„Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1975/Ég man þá tíð...“: Munur á milli breytinga

Karl Guðmundsson Reykholti, sem hefur teiknað nokkrar myndir í blaðið, er fæddur í Reykjavík 4. maí 1903 og heitir fullu nafni Karl Schiött; ritar hann því Karl S. Guðmundsson undir myndir sínar. Hann fluttist kornungur til Vestmannaeyja með foreldrurn sínum, Helgu Jónsdóttur og Guðmundi Magnússyni, sem bjuggu hér lengstum að Goðalandi. Var Guðmundur góður smiður og þekktur maður í Eyjum á sinni tíð og ætíð kenndur við hús sitt Goðaland. Karl byrjaði ungur að stunda sjóinn og hófu þeir sína sjómennsku saman á árabát. Benóný heitinn Friðriksson frá Gröf, Karl á Goðalandi, Þorgeir Jóelsson á Sælundi og Magnús Ísleifsson í Nýjahúsi. Allir urðu þeir síðar þekktir siómenn í Vestmannaeyjum, miklir aflamenn og landsfrægir. Þá voru þeir fimmtán ára gamlir og var Binni í Gröf formaðurinn. Ási í Bæ hefur brugðið upp snilldarlega skemmtilegri lýsingu á úthaldi þeirra strákanna í þætti um Binna heitinn í bókinni „Aflamenn". Sóttu þeir svo fast sjóinn, að í minnum var haft. Sagði einn gamlinginn, er honun blöskraði „glannaskapur" þeirra strákanna, sem reru dag eftir dag í suðursjóinn í austanrumbu og rótfiskuðu: "Og enn róa strákarnir, það er mikið, að þeir skuli ekki vera búnir að margdrepa sig." Fimmtán ára gamall varð Karl beitningamaður hjá Jóni á Hólmi, en árið 1926 byrjaði hann formennsku með m/b Skála fógeta og var formaður næstu 16 árin, og var alla tíð ágætur aflamaður. Karl var formaður með Skúla fógeta í 5 vertíðir og síðan með Tjald, Ófeig og Óðin. Karl átti lengi í útgerð og gerði út bátinn Ver frá árinu 1934 ásamt bróður sínum Jóni, Björgvin Jónssyni o.fl.<br>

Frá árinu 1957 fram til eldgossins var Karl virðingarmaður Bátaábyrgðarfélags Vesttnannaeyja og jafnframt trúnaðarmaður Fiskifélags Íslands og tók saman aflaskýrslur. Í þessum störfum sínum var Karl sérlega farsæll og nákvæmur. Myndirnar, sem birtast hér í blaðinu eftir Karl, bera vitni listahandbragði og eru merkileg heimild um liðna tíð. Nokkrir þeirra staða, þar sem hús þessi stóðu, fóru undir ösku og hraun, en í stað annarra eru nú komin nýtízkuleg mannvirki. Karli var veitt heiðursskjal Sjómannadagsráðs Vestmannaeyja árið 1974 fyrir gifturíkt starf í þágu sjómannastéttarinnar og byggðarlagsins. Eftir eldgosið hefur hann, ásamt konu sinni Unni Jónzsdóttur, verið búsettur í Reykjavík. Eru þeim hjónum sendar kveðjur og Karli beztu þakkir fyrir þessar ágætu myndir.<br>

Við hún á húsinu er fáni Sameinaða gufuskipafélagsins, en Gísli J. Johnsen var umboðsmaður félagsins og afgreiðslumaður skipa þeirra, sem höfðu alltaf viðkomu í Vestmannaeyjum á leið til og frá höfnum erlendis. Einnig hafði hann á hendi afgreiðslu norska skipafélagsins Bergenska, en skip þess Lyra kom við í Vestmannaeyjum alveg fram að heimsstyrjöldinni síðari. Gísli var auk þess brezkur vararæðismaður.<br>  

Yzt til vinstri er Geirseyri, næst sér á kró á horni Strandvegar og Formannabrautar. Þetta er Stakkagerðiskróin, fiskaðgerðarhús Gísla Lárussonar í Stakkagerði (d. 1935), sem þar bjó langa ævi ásamt konu sinni Jóhönnu Árnadóttur (d. 1932), en margt Eyjamanna er af þeim komið. Theódór Friðriksson rithöfundur, sem kunnur er af ævisögu sinni Í verum, var vertíðarmaður hjá Gísla á fyrstu vertíð sinni í Eyjum árið 1920. En Theódór hefur ritað sérstaklega góðar og glöggar frásagnir frá þessum merkilegu tímum umbrota og breytinga í Vestmannaeyjum.<br>  

Theódór var aðgerðarmaður og átti einn að gera að helmingi aflans af Má VE 178, sem Gísli Lárusson átti ásamt formanni bátsins Bernótusi Sigurðssyni. Már fórst þessa vertíð, hinn 12. febrúar 1920 (Sjá Sjómannadagsblað Vestm.eyja 1970). Theódór segir svo frá: ,,Stakkagerðiskróin var beint upp af bæjarbryggjunni, en bryggjurnar voru þá þrjár í Vestmannaeyjum. Voru hinar kallaðar Edinborgarbryggja og Tangabryggja. Hafði Gísli Johnsen konsúll bækistöð fyrir báta sína við Edinborgarbryggju, Gunnar Ólafsson konsúll við Tangabryggju, en flestir bátar annarra höfðu athvarf við Bæjarbryggjuna. Þótti mér þarna margt um að vera og króafjöldinn óskaplegur, en krær þessar voru svolitlir kumbaldar, flestir úr timbri og margir úr sér gengnir, enda sumir byggðir á pöllum, er náðu fram í fjöru, og féll sjór undir pallana með flóði. Öllum fiski var ekið upp í krærnar í handvögnum, og átti aðgerðarmaðurinn að annast það. Var það þrælavinna.<br>  

Húsið byggði kaupfélagið Herjólfur árið 1910-1911, síðar keypti Siggeir Torfason húsið, líklega um 1915, en hann hóf útgerðarrekstur í Eyjum árið 1916. Lét hann þá smíða þrjá báta undir Skiphellum Helgu, Sillu og Láru. Smíðuðu þeir Ástgeir Guðmundsson í Litlabæ og Guðmundur Jónsson á Háeyri

bátana, sem voru settir fram til sjávar á bökum manna, bakaðir, sem kallað var. Eftir að Siggeir keypti húsið var það alltaf kennt við Siggeir, fyrst kallað Siggeirshús og síðar Geirseyri. Á loftinu voru verbúðir fyrir sjómenn og aðgerðarmenn og var þar mötuneyti. Í kjallaranum var aðgerð, og þar var

Neðsta kró austan megin við Formannasund með gluggum sitt hvorum megin við dyrnar var kró Árna Árnasonar frá Grund, og var áður kró tengdaföður hans Lárusar hreppstjóra Jónssonar að Vestri-Búastöðum.<br>  

Þá kemur kró Péturs Lárussonar á Vestri- Búastöðum, og leigði hann ýmsum króna, t.d. Kristjáni Egilssyni á Stað o.fl. Þá var króarsund til austurs og voru þar krær Magnúsar Guðmundssonar á Vesturhúsum og Vigfúsar Jónssonar í Holti.  

Háa húsið, tvílyft, með tveim dyrum móti vestri, er veiðarfærageymsla Þorsteins Jónssonar í Laufási, sem síðar var flutt á stöpla fyrir vestan Bæjarbryggjuna, þar sem pallarnir frægu stóðu og Fiskiðjan er nú. Veiðarfærageymsla Þorsteins var byggð ofan á Dalbæjarkróna, sem síðustu árin var leigð fyrir beituskúr.  

Tómas Guðjónsson í Höfn byggði um 1940 myndarlegt stórhýsi á þeirra tíma mælikvarða ofan við Edinborgarsteininn, þar sem Bústaðakróin og Dalbæjarkróin stóðu. Þetta var tvílyft steinhús með miklum kvisti og var alltaf kallað Tómasarhúsið.