„Blik 1969/Hjónin Sigfús og Jarþrúður Johnsen“: Munur á milli breytinga

Þau ár, sem S. M. J. stundaði háskólanámið, bjó hann á Garði, stúdentaheimilinu gamalkunna og alkunna. Þá var þar garðprófastur Dr. juris Júlíus Lassen, sem var einn af lagakennurum Háskólans. Hann tók fljótt miklu ástfóstri við hinn unga Íslending sökum háttprýði hans, reglusemi og skyldurækni bæði gagnvart settum reglum stúdentaheimilisins og svo háskólanámsins í heild.

Árið 1918 var S. M. J. Ráðinn starfsmaður í Dóms- og kirkjumálaráðuneytinu og svo varð hann fulltrúi þar eftir tvö ár. Skipaður var hann í fulltrúaembættið haustið 1921. Þessu fulltrúaembætti gegndi hann síðan í 19 ár. Jafnframt var hann í 7 ár ritari Hæstaréttar (1929-1936). Þá hafði hann líka á hendi útgáfu hæstaréttardóma.

Ýmislegt fleira mikilvægt gerði bæjarfógetinn okkar þá til þrifa í bænum og menningar, þó að ekki væri í hávegum haft. T. d. beitti hann sér fyrir því, að yfirmenn setuliðsins legðu ríka áherzlu á það við undirmenn sína hér, setuliðsmennina, að skjóta ekki í námunda við fuglabjörg eða iðka skotæfingar þar, sem fuglalífinu í Eyjum stafaði hætta af eða ami. Svo sem kunnugt er, þá er Sigfús M. Johnsen sneyddur allri óreglu, ekki sízt áfengisneyzlu og allri þeirri ómenningu, sem í kring um hana skapast. Á bæjarfógetaárum sínum hér vann hann ómetanlegt starf til þess að draga úr áfengisnautn bæjarbúa og sporna við fjáreyðslu og óhamingju, sem drykkjuskapur hefur í för með sér. Fáir vissu betur um þátt bæjarfógetans í því starfi en sá, sem þetta ritar, því að ég hét að vera formaður áfengisvarnanefndar kaupstaðarins þau ár, sem S. M. J. var hér bæjarfógeti og svo fyrr og síðar. Gott var til hans að leita um það, að fá áfengisverzluninni hér lokað, þegar svo bar undir og búast mátti við miklum drykkjuskap og uggvænlegum afleiðingum hans, t. d. á vertíð, þegar hér dvaldist á þeim árum 1-2 þúsund aðkomufólks. Stundum afréð bæjarfógeti að skipa fyrir um lokun áfengisverzlunarinnar gegn möglun yfirboðara sinna í ráðuneytinu. Þar lét hann samvizku sína ráðagjörðum sínum og ekkert annað afl. Er það ekki einmitt persónulegt einkenni þessa manns og allra þeirra, sem gæddir eru siðgæðisstyrk í svo ríkum mæli? Þau einkenni hafa ávallt verið áberandi í fari hans, síðan ég kynntist honum og við þekkjum bezt, sem töluvert höfum haft saman við hann að sælda í lífsstarfi. Að öðru leyti voru góðvildin og sanngirnin mest áberandi einkenni í embættisstörfum hans þau ár, er hann dvaldist hér, og svo heiðarleikinn og starfsorkan, eins og öll skipan var þá á þjónustu bæjarfógetaembættisins við almenning hér í bæ. Bæjarfógetinn varð svo að segja að vera allt í öllu, - einnig því að skakka leikinn með fylliröftum á götum úti, þegar svo bar undir sökum skorts á starfsliði.

Á kreppuárunum (1930-1939) hafði ríkt veruleg „ræktunaröld“ í Vestmannaeyjum. Hið ræktaða land hafði aukizt mjög þar á þessum árum, eftir að hinu ræktanlega landi var skipt á milli jarðarbænda og þurrabúðarmanna (1926). Með miklum dugnaði og kostgæfni unnu Eyjamenn að túna- og kálfgarðaræktinni. Sú ræktun og landbúnaðarframleiðsla, sem fór í kjölfar hennar, létti mörgum lífsbaráttuna og framfærsluna á kreppuárunum. Það er víst og satt.

