„Saga Vestmannaeyja I./ VI. Heilbrigðismál og læknar, síðari hluti“: Munur á milli breytinga
Fara í flakk
Fara í leit
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
| Lína 29: | Lína 29: | ||
Davidsen læknir deyði hér í júní 1860, 42 ára að aldri, af innvortisveiki í lungum, eins og segir í kirkjubókinni. Hann og kona h. [[Rebekka Regine Davidsen]] bjuggu í húsinu [[Pétursborg]].<br> | Davidsen læknir deyði hér í júní 1860, 42 ára að aldri, af innvortisveiki í lungum, eins og segir í kirkjubókinni. Hann og kona h. [[Rebekka Regine Davidsen]] bjuggu í húsinu [[Pétursborg]].<br> | ||
Úr sögunni var nú með öllu málið um að koma hér upp almennu sjúkrahúsi. En einkum eftir að siglingar hingað tóku að aukast, varð brýnni þörfin fyrir, að hér væri til sjúkrahús til að taka á móti erlendum sjúklingum, og ágerðist meir eftir því, sem leið á öldina, er samgöngur erlendra fiskimanna við Vestmannaeyjar færðust mjög í vöxt.<br> | Úr sögunni var nú með öllu málið um að koma hér upp almennu sjúkrahúsi. En einkum eftir að siglingar hingað tóku að aukast, varð brýnni þörfin fyrir, að hér væri til sjúkrahús til að taka á móti erlendum sjúklingum, og ágerðist meir eftir því, sem leið á öldina, er samgöngur erlendra fiskimanna við Vestmannaeyjar færðust mjög í vöxt.<br> | ||
Ráðið var samt fram úr sjúkrahússmálinu og á þann hátt, er var sveitarfélaginu alveg kostnaðarlaust. Var það gistihús eyjanna, sem tók að sér að halda erlenda sjúklinga, er fluttir voru á land hér. Leyfisbréf til að reka gistihús var gefið [[Jóhann J. Johnsen|Jóhanni J. Johnsen]] útvegsbónda af landshöfðingja 17. des. 1878. Hafði Jóhann keypt veitingahús [[ | Ráðið var samt fram úr sjúkrahússmálinu og á þann hátt, er var sveitarfélaginu alveg kostnaðarlaust. Var það gistihús eyjanna, sem tók að sér að halda erlenda sjúklinga, er fluttir voru á land hér. Leyfisbréf til að reka gistihús var gefið [[Jóhann J. Johnsen|Jóhanni J. Johnsen]] útvegsbónda af landshöfðingja 17. des. 1878. Hafði Jóhann keypt veitingahús [[Madama Roed|frú Roed]], danskrar konu, er fyrst hafði fengið hér veitingaleyfi. Var frú Roed mesta merkiskona, er komið hafði á ýmsum umbótum hér. Hún varð t.d. fyrst til að rækta kartöflur hér í eyjum og tóku eyjamenn upp ræktun kartaflna eftir henni. Frú Roed, er var af merkri danskri ætt, var tengdamóðir [[Jóhann Pétur Benedikt Bjarnasen|Péturs Bjarnasen]] verzlunarstjóra, föður [[Nikolai Carl Frederik Bjarnasen|Nikolai Bjarnasen]] í Reykjavík og þeirra systkina. — Vínveitingar voru mjög litlar á veitingahúsinu.<br> | ||
Jóhann byggði seinna (1883) nýtt og vandað tvílyft timburhús, stærsta íveruhúsið hér um þær mundir, í stað gamla [[ | Jóhann byggði seinna (1883) nýtt og vandað tvílyft timburhús, stærsta íveruhúsið hér um þær mundir, í stað gamla [[Frydendal|„Vertshússins“]], er hann keypti af frú Roed. Húsið var nefnt [[Frydendal]]. Voru í því margar stofur auk íbúðar fyrir heimilisfólk, sem jafnan var mjög margt á stóru útgerðarheimili. Hér var tekið á móti sjúklingum, er settir voru á land af erlendum skipum, árlega nokkrir, því að ógerlegt þótti að flytja slíka sjúklinga til Reykjavíkur. Móti innlendum sjúklingum var og tekið meðan framkvæmdar voru á þeim læknisaðgerðir, því að hér voru þá óvíða annars staðar húsakynni til slíks. Á þennan hátt var séð fyrir brýnustu sjúkrahússþörfum hér í Vestmannaeyjum um aldarfjórðung. Hætt var kringum aldamótin, eins og áður getur, að halda uppi sjúkrahúsi í Frydendal. Var síðan eftir 1904 tekið á móti erlendum sjúklingum í [[Hlíðarhús]]i um nokkur ár hjá frú [[Soffía Lisbeth Andersdóttir|Soffíu Andersdóttur]] og að nokkru á [[Sveinsstaðir|Sveinsstöðum]] hjá frú [[Guðrún Runólfsdóttir (Sveinsstöðum)|Guðrúnu Runólfsdóttur]]. En nú var komið hér sjúkrahús, [[Franski spítalinn|frakkneska sjúkrahúsið]], er þó eigi var tekið til almennrar notkunar fyrr en seinna.<br> | ||
