitaði því. Um það bil sem stjórinn var innbyrtur, hvessti snögglega af austri-norðaustri.
Fiskur var nægur, og þegar við hófum drátt á síðara bjóðinu, var miðrúmið orðið hálft og skutur hálfur af fiski. Öllum fiskinum á lóðinni, sem þá var ódregin, fleygðum við, enda var nú komið hvassviðri með miklum sjó, því að harður straumur fór á móti storminum.
Við sigldum aðeins á þríhyrnunni einni heim, og þó hljóp báturinn oft og tíðum hættulega mikið.
Alla leiðina heim urðu þeir báðir Jón og Vigfús, að standa í austri og hvíla hvorn annan.
Seinna kom okkur saman um, að ekki sjaldnar en 20 sinnum hefði bátinn hálffyllt á siglingu þessari. Eitt sinn skall á okkur ólag, sem færði mig í kaf, þar sem ég sat undir stjórn. Hélt ég þá, að sjóferð þessari væri lokið. Þá flaug sú hugsun eins og leiftur í gegnum huga minn, að nú væri um enga björgun að ræða, og sorgbitin yrði hún móðir mín, er hún frétti látið mitt. Flest lauslegt í bátnum fór fyrir borð. Þar með var fiskurinn. Mig minnir, að 4 fiskar væru eftir í miðrúminu.
Eftir að ólagið var liðið hjá, fór báturinn að lyfta sér, enda dró Jón ekki af sér við austurinn. Þegar hann hafði þurrausið bátinn, bað hann Vigfús að hvíla sig og bætti þá við: „Það þykir mér verst, ef við drepum okkur, að ég er ekki búinn að borða bitann minn.“