Bæjarfógetinn nýi mætti þessum breyttu viðhorfum með nokkrum ugg. Jarðræktin var eitt af hinum brennandi áhugamálum hans, af því að hún horfði til heilla almenningi, var honum öryggi, ef á bjátaði um atvinnu og afkomu. Hvert „sár“ á Heimaey var bæjarfógeta þyrnir í augum. Helzt skyldu þau öll grædd með tölu. Fyrst og fremst skyldi allt hið auðræktaða land ræktað til fulls. - En hér var orðið við raman reip að draga. Með vaxandi tekjum af útgerð og fiskiðnaði breyttist allt viðhorf til ræktunar og landbúnaðarframleiðslu í kaupstaðnum. Þannig dökknaði í álinn og myrktist útlitið um það ár frá ári, að hinn áhugasami bæjarfógeti og umboðsmaður Vestmannaeyjajarða um alla ræktun í Eyjum fengi eflt þá hugsjón sína, að sem allra flestir óræktarblettir á Heimaey breyttust í tún og matjurtagarða.                                                  

Sigfús M. Johnsen er ættfróður með afbrigðum, og er mér um það kunnugt, að okkar trausti og þjóðkunni ættfræðingur, Hannes Þorsteinsson, skjalavörður, hafði mikið dálæti á S. M. J. sökum víðtækrar þekkingar hans á ættfræði og sögu, sérstaklega á sögu átthaganna, sögu Vestmannaeyja. Samband þessara tveggja merku fræðimanna var náið og innilegt um margra ára skeið.

Eins og ég drap á, kom Saga Vestmannaeyja út í tveim bindum árið 1946. Það hið mikla sögurit hefur að sjálfsögðu hlotið misjafna dóma, eins og flest verk okkar mannanna. Ýmsir kunnir sögumenn luku þó upp lofsorði á verk þetta, svo sem Árni prófessor Pálsson og Dr. Þorkell Jóhannesson. Persónulega fullyrði ég, að þetta mikla sögurit Sigfúsar M. Johnsen hefur frá upphafi reynzt mér hin mesta fróðleiksnáma. Það ber einnig höfundi sínum vitni um frábæra elju og atorku við kannanir heimilda og söfnun sögulegs fróðleiks, - ber honum órækt vitni um ást á sögulegum fræðum. Hins vegar óska ég ekki að draga fjöður yfir það, að með aukinni skilningsglóru á ýmsum atriðum í sögu þessa byggðarlags, þá er ég persónulega ekki alltaf sannfærður um, að höfundurinn álykti rétt, þar sem gizka þarf í eyðurnar, af því að engar óyggjandi heimildir er við að styðjast. - En hvað um það? Verkið í heild er mér jafn aðdáunarvert. Engar óyggjandi sannanir get ég heldur fært fram fyrir því, að ég álykti réttara eða hafi réttara fyrir mér en hann. Fjarri fer því.

Árið 1960 gaf Ísafoldarprentsmiðja út bókina [[Herleidda stúlkan]], saga frá Tyrkj aráninu, eftir Sigfús M. Johnsen. Efni þessarar bókar er sótt í sögu, hina sögulegustu atburði, er gerzt hafa í Vestmannaeyjum fyrr á tímum. Bók þessi vitnar fyrst og fremst um þá nákvæmu þekkingu á lífi fólks í Eyjum, athöfnum þess og lífsafstöðu allri, er höfundurinn býr yfir frá löngu liðnum tímum.

Nú mun staðreyndin sú, að við Íslendingar höfum yfirleitt ekki sótt fyrirmyndir að ýmiskonar löggjöf okkar til annarra þjóða fremur en til Dana. Þetta er ofur skiljanlegt með tilliti til sögu og skyldleika þjóðanna. Fyrr og síðar hafa íslenzkir danskmenntaðir lögfræðingar jafnan reynzt hinir snjöllustu dómarar og lögjafnaðarmenn. Svo er um Sigfús M. Johnsen. Undirréttardómar hans stóðust vel fyrir æðri dómstóli, hæstarétti, þegar á reyndi. Óbrigðul lögfræðileg þekking, heilbrigt brjóstvit, ómenguð réttlætistilfinning og meðfædd samvizkusemi voru hyrningarsteinar þeirra dóma, voru grundvallaratriðin. Skýrslur hæstaréttardóma frá þeim árum, er hann var hér bæjarfógeti, dómari í deilum manna, bera alls þessa glöggt og órækt vitni. Hógværð hans og lagni í dómarasæti var alveg sérstök. Orð var á því haft, hversu honum tókst oft giftusamlega að sætta ofstopamenni og koma þeim um leið til nokkurs þroska í illindum þeirra og deilum. Þess vegna voru ekki alveg út í loftið eða tilefnislaust kveðnar vísurnar, sem Brynjólfur hagyrðingur Einarsson sendi bæjarfógetanum, er hann var sextugur.<br>