Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2005/Spáð í veðrið

GUÐJÓN ÁRMANN EYJÓLFSSON

Spáð í veðrið

Guðjón Ármann Eyjólfsson

Inngangur

Stórhöfðaviti og gamla vitavarðarhúsið, suðurhlið, byggt 1906 og mun vera fyrsta húsið í Vestmannaeyjurn sem var steinsteypt. Á þessu fyrsta vitahúsi voru aðeins gluggar á móti suðri. Húsið var ferhyrnt og suður- og norðurhlið 8,7 metrar á lengd, en austur- og vesturgafl 3,4 m. Vitavörðurinn hafði aðeins eina stofu sem var í vesturenda rneð glugganum til vinstri. (Heimild: Vitasaga Íslands).

Á tímum tækni og sjónvarps, þar sem veður og veðurhorfur næstu daga og vikur eru sýndar daglega, hættir fólk að spá í veðrið eins og áður var. Í stað þess er brugðið upp frábærum gervihnattamyndum þar sem allt landið og veðurkerfi Norður Atlantshafs sést.
Fáar stéttir eru jafnháðar veðri og vindum og sjómenn. Fyrr á tímum þegar veðurvísindi voru skammt á veg komin, en þau eru tiltölulega ung vísindagrein, skipti það miklu að menn gætu spáð í veðrið og sagt fyrir um veðrabrigði. Menn urðu að treysta á sjálfa sig og fylgjast sem best með veðri og vindum og öllum veðrabreytingum. Athugulir menn tóku eftir ýmsu sem gaf vísbendingar um að breytingar á veðri væru í aðsigi, sem var mjög mikilvægt, ekki síst þegar skipin voru minni og ótraustari.
Til fróðleiks ætla ég að rifja upp nokkrar staðreyndir og sagnir um veðrið. Annars staðar í blaðinu er grein eftir föður minn, Eyjólf Gíslason frá Bessastöðum, um hvernig sérstök einkenni ílofti, á skýjafari og sjó voru túlkuð sem veðrabrigði í Vestmannaeyjum.
Vonandi hvatning fyrir sem flesta að bæta við þessar frásagnir af því að sennilega hafa Vestmannaeyingar ekki sinnt því sem skyldi að skrá niður veðurmál og orðatiltæki tengd veðrinu.
Í bókinni Loftin blá segir Páll Bergþórsson að veðurvísindi og veðurspár, sem eru auðvitað ákaflega mikilvæg í nútíma þjóðfélagi, komi ekki í stað þeirrar þekkingar sem staðkunnugir hafi af veðrinu á sínu heimasvæði.

Veðurathuganir og veðurspá
Veðurstofa Íslands var ekki stofnuð fyrr en árið 1920 og þá sem deild í Löggildingarstofnun og var starf veðurstofustjóra fyrstu árin aukastarf. Veðurathuganir hér á landi eru þó mun eldri. Páll í Selárdal við Arnarfjörð (1621-1706) mun fyrstur manna hafa mælt hitastig hér á landi. Athuganir Nielsar Horrebow á Bessastöðum frá 1. ágúst 1749 til 30. júlí 1751 eru þó taldar upphaf veðurathugana á Íslandi. Síðar dvaldist Rasmus Lievog við stjörnumælingar og veðurathuganir að Bessastöðum og síðar Lambhúsum á Álftanesi frá 1779 til 1805. Elsta nú starfandi veðurathugunarstöð á Íslandi er í Stykkishólmi, en þar hafa verið gerðar veðurathuganir óslitið síðan 1845. Árni Thorlacius, skipstjóri og útgerðarmaður (f. 1802 - d. 1891) annaðist veðurathuganir í Stykkishólmi frá upphafi verðurathugana þar, seint á árinu 1845, til ársins 1889, er sonur hans tók við. Síðan hafa verið samfelldar og skipulagðar veðurathuganir í Stykkishólmi. Árni Thorlacius lærði einna fyrstur Íslendinga skipstjórnarfræði og tók hið minna og meira stýrimannspróf í Bergen í Noregi stuttu eftir 1820.

Hann samdi fyrstu kennslubókina í stýrimannafræðum á íslensku, yfir 200 bls. rit sem er til í handriti. Veðurathugunarstöðin í Stykkishólmi er því ein merkilegasta veðurathugunarstöð í heimi og er ómetanlegt að hafa samfelldar veðurathuganir á sama stað yfir svo langt tímabil.

Stórhöfði í vetrarbúningi í febrúar 2004. Suðvestan storrnur og öll Víkin og Klaufin í hvítfyssandi brimi. Ljósm. Gnðjón Ármann Eyjólfsson

Veðurathuganir hófust í Vestmannaeyjum árið 1841 eins og víða um landið fyrir atbeina Bókmenntafélagsins. Sr. Brynjólfur Jónsson (f. l826-d.l884). prestur á Ofanleiti frá 1852 til dauðadags 1884, skráði athuganir á veðri í veðurbækur frá 1869 til 1880*. Hann skráði m.a í veðurdagbók sína aftakaveðrið sem gekk yfir Eyjarnar 25. - 27. febrúar 1869 og er þekkt sem Útilegan mikla. Veðurathuganir voru síðan samfellt í kaupstaðnum í Eyjum (Vestmannaeyjar fengu þó fyrst kaupstaðaréttindi frá 1. janúar 1919, skv. lögm nr. 26/ 22.nóv 1918) frá 1877 til 1921, þegar þær voru fluttar upp í Stórhöfða.
Svo mikill munur er á veðurlagi og veðurhæð í Stórhöfða að sumir veðurfræðingar hafa talið réttmætt að álíta að ný veðurathugunarstöð hafi verið stofnuð í Eyjum með því að færa athuganir í Stórhöfða. Eyjamenn voru óánægðir með þetta og í árslok 1945 skipaði Skipstjóra- og stýrimannafélagið Verðandi nefnd, sem ályktaði um málið. Í bréfi til stjórnarinnar segir m.a.: „Það er staðreynd. að fólk er ófúsara að leita hingað, heldur en í aðra staði, til dvalar, vegna hinna ýktu veðurfregna, fyrir utan margvísleg önnnur óþægindi, sem af þessu hlýst“.

Ritaði stjórn Verðandi veðurstofustjóra og þingmanni Eyjanna, Jóhanni Þ. Jósefssyni, bréf og gekk hann í málið. Lyktir urðu þær að 21. janúar 1946 sendi Þorkell Þorkelsson veðurstofustjóri svohljóðandi tilkynningu til veðurfræðinga:

Áttæringurinn Ísak hleypur í öldu undir fullum seglum

„Regla um útsendingu veðurlýsingar. Að gefnu tilefni skal þess gætt hér eftir í veðurlýsingum veðurstofunnar að nefna veðurathugunarstöðina í Vestmannaeyjum Stórhöfða eða Stórhöfða í Vestmannaeyjum, ef þess álítst þörf, meðan menn eru að venjast hinu nýja heiti, en aldrei Vestmannaeyjar eingöngu.
Gerða má ráð fyrir, að veðurhæð sé oft 1-2 vindstigum hærri og hiti rúmlega ½° lægri á Stórhöfða en í Vestmannaeyjakaupstað“, samkvæmt áliti veðurstofustjóra Þorkels Þorkelssonar. Það hefur verið venja sjómanna að draga tvö gömul vindstig frá veðurlýsingu á Stórhöfða til að fá réttan vindstyrk við sjávarmál. Veðurathuganir hófust aftur í Vestmannaeyjabæ (í kaupstaðnum efst við Heiðarveg) árið 2002; eru það sjálfvirkar athuganir á vegum Veðurstofu Íslands á vindi og hitastigi og er áformað að bæta bráðlega við athugunum á loftþrýstingi. Þessar nýju athuganir sýna meiri mun á vindstyrki í Stórhöfða og kaupstaðnum en áður var reiknað með.

Veðurfræði Eyfellings
Árið 1979 gaf Bókaútgáfan Þjóðsaga út sérstaklega merkilega bók eftir Þórð Tómasson í Skógum sem heitir Veðurfræði Eyfellings. Utgefandinn, Hafsteinn Guðmundsson, var ættaður úr Eyjum og áhugi hans á veðrinu því inngróinn.
Veðurfræði Eyfellings er greinargerð um veður og veðurmál undir Eyjafjöllum. Eftir því sem ég glugga oftar í þessa bók, verð ég sannfærðari um, að hún eigi vart sinn líka. Í inngangi skrifar Þórður: „Aldrei leið svo dagur allan ársins hring. að veðrið bœri ekki á góma með einum eða öðrum hœtti og alltaf var reynt að ráða í veður næsta dags. Orðaforði þessa fólks varðandi veður var með ólíkindum mikill.“
Sömu sögu mátti segja um Vestmannaeyinga af því að fáir staðir hafa verið jafn háðir veðri og Eyjarnar.

Útilegan mikla 25. -27. febrúar 1869
Í Útilegunni miklu, 25.- 27. febrúar 1869, sem fyrr er minnst á, skall mjög skyndilega og nánast fyrirvaralaust á svo mikið suðvestan ofviðri að við ekkert var ráðið. Í þessum veðurþætti ætla ég í fáum orðum að rifja upp þetta magnaða veður. Öll skip í Vestmannaeyjum, nema sexæringurinn Ísak, höfðu um morguninn róið til fiskjar. Flest skipin reru suður með Urðum og renndu færum á Stakkabót, en fjögur skip fóru inn fyrir Klett og ætluðu vestur með landi. Skipin sneru við þegar þau voru komin vestur undir Örn, en þá sá í svartan mökk, sem var líkastur þokubakka, þegar sjórinn rauk vestan við Smáeyjar. Áttuðu menn sig ekki í fyrstu á því að þessi koldimmi bakki stafaði af stormi, en ekki þoku.
Í Sögum og sögnum úr Vestmannaeyjum er þáttur um útileguna miklu sem Jóhann Gunnar Ólafsson skráði eftir frásögn Hannesar lóðs á Miðhúsum. Þar segir að skipin sem reru vestur með Kletti hafi aðeins verið þrjú og hafi þriðja skipið, sexæringurinn Dúfa, verið komið að Lat þegar veðrið skall á. Hleyptu þeir þá undan og austur Faxasund. Leituðu þeir í fyrstu skjóls á Faxabót, en fluttu sig þaðan suður með Ystakletti og lágu alla nóttina úti á Bóndabót. Náðu þeir landi um miðjan næsta dag. Formaður á Dúfu var Símon Þorsteinsson frá Hólmum í Landeyjum.
Jóhann Þ. Jósefsson skráði frásögn sína, sem birtist í Sjómannadagsblaði Vestmannaeyja 1969, að mestu eftir handriti Gísla Lárussonar í Stakkagerði, öðrum sögusögnum og frásögn Sigurðar Vigfússonar frá Fögruvöllum (Sigga Fúsasonar) og segir þar að fjögur skip hafi róið inn fyrir Klett.
Aðfaranótt 25. febrúar hafði verið stórviðri af haflandsuðri, en um morguninn var komið logn, en frostlaust. Brim var mikið og varð að sæta lagi til að komast út Leiðina. Það var kallað skerjaskrölt þegar Leiðin var aðgæsluverð og þá ekki róðið fyrr en orðið var bjart til þess að sjá til ólaga. Loftsútlit var mjög þungbúið og ljótt. Skipin sem reru fóru af stað um klukkan ellefu um morguninn og var þá stafalogn.
Sigurður frá Brúnum undir Eyjafjöllum var formaður á sexæringnum Ísak og lá við með skipshöfn sína, sem var öll af Landi, í sjóbúð sem var nefnd Grímshjallur. Í frásögn Hannesar lóðs er Sigurði þannig lýst: ,, Var hann maður mjög naskur og veðurglöggur. Reri hann oft. þegar aðrir sáttt í landi. og fékk gott sjóveður, og sat stundum í landi, er aðrir reru, er tvísýnt þótti, og losnaði þannig við margan hrakninginn. “

Sigurður frá Brúnum virðist vera sá eini af formönnum sem sá fyrir það aftakaveður sem skall svo skyndilega á. Þegar aðrir formenn voru rónir fór hann með skipshöfn sína niður í Hróf og gekk betur frá Ísak. Síðan fór hann inn á Eiði með sína menn og aðstoðaði við lendingu þeirra þriggja skipa sem þar lentu. Þegar fyrstu skipin lentu á Eiðinu var brim þar ekki svo mikið, því að sjór var þá enn suðlægur, en fljótlega gerði veltubrim og hafrót. Þegar síðasta skipið lenti hafði það nærri brotnað. Skömmu síðar gekk sjór yfir Eiðið í stærstu ólögunum. Eitt af þessum þremur skipum var áttæringurinn Áróra, sem hafði nærri hrakið út höfnina, þó að farið væri með löndum þegar skipið var flutt yfir Botninn í Hrófin upp af Læknum. Gengið var frá hinum skipunum austur við Heimaklett og borið að þeim, grjót.

"Hann er að ganga í suðaustan átt!". Vetrarmynd tekinvið Bessastaði, sem eru grafnir undir vikur- og öskustálinu undir veginum vestan við Eldfell. Horft er til norðausturs út á Flóann, Ellirey til vinstri, Bjarnarey t.h. og syðst á Bjarnarey t.h. er Haganef. Nœr talið frá vinstri: Hornið á fjósi Búastaða, Vestri - Oddsstaðir, fjós og hlaða, Eystri - Oddsstaðir, Kirkjubœir, Suðurbœrinn, hús Þorbjörns og Helgu: Tún og lengst til hœgri er loftskeytastöng, en eldsprungan, gosnóttina 23. janúar 1973 lá um þessa stöng.Ljósm. Guðjón Armann Eyjólfsson.

Þegar dregið hafði úr veðrinu daginn eftir fór Áróra, kappmennt einvalaliði, með vistir og föt til skipanna sem höfðu legið alla nóttina á Haganefsbótinni austan við Bjarnarey. Þar lágu 12 stór skip og einn bátur fjórróinn. Samtals lágu 218 sjómenn úti þessa útilegunótt. Má nærri geta hvernig ástandið og líðan ástvina í landi hefur verið, sem vissu ekkert um afdrif skipanna eftir að þau hrakti eða lensuðu austur Flóann og í hvarf af Haganefi á Bjarnarey.
Þau skip sem náðu landi næsta dag voru allan daginn að berja yfir Flóann og heim. Þrjú skip hrakti til baka og var eitt þeirra áttæringurinn Blíða sem fórst í broti frá boðanum Breka, norðan við Bjarnarey, þegar skipið ætlaði að sigla innan við boðann og austur fyrir; fórust þar 14 menn. Um nóttina þegar skipin lágu undir Bjarnarey höfðu fjórir króknað úr kulda og vosbúð. Samtals fórust því 18 menn í þessu mannskaðaveðri.
Hvassviðrið var svo mikið að kindur í Heimakletti fuku fram af. Þegar veðrið skall á voru skipin að snúa við heim og var eitt stærsta skipið, áttæringurinn Gideon, sem var mjög vel menntur, kominn inn undir Miðhúsaklett (austur af Skansinum, sjá kort á bls. 59) þegar árarnar fuku upp úr keipum og sigldi Gideon á árunum einum saman austur fyrir Bjarnarey. Sunnan á Bjarnarey gekk brimið upp á Álkustall.
Þegar ein öld var liðin frá Útilegunni miklu var atburðinum gerð góð skil í Sjómannadagsblaði Vestmannaeyja 1969. Í fróðlegri grein eftír Jóhann Þ. Jósefsson alþingismann sem fyrr er getið, nefndi hann útileguna „minnisstœðasta atburð 19. aldar í Vestmannaeyium" og munu það orð að sönnu. Einnig birtist þá frásögn Jóns Ólafssonar um útileguna, en hann var þá 17 ára gamall og háseti á áttæringnum Najaden, sem lá undir Bjarnarey. Jón fluttist síðar til Vesturheims, og birtist frásögn hans í Heimskringlu árið 1937. Suðvestan ofviðrið í Útilegunni miklu 1869 minnir mikið á annað mannskaðaveður af suðvestri sem gerðist um 40 árum síðar, hinn 6. mars 1938, þegar færeyska skútan Fossanes fórst með manni og mús, hér suðaustur af Eyjum.

Veðurútlit

Líkan af áttæringnum Áróru sem er kirkjuskip í Landakirkju

Um veðrið segir Markús Einarsson veðurfræðingur (f. 1939- d. 1994) í einni af mörgum ágætum bókum sem hann ritaði um veðrið: „í veðrinu leynist ógnarafl sem bera þarf virðingu fyrir." (Hvemig viðrar? - Reykjavík 1989).
Það skipti því miklu máli að spá í veðrið og mjög mikilvægt að vera sem kallað var veðurglöggur, ekki síst í harðri lífsbaráttu fyrr á tímum.
Um þetta skrifar Þórður Tómasson : „Veðurútlit var ráðið af láði og legi, af útliti loftsins í blikum og skýjafari og heiðríkju, atferli lífsins frá œðsta stigi þess til hins lægsta. Forvitri maður byggði veðurspá sína á hugboði og draumun og sá þá langt inn í komandi tíð. "
Ási í Bæ (1914-1995) lýsir víða í bókum sínum prýðilega veðri og sjólagi, sem hann gjörþekkti. Hér er gripið ofan í tvær bækur hans.
Í fyrstu bók Ása „Breytileg átt" (Reykjavík, 1948) höfðar reyndar titillinn strax til veðurs, en þar segir (bls. 93) : „Og svo er norðanáttinni lokið. Það kemur dökkur bakki undan sjóndeildarhringnum til hafs og klósiginn teygir úr sér um upphimininn og þú veizt um leið að austanáttin er í aðsigi. Undir hádegi er komið slikjulogn og dimm ský þekja austurloftið. Og á austan kemur hann, fyrst hægur uppúr miðjum degi og vaxandi smátt og smátt þar til sjóinn tekur að gára og gárið verður að öldum og það rýkur úr öldunum. Þegar búið er að draga og haldið heim er kominn stinningskaldi."
Og síðar (bls, 110): „Hafaldan brotnar á skeri og dröngum og hljóð hennar, kæfandi og myrkt, lætur í eyrum nœtur og daga. Í austanáttinni er himinninn endalaus dökkvi sem hangir skammt ofar fjöllunum, en neðar þýtur særokið og ber við móbergið. Útsynningurinn á sér uppstyttu og stundum skín í fannhvítum skýjabjörgum, en síðan dimmir og haglið dynur yfir."
Í „Sáhlœr bezt..." ( Útg. Reykjavík 1966) (bls. 79): „En stundum brælir. Maður sér hvernig dregur bliku og klær á suðurloftið og þykknar smátt og smátt, þar til dökkar flæsur eru farnar að mjakast vestur yfir landið. Þá er ekki lengur að efa hvað hann hefur í hyggju. "

Veðurglöggir sjómenn

Brimskaflar við Eiðið, Eiðisdrangar, Kamburinn og Miðklettur

Af nokkrum sjómönnum í Vestmannaeyjum fór sérstakt orð fyrir hvað þeir voru veðurglöggir. Hér má nefna Friðrik Svipmundsson á Löndum, Guðlaug Jónsson í Gerði og son hans, Stefán skipstjóra. Fleiri má hér nefna eins og Sigurð Ingimundarson á Skjaldbreið, sem átti sér draumamann og Guðjón á Oddsstöðum, þó að minna orð færi af þeim.

Friðrik Svipmundsson

Friðrik Svipmundsson var fæddur að Loftssólum í Mýrdal 15. apríl 1871. Hann fluttist til Vestmannaeyja 22 ára gamall árið 1893 og réðist þá vinnumaður hjá Gísla Lárussyni í Stakkagerði og var hjá honum í nokkur ár. Friðrik varð formaður um aldamótin 1900 og varð þá strax mikill aflamaður. Árið 1903 tók Friðrik við tólfæringnum Ísafold sem var stærsta skipið sem byggt var með færeysku lagi í Vestmannaeyjum. Þá voru 114 ár frá því tólfrónu skipi hafði verið haldið út frá Vestmannaeyjum og segir Þorsteinn í Laufási að skipið hafi verið „smíðað undir hinn mikla aflamann Friðrik Svipmundsson." Í mörg ár reri hann fyrir austan frá Seyðisfirði og aflaði þar svo vel, að hann var oftast aflahæstur yfir Austfirðina og var þar nefndur Friðrik fyrsti. Friðrik Svipmundsson varð þrisvar aflakóngur í Vestmannaeyjum, vetrarvertíðirnar 1907, 1909 og 1911.

Friðrik Svipmundsson, formaður á Löndum

Þegar Friðrik Svipmundsson varð sextugur árið 1931, ritaði Jóhann Þ. Jósefsson bráðskemmtilega grein um þennan mikla sjósóknara og sjóvíking eins og hann var stundum nefndur og birtist greinin i mánaðarriti Fiskifélags Íslands, Ægi, í apríl 1931. Þar er rakin ævi Friðriks. Jóhann segir að: „snemma þótti bera á því að Friðrik var veðurgleggri en aðrir menn, og kom það honum í góðar þarfir er hann tók við formennsku ". „Margar sögur eru sagðar um sjómennsku Friðriks og snilli og set ég hér eina: Það var í september 1898 að Friðrik reri einu sinni sem oftar út úr Seyðisfirði og ætlaði á Gerpismið. En er út úr fjarðarmynninu kom fóru hásetar að veita því eftirtekt að Friðrik skimaði drjúgum upp í loftið og skildu þeir ekki hverju gegndi. Þeir héldu nú samt áfram um stund og tóku síðan að leggja, en aðeins eitt bjóð. Von bráðar lét Friðrik fara að taka. Sigldi hann síðan upp í Loðmundarfjarðarmynni og lagði þar það sem eftir var af lóðinni. Var þá orðið allhvasst og ekki sætt á djúpmiðum. Þarna uppi í fjarðarmynninu voru ýmsir bátar með lóðir og urðu þeir jafnsnemma búnir að taka, Friðrik og sá bátur, er honum var næstur. Settust þeir Friðrik þá undir árar, en hinir undu upp segl. Friðrik bað þá háseta sína að herða róðurinn svo að þeir yrðu sem næst þeim er sigldi ef vera kynni að hann þyrfti á hjálp að halda. Þetta reyndist svo, því að allt í einu kom vindhviða og hvolfdi bátnum, en þá var Friðrik kominn á vettvang og gat bjargað skipshöfninni."
Um hin góðu skil sem Friðrik kunni á veðri og vindum heldur Jóhann áfram: „En Friðrik var ekki aðeins aflamaður, heldur og sjómaður afbrigðagóður, natinn, eftirtektarsamur og veðurglöggur sem „gamall skarfur" eins og áður var sagt. Um Friðrik látinn ritaði samtímamaður hans, Magnús Jónsson á Sólvang, skipstjóri og ritstjóri Víðis (afi Ólafs M. Kristinssonar hafnarstjóra og þeirra systkina) 7. ágúst 1935:
„Hann sótti sjó manna mest, en lítið lét hann yfir því, að hann hefði fengið verulega vont á sjó. Satt mun það, að sjaldnar var það en búast hefði mátt við. Hann var svo einstaklega veðurglöggur. Hann var vís til þess að róa einskipa og hafa sæmilegt sjóveður, þegar fjöldinn hreyfði sig ekki. Voru þó keppinautar hans eigi allir veifiskatar. Þegar verulegt illveður kom, var hann oft kominn heim á undan þeim sem linari voru í sókninni. Það var glöggskyggni hans að þakka."
Friðrik Svipmundsson andaðist 4. júlí 1935. Hann var afi Friðriks Ásmundssonar, ritstjóra Sjómannadagsblaðs Vestmannaeyja.

Varað við að fara á sjó
Vetrarvertíðina 1952 var Jón Bryngeirsson á Búastöðum formaður með Mugg VE 322. Jón var fæddur að Búastöðum 9. júní 1930 og var því tæplega 22 ára gamall. Jón Bryngeirsson hætti snemma á sjónum, rúmlega þrítugur að aldri og vann eftir það í síldar- og loðnuverksmiðjum, þar sem hann varð verksmiðjustjóri og náði einstökum tökum á mjöl- og lýsisvinnslunni. Jón Bryngeirsson andaðist 7. ágúst 2000.

Þegar Jón var formaður með Mugg bjó hann með móður sinni, Lovísu Gísladóttur, að Eystri-Búastöðum; þá ókvæntur.

Guðjón jónsson líkkistusmiður og bóndi á Oddsstöðum og seinni kona hans Guðrún Grímsdóttir

Guðjón Jónsson á Oddsstöðum (f. 1874-d. 1959) sem hér kemur við sögu, var þekktur maður á sinni tíð, bóndi og líkkistusmiður, ágætur lundaveiðimaður og sjómaður á yngri árum. Þorsteinn Jónsson í Laufási getur sérstaklega Guðjóns í bókinni „Aldahvörf í Eyjum" sem formanns á vorvertíð með Höfrung fyrsta bátinn með færeysku lagi sem kom til Vestmannaeyja vorið 1898. Þetta voru í fyrstu sexrónir bátar, en síðar voru smíðuð stærri vertíðarskip með færeysku lagi. Eldri formenn voru ekki hrifnir af þessum nýju bátum, sem ruddu sér síðan braut í Vestmannaeyjum upp úr aldamótunum 1900, en miklar framfarir voru að þeim, þar eð þeir voru mun léttari og hraðskreiðari en íslensku áraskipin. „Reynslan afsannaði allar hrakspár því undir formennsku Guðjóns Jónssonar á Oddsstöðum aflaðist mjög vel á bátinn, sérstaklega þetta vor. " skrifar Þorsteinn. Áður en vélbátaöldin hófst í Vestmannaeyjum eftir vertíðina 1906 voru keyptir 40 - 50 sexæringar frá Færeyjum.

Túngarðar Oddsstaða og Búastaða lágu saman og frá fornu fari hafði legið göngustígur um tún Búastaða frá hliðdraugi í girðingu Presthúsa og Búastaða að túngörðum Oddsstaða.

Athafnasvæðið við höfnina um aldamótin 1900. Áraskipin eru að koma að landi. Áhöfn af einu skipanna sern er næst og lengst til vinstri stendur undir skipinu, tilbúin að setja það í hrófin, en skipin voru bökuð, þ.e. sjómenn fóru með bakið undir byrðinginn og báru þannig skipin og ýttu upp í hrófin. Margir voru með blóðrisa bak. Stórt skip með hvíta lunningu er að bera í áraskip með íslensku lagi sem er með möstrin uppi (Gideon. Áróra, Friður o.fl.) Þetta gœti verið tólfæringurinn Ísafold með fœreysku lagi. Á fjörunni stendur hópur fólks á Naustharnrinuin, þar sem hefur verið kastað upp fiski, en lengst t.h. er trébryggja, Miðbúðarbryggjan. Úti á legunni er dönsk skonnorta, en þœr komu á vorin og lestuðu saltfisk til Suðurlanda. Ljósmynd: Friðrik Gíslaso

Ágætur samgangur var á milli bæja og gott nágrenni. Öllum þótti vænt um Guðjón, en hann var ætíð glettinn og gamansamur.
Hinn 12. apríl 1952 fórst vélbáturinn Veiga VE 291 við Einidrang í aftaka. suðvestan veðri. Tveir menn fórust, en sjö skipverjar komust í gúmmíbjörgunarbát og björguðust. Þetta var, sem frægt er, í fyrsta skipti sem íslenskir sjómenn björguðust í gúmmíbjörgunarbát, en Veiga var fyrsti báturinn í Eyjum, sem var útbúin gúmmíbjörgunarbát árið 1951. Vertíðina 1952 voru 40 af 70 vertíðarbátum í Vestmannaeyjum komnir með þetta mikilvæga öryggistæki.

Þegar Jón Bryngeirsson var á leið niður Búastaðatúnið að morgni 12. apríl til þess að kalla sína menn í róður, kallaði Guðjón á Oddsstöðum í Jón. Guðjón stóð þá á einni skyrtunni úti á stétt og bað hann Jón lengstra orða að fara alls ekki á sjó af því að í vændum væri hið versta óveður. Klukkan var þá að verða átta og ágætis veður. Bátar almennt farnir eða á leið í róður; flestir að vitja neta sinna við Einidrang og vestur á Karga og sumir allt vestur á Selvogsbanka, en 46 bátar voru þá á netum.

Frændurnir, Jón Bryngeirsson frá Búastöðum t.v. og Guðjón Ármann Eyjólfsson

Guðjón á Oddsstöðum var svo ákveðinn og lagði svo ríkt á við Jón að fara ekki á sjóinn, að hann hætti við að kalla sína menn. Þetta var í raun og veru ekki líkt Guðjóni á Oddsstöðum.
Muggur VE 322 var því eini báturinn sem var í landi 12. apríl. Klukkan að ganga tíu um morguninn, þegar enn var lygnt og gott veður, fór Jón að verða órólegur yfir að hafa setið af sér sjóveður og verið í landi. En klukkan ellefu skall á, eins og hendi væri veifað, hið versta veður af suðvestri. Bátar urðu að fara frá veiðarfærum sínum og margir töpuðu netum. Einn bátur fórst með tveim mönnum eins og fyrr segir. (Skráð eftir Jóni Bryngeirssyni vorið 2000).

Guðjón Armann Eyjólfsson

1 Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1969, 19. árgangur; Adda Bára Sigfúsdóttir veðurfræðingur Veðurstofu Islands í bréfi til höfuiidar sem var þá ritstjóri blaðsins.