Orð var á því gert, bæði af læknum, sjúklingum og öðrum, hversu vel hefði tekizt um sjúklingahaldið á öllum fyrrnefndum stöðum, bæði um þrifnað og staka reglusemi og aðbúnað yfirleitt. Fjöldi þakkarbréfa sannar þetta. Á heimilunum var þó annríki mikið, búskaparrekstur með vinnufólkshaldi og útgerð mikil.¹⁰) Lærð hjúkrunarkona var hér engin til. Þar til fram um aldamótin síðustu voru hér eigi af lækni viðhafðar svæfingar eða deyfingar við uppskurði, ástungur eða limatöku. Ef um stærri uppskurði var að ræða, var sjúklingurinn á seinni tímum sendur til Reykjavíkur, ef hægt var. Ef gerður var skurður á sjúklingi eða tekinn af fingur eða svipaðar aðgerðir viðhafðar, er oft fóru fram í Frydendal á síðasta hluta 19. aldar, lét læknir jafnan tvo eflda vinnumenn halda sjúklingnum og kvenmaður hélt fati undir blóðboganum og önnur líndúk yfir sárinu. Bárust margir sjúklingar illa af og heyrðust oft kveinstafir þungir og erfið var aðstaða læknisins og húsmóðurinnar á mannmörgu útvegsheimili, en hjúkrunarkonur engar.<br> | Orð var á því gert, bæði af læknum, sjúklingum og öðrum, hversu vel hefði tekizt um sjúklingahaldið á öllum fyrrnefndum stöðum, bæði um þrifnað og staka reglusemi og aðbúnað yfirleitt. Fjöldi þakkarbréfa sannar þetta. Á heimilunum var þó annríki mikið, búskaparrekstur með vinnufólkshaldi og útgerð mikil.¹⁰) Lærð hjúkrunarkona var hér engin til. Þar til fram um aldamótin síðustu voru hér eigi af lækni viðhafðar svæfingar eða deyfingar við uppskurði, ástungur eða limatöku. Ef um stærri uppskurði var að ræða, var sjúklingurinn á seinni tímum sendur til Reykjavíkur, ef hægt var. Ef gerður var skurður á sjúklingi eða tekinn af fingur eða svipaðar aðgerðir viðhafðar, er oft fóru fram í Frydendal á síðasta hluta 19. aldar, lét læknir jafnan tvo eflda vinnumenn halda sjúklingnum og kvenmaður hélt fati undir blóðboganum og önnur líndúk yfir sárinu. Bárust margir sjúklingar illa af og heyrðust oft kveinstafir þungir og erfið var aðstaða læknisins og húsmóðurinnar á mannmörgu útvegsheimili, en hjúkrunarkonur engar.<br> | ||
Læknislaust hafði verið hér alllengi eftir dauða Davidsens héraðslæknis 1862, en [[Sólveig Pálsdóttir|''Solveigu Pálsdóttur'']] ljósmóður var með stjórnarráðsbréfi 20. apríl 1863 falið að veita sjúkum læknishjálp, þar til nýr læknir kæmi. Laun hennar voru ákveðin 10 rd. mánaðarlega. Mun það sjaldgæft, að stjórnin hafi falið ljósmóður að gegna eiginlegum læknisstörfum, og tveim árum seinna voru Solveigu aftur falin héraðslæknisstörfin.<br> | Læknislaust hafði verið hér alllengi eftir dauða Davidsens héraðslæknis 1862, en [[Sólveig Pálsdóttir|''Solveigu Pálsdóttur'']] ljósmóður var með stjórnarráðsbréfi 20. apríl 1863 falið að veita sjúkum læknishjálp, þar til nýr læknir kæmi. Laun hennar voru ákveðin 10 rd. mánaðarlega. Mun það sjaldgæft, að stjórnin hafi falið ljósmóður að gegna eiginlegum læknisstörfum, og tveim árum seinna voru Solveigu aftur falin héraðslæknisstörfin.<br> | ||
| Lína 102: | Lína 102: | ||
Til spítalabyggingarinnar hafði borizt nokkuð í gjöfum og samskotafé, sem talið er að numið hafi 1/3 hluta kostnaðarverðsins, en 2/3 hlutar útreiddir af gefanda úr hans eigin sjóði. Mun hér um að ræða eina með stærstu gjöfum, sem gefin hefir verið hér á landi til líknarstarfa.¹³)<br> | Til spítalabyggingarinnar hafði borizt nokkuð í gjöfum og samskotafé, sem talið er að numið hafi 1/3 hluta kostnaðarverðsins, en 2/3 hlutar útreiddir af gefanda úr hans eigin sjóði. Mun hér um að ræða eina með stærstu gjöfum, sem gefin hefir verið hér á landi til líknarstarfa.¹³)<br> | ||
Spítalann rekur Vestmannaeyjabær.<br> | Spítalann rekur Vestmannaeyjabær.<br> | ||
[[Solveig Jesdóttir (Steinsstöðum)|''Solveig Jesdóttir'']] [[Jes A. