Blik 1940, 8. tbl./Síra Magnús Helgason

Síra Magnús Helgason
Fœddur 12. nóvember 1857. - Dáinn 21. október 1940.

Hann er horfinn af sviði mannlífsins, — dáinn, segjum við. Endurminningarnar vakna hver af annarri, ljúfar, hlýjar, hugðnæmar.
Við fáa menn stend ég í meiri þakklætisskuld en kennara mína og mér er innilega hlýtt til þeirra allra. Þó skipa endurminningarnar um síra Magnús Helgason þar æðstan sess.
Því miður naut ég aðeins einn vetur leiðsagnar og kennslu þessa frábæra manns. Eftir þann vetur hafa mér jafnan komið í hug um síra Magnús orð þau, er ég heyrði eitt sinn norskan sagnfræðing segja um Jón Sigurðsson forseta. Þau voru á þessa leið: „Væri þessi Íslendingur mældur á mælikvarða stórþjóðanna, má hiklaust skipa honum á bekk með Gladstone hinum brezka eða öðrum þjóðskörungum og frelsishetjum veraldarsögunnar. — Hefði hann verið sonur stærri þjóðar eða stórveldis, hefði stafað af honum ljómi um víða veröld, sökum gáfna hans og göfgi, starfsþreks og staðfestu.“ Mætti ekki einnig segja eitthvað svipað um síra Magnús Helgason?
Því mun hafa verið þannig varið um hann, sem um flesta mestu og beztu menn sögunnar, að hann átti engum meir að þakka en góðri móður gæfu sína og göfgi í hugsun, trú og starfi.
Jurtirnar lifa, falla og deyja, kynslóð eftir kynslóð, — oft án þess að nokkur veiti þeim athygli eða eftirtekt. Með lífi sínu og dauða mynda þær jarðveginn, sem hið háa og volduga tré vex síðan í og ber ríkulegan ávöxt til farsældar mönnum og málleysingjum.
Svipað er því oft varið um hina góðu móður. Ávextina af lífi og starfi hinna mestu og beztu sona má margt þjóðfélagið þakka göfugu og kærleiksríku móðurhjarta, sem lifði og starfaði í kyrrþey, — lifði til þess að fórna, verma og vökva — og deyja í skugga þess ljóss, sem það kveikti og miðlaði öðrum í starfi göfugs sonar.
Síra Magnús Helgason gat vissulega gert orð síra Matthíasar að sínum orðum, þegar þjóðskáldið kveður um móður sína:

„Enginn kenndi mér eins og þú,

hið eilífa stóra, kraft og trú,

né gaf mér svo guðlegar myndir.“

Síra Magnús var vitur og einlægur trúmaður, víðsýnn og ofstækislaus. Þess vegna þoldi hann öðrum mönnum vel andstæðar trúarskoðanir.
Mér er minnistætt atvik, sem kom fyrir í Reykjavík, veturinn sem ég var í Kennaraskólanum. Einn af skólamönnum landsins hafði skrifað bók. Sumir þóttust geta dregið þá ályktun af skrifum hans, að hann áliti Jesú Krist hafa verið Jósefsson en ekki eingetinn guðs son. Rétttrúarmenn í borginni gerðu nokkurt veður út af þessum skrifum og lagði gustinn jafnvel inn um gættir Kennaraskólans. Ég man þá stund vel. Ég stóð hjá síra Magnúsi frammi við einn ganggluggann í skólahúsinu og við spjölluðum um þessar æsingar. Ég sagði að lokum: „Mikið hefði ég gaman af að heyra yðar álit á þessu trúaratriði, síra Magnús.“ Hann svaraði: „Ó-já, þegar ég var barn, var mér kennt það, að Jesús hefði verið guðs eingetinn sonur, og því trúi ég enn, en ég álasa engum, þótt hann trúi öðru.“ Svo mörg voru þau orð. Og þetta voru orð hins einlæga trúmanns. En þau eru jafnframt orð hins víðsýna andans manns, sem hafði reynt af fremsta megni og viti að tileinka sér líf Krists og skapgerð, og sýndi því m.a. þolgæði gagnvart andstæðum trúarskoðunum.
Ég hafði alltaf sent síra Magnúsi „Blik“ okkar. Stundum sendi hann mér línu og sagði sitt álit um efni blaðsins.
Nokkur af síðustu orðum hans til okkar voru þessi: „Haldið svo fram stefnunni, og fylgi þeim (þ.e. nemendunum) og yður guð og gæfan æfinlega.“
Mætti sú einlæga ósk þessa mæta manns rætast á okkur.

Blessuð sé minning hans.

Þorsteinn Þ. Víglundsson.