Ritverk Árna Árnasonar/Maddama Roed og jarðarför hennar

Úr fórum Árna Árnasonar

Maddama Roed og jarðarför hennar

Árið 1833 tók danskur maður, Kemp að nafni, við verslunarstjórn í Godthaab í Vestmannaeyjum. Kom hann þá frá Kaupmannahöfn ásamt konu sinni. Með þeim var fósturdóttir þeirra, Ane Johanne Grüner og var hún þá rúmlega tvítug að aldri. Var hún af góðum ættum í Holtsetalandi, og var hinn frægi þýski flotaforingi Adalhert von Grüner sömu ættar.
Árið 1836 eignaðist Ane Johanne dóttur með Rasmussen skipstjóra á vöruflutningaskipi Godthaabsverslunarinnar. Var hún skírð Johanna Carolina og varð síðar kona Jóhanns Péturs Bjarnasen verslunarstjóra í Garðinum, (d. 1869), en seinni maður hennar var Jes Nicolai Thomsen verslunarstjóri í Godthaab. Ekki varð af því, að þau Ane Johanne og Rasmussen skipstjóri gengju í hjónaband, og hefði Kemp þó verið ánægður með þann ráðahag.
Hafði Rasmussen verið óvenjulega glæsilegur maður, en hann lét aldrei aftur sjá sig í Vestmannaeyjum. Giftist Ane Johanne Morten Eriksen skipstjóra. Hann drukknaði í hákarlaferð á jagt sinni annan hvítasunnudag árið 1847, ásamt 5 hásetum sínum.
Eignuðust þau tvö börn, Jóhönnu, sem dó ung og Friðrik, er drukknaði með fleira fólki við Landeyjasand 1. október 1850.
Eftir dauða manns síns stundaði hún veitingar og átti heima í Frydendal (á Vertshúsinu), en þar höfðu þau hjón búið frá árinu 1839. Fékkst hún mikið við garðrækt og var með vissu höfuðbrautryðjandi á því sviði í Vestmannaeyjum.
Hún giftist aftur C.V. Roed beyki, en áður höfðu þau búið saman fjölda mörg ár í „hneykslanlegri sambúð“ eins og það var kallað. Höfðu prestur og sýslumaður átt í hinu mesta stríði við þau um margra ára skeið að koma þeim í hjónaband, og giftust þau loks 2. nóvember 1866, eftir að þeim hafði verið birtur amtmannsúrskurður um það, að þeim skyldi stíað sundur, og höfðu þau þá búið saman í 14 ár, og jafnan samrekkt, að því er þau játuðu sjálf.
Ane Johanne eða Maddama Roed, eins og hún var venjulega kölluð, andaðist 23. nóvember árið 1878, 68 ára að aldri, og var hún jörðuð 30. nóvember.
Við jarðarför hennar voru þessir líkmenn: Hannes Jónsson á Miðhúsum, Bjarni Ólafsson í Svaðkoti, Árni Einarsson á Vilborgarstöðum, Árni Diðriksson í Stakkagerði, Lárus Jónsson á Búastöðum, Jón Vigfússon í Túni, Ólafur Einarsson í Koti og auk þess einn maður enn ónafngreindur eða 8 alls.
Eins og venja var fóru líkmennirnir upp í kirkjugarð (Landakirkjugarð) í bítið morguninn, sem jarða átti, til þess að taka gröfina. Var maddömu Roed ætlað leg í suðvestanverðum gamla kirkjugarðinum við hliðina á leiði dóttur hennar, sem þá var dáin fyrir allmörgum árum.
Gekk þeim líkmönnum mjög erfiðlega að taka gröfina, og hafði ekki verið allt með felldu. Luku þeir ekki verkinu fyrr en eftir miðdegi og var þá skammt eftir þangað til húskveðjan ætti að hefjast.
Höfðu þeir tæpast tíma til fataskipta, en svo var uggurinn mikill í þeim, að ekki þorðu þeir að láta Bjarna í Svaðkoti fara einan upp fyrir Hraun, þótt enn væri dagur á lofti, heldur fylgdu honum allir og biðu hans meðan hann skipti um föt. Sagði Ragnheiður kona hans síðar, að hann hefði verið óvenjulega æstur, svo að sýnilegt var á honum, að eitthvað sögulegt hefði komið fyrir við grafartökuna.
Enginn líkmannanna fekkst þó til þess að segja frá því, sem við hafði borið, og var því almennt um kennt, að þeir hefðu bundist svardögum um að segja aldrei frá því, hvað, sem við lægi. Heyrst hefur þó, að orðið hafi fyrir þeim afturganga strax og þeir höfðu stungið svörðinn af, því að áður hafði verið jarðað á sama stað. Vildu þá sumir líkmannanna hætta við að grafa gröfina þarna, en Bjarni í Svaðkoti og Árni Diðriksson vildu ekki fallast á það, og réðu þeir. Kvaðst Bjarni mundi moka moldinni upp úr gröfinni, því að ekkert kæmist að sér, hvorki að framan né aftan. Segir sagan, að þeir líkmennirnir hafi orðið að takast á við afturgönguna, svo að þeir fengju lokið greftrinum.
Þegar þeir höfðu borið líkið í kirkju, fóru þeir austur í kirkjugarð eins og gerist, til þess að aðgæta, hvort allt væri með eðlilegum ummerkjum við gröfina. En þeim þótti aðkoman slæm. Var gröfin öll hrunin og full af mold. Kenndu þeir afturgöngunni um það. Grófu þeir síðan gröfina aftur og var komið myrkur, er þeir höfðu lokið því, enda var þetta í svartasta skammdeginu.
Á meðan þessu fór fram, en til þess gekk alllangur tími, beið prestur og líkfylgdin í kirkjunni. Fór jarðarförin síðan skaplega fram, en það sögðu þeir, sem við voru og sáu gröfina, að ekkert grafarlag hefði verið á henni. Hefði verið gengið inn í hana með kistuna, og allt verið út traðkað, eins og eftir hörðustu sviptingar og áflog.
Ekki vita menn nánar, hvað við bar, því að aldrei fengust líkmennirnir til þess að segja frá viðureign sinni við afturgönguna. Það er þó haft eftir Ólafi Einarssyni í Koti, að hann mundi ekki verða líkmaður C.V. Roed, dæi hann á undan sér, hvað sem væri í boði, ef hann yrði jarðaður í nánd við legstað konu sinnar. Hannes Jónsson, sem einn er nú lifadi af líkmönnunum, nær hálfníræður að aldri, segir, að ekkert óvenjulegt hafi skeð við grafartektina. Þeir hafi komið niður á tvær grafir og hafi bakkarnir þess vgna sífellt hrunið, svo að langan tíma hafi tekið að grafa. Trúlegt er, að hann hafi rétt fyrir sér, en þó má vera, að hann muni enn hina fornu svardaga þeirra félaga, enda þótt langt sé um liðið.
Skrásett 5. apríl 1937.

Úr fórum Árna Árnasonar, efnisyfirlit