Fiskimjölsverksmiðjan í Vestmannaeyjum

Saga

Upphaf

Enski ræðismaðurinn Gísli J. Johnsen komst í kynni við enskt félag í Grimsby sem fiskimjöl í stórum stíl og sá hann að tilvalið væri að setja þannig félag á stofn hér í Vestmannaeyjum. Samkvæmt landslögum varð hann að hafa verksmiðjuna á sínu nafni, en félagði sá um bygginu og borga þær vélar sem til þurfti.

Þegar skipið með vélarnar kom hingað, lagðist það á Víkina, því skip hefðu þá ekki komist inn á höfnina. Allar vélar á þessum tíma voru mjög þungbyggðar þannig að erfiðlega gekk að koma vélum félagsins í land. Sívalningarnir og þurrkararnir voru þyngstir af vélarhlutunum. Þeir voru þéttaðir til beggja enda og þeim fleytt í land. Aðrir hlutar var komið í uppskipunarbáta sem sigldu með þá í land. Eftir að allt var komið í land þurfti að koma öllum þessum hlutum vestur í verksmiðjuhúsið. Að lokum komust allir vélarhlutirnir á sinn stað og tók verksmiðjan til starfa í aprílmánuði 1913.

Starfsemin

Með aukinni sjávarútgerð jókst að fiskbeina- og slóghrúgur lægju rotnandi um bæinn, en með tilkomu fiskimjölsverksmiðjunnar fór að draga minna og minna úr því. Þannig er hægt að segja að þetta hafi verið mikil tekjulind fyrir bæinn og þrifnaðarfyrirtæki.

Verksmiðjan mun vera fyrsta verksmiðja sinnar tegundar sem byggð hefur verið hér við land. Rétt er þó að geta að franskt félag hóf byggingu fiskimjölsverksmiðju á eiðinu áður en Gísli J. Johnsen hóf byggingu sína, en hún var aldrei nema hálfbyggð.

Hráefnið var keypt af útgerðarmönnum, nema það sem barst verksmiðjunni frá útgerð Gísla sjálfs. Var hráefninu ekið inn að verksmiðjunni á tveim hestvögnum. Voru þessir vagnar taldir miklir kostagripir þar sem ökumaðurinn, Páll Erlendsson, hafði komið fyrir sæti klætt gæruskinni, en fólk lét sér nægja fjöl þvert yfir vagninn til að sitja á.

Framleiðslumagn verksmiðjunnar var ein smálest af fiskimjöli á hverjum 12 tímum

Fyrstu starfsmenn verksmiðjunnar

Breytingar

Haustið 1924 komu hingað norksir menn og breytti verksmiðjunni. Þeir settu nýja pressu til að pressa soðin bein og ýmis tæki varðandi það verk. Allt reyndist víst ónýtt og kom það sér ekki vel fyrir fyrirtækið.

Sumarið 1925 var reistur reykháfur, sem stendur enn í dag, vegna þess að reykpípurnar, við gufukatlana, voru orðnar ónýtar. Var fengið Norðmann til að hlaða reykháfinn og hlóð hann u.þ.b. einn meter á dag.

Einnig var sama sumarið byggt ofan á mitt verksmiðjuhúsið ris. Með því fékkst mikið gólfrými, sem þarfnast hafði mikið.

Í byrjun ársins 1926 voru nýjustu vélum þess tíma komið upp. Með vélunum kom þýskur mðaur sem sá um alla uppsetningu. Kláraðist það í marslok 1926. Með þessum vélum átti að framleiða tólf smálestir af mjöli á sólarhring, þannig að þetta framtak var stórt stökk fyrir útgerð í Eyjum.

Fiskimjölsverksmiðjan í eldgosinu

Fiskimjölsverksmiðjan í dag

Heimildir

Halldór Magnússon. Fiskimjölsverksmiðjan í Vestmannaeyjum. Blik 1972. 29. árg.