Úr fórum Árna Árnasonar/Verk annarra/Akurdraugurinn (III)

Úr fórum Árna Árnasonar

Akurdraugurinn (III.) Gömul saga úr Vestmannaeyjum

Nálægt aldamótunum 1800 bjó á Miðhúsum í Vestmannaeyjum maður að nafni Oddur Jónsson.
Hjá honum var vinnumaður, sem hét Þorsteinn Eyjólfsson, vínnautnamaður mikill, ofsafenginn og oft orðillur og ólundaður við þá, er hann hafði nokkuð saman við að sælda.
Þorsteinn þessi safnaði peningum og gróf þá í jörðu, en sníkti handa sér vín.
Eitt sinn bað Oddur bóndi Þorstein um peningalán og lagði fast að honum, en hann kvaðst enga peninga eiga. Einhverju sinni, þegar Þorsteinn var að gæta að peningum sínum, læddist Oddur á eftir honum fyrir ofan garða og lá þar í leyni. Komst hann þá að því, hvar Þorsteinn faldi peninga sína. Litlu síðar hvarf nokkuð af þeim og þóttist Þorsteinn vita, hver valdur væri að hvarfinu. Gerðist hann nú ærið styggur og óþjáll heima fyrir, svo að engum var hent við hann að eiga.
Dag nokkurn gekk Þorsteinn á reka austur með Urðum og fann stórt tré, sem hann þurfti að draga upp á Kamp. Hann stritaðist lengi við það, bölvandi og formælandi, en samt varð honum ekkert ágengt. Loks staulaðist hann heim í afarillu skapi og fór síðan beina leið niður til búðar og fékk sér þar góða hressingu, svo að hann varð all ölvaður.
Er hann kom heim aftur, spurði Oddur bóndi, hversu gengið hefði rekaförin. „Nógu vel,‟ svarar Þorsteinn, „raftur einn er óuppdreginn og get ég ekki ráðið við hann.“ „Ég hygg, að ekki verðir þú sterkari nú,‟ segir Oddur, „þar sem þú ert á leið með að verða domm og til einskis fær.“ „Það er ekki síður þitt en mitt,‟ svarar Þorsteinn, „að draga upp raft þennan og væri jafngott, að þú fengir einn að fást við hann eins og ég mátti. Þú hefir lengi verið ágjarn og viljað fá hlutina með hægu móti. Ég get trúð því, að tré þetta megi þér að illu verða og áttu það skilið fyrir breytni þína.“ „Ekki skal meta orð þín til marks, því heimskur talar,‟ svarar Oddur. „Ég vona og bið þess fast,‟ svarar þá Þorsteinn, „að ógæfu hljótir þú af trénu, eins og Grettir forðum. Ég mun stuðla til þess og gera þar til, sem helst ég get og hvort sem ég verð dauður eða lifandi skulu orð mín hrína.“ Þetta talaði Þorsteinn í ofsareiði og hatri. Síðan hvarf hann í brott, en Oddur fór að bjarga trénu undan sjó.
Seint um kvöld þessa dags var Jón undirkaupmaður Eyjólfsson í vöruhúsi einu að hagræða vörum og aðgæta þær. Sér hann þá, hvar Þorsteinn kemur þar inn, allur rennandi votur og lítur hann ofan í víntunnu, sem var hálftæmd. Jón segir þá: „Hvaða fjandans verkun er á þér maður?‟ Þorsteinn sneri þá við og fór út steinþegjandi. Sló þá megnri fýlu fyrir vit Jóns, svo að honum fannst ekki um. Ekki hafði Jón orð á þessum atburði við nokkurn mann.
Heim að Miðhúsum kom Þorsteinn ekki um kvöldið eða nóttina. Daginn eftir tóku menn að undrast um fjarvist hans og var spurt eftir honum í Austurbúðinni. Sagði þá Jón undirkaupmaður frá því, sem við hafði borið kvöldið áður. Var nú Þorsteins leitað víða um Heimaey, en allt kom það fyrir ekki, hann fannst ekki. Nokkrum dögum síðar fannst hann fljótandi í hlandfor á Miðhúsum. Töldu menn sennilegt, að hann hefði dottið ofan í hana í myrkrinu um kvöldið, um það leyti, er Jón sá hann í vöruhúsinu. Þorsteinn var jarðsunginn af síra Bjarnhéðni Guðmundssyni (d.1821) á Kirkjubæ. Við greftrunina voru 7 manns.
Tréð, sem var nefnt, var flutt heim að Miðhúsum og haft í mæniás í sjómannaskála. Fór þá strax að bera á því um nætur, að harkalega var hossað sér á mæniásnum. Kvað svo rammt að látum þessum, að Oddur tapaði flestum sjómönnum sínum. Þeir vildu ekki ráðast til hans aftur. Illa gekk honum líka að fá í skarðið, því víða spurðist draugagangur þessi. Oddur gerði lítið úr honum og sagði hann mjög ýktan, en þó eigi tilhæfulausan. Þegar vetraði, fékk Oddur þó fullráðið á skip sitt. Um veturinn magnaðist draugagangurinn, svo að í sjómannaskálanum var illa vært og gengu um það ýmsar sögur, miður fagrar.
Það var seint á vertíðinni, að hásetar Odds báru sig illa og sögðu vætt einn ganga um skálann og léki hann þá hart og yrði von til, að ekki vildu þeir oftar hafa slík húsakynni. Oddur sagði, að þeir væri smeykir og mundi þetta ekki verða þeim að skaða, ef þeir gæfi ekki gaum að því.
Þá var það, litlu eftir þessar viðræður, að Oddur bóndi lagði sig til svefns í Skálanum og var þar enginn annar en hann. Þegar leið á daginn, var spurt eftir Oddi og var þá gengið til Skálans að sækja hann. Sjómaður sá, er sendur var, kvaðst ekki geta vakið hann, hvernig sem hann færi að. Var Oddur þá látinn sofa, þartil ekki þótti einleikið um svefn hans. Og er ókleift reyndist að vekja hann, gengu menn loks úr skugga um, að hann væri örendur, og svo var. Töldu menn, að draugurinn hefði unnið á honum sofandi. Sumir töldu þó, að Oddur hefði orðið bráðkvaddur.
Var Skálinn nú rifinn og mæniásinn sagaður í smátt og brenndur. Eftir það sást draugurinn oft á Akrinum fyrir austan húsið Hof og þar í grennd, þar sem talið var, að Þorsteinn hefði grafið fé sitt. Skildist mönnum, að hann léki sér nú að peningum sínum, þar eð hann hefði misst af mæniásnum.
Margan langaði til að ræna drauginn, en þar þótti þurfa áræði til og karlmennsku.
Sagt er, að tveir menn hafi tekið sig saman um að reyna að ná peningunum af draugnum. Þeir tóku til að vaka um nætur og voru jafnan báðir saman. En aldrei heppnaðist þeim að sjá drauginn eða finna peninga hans. Menn þessir voru þeir Magnús sterki Vigfússon og síra Páll Jónsson skáldi á Kirkjubæ.
Eftir sögn Sigga Fúsasonar, (d.1937).

Úr fórum Árna Árnasonar, efnisyfirlit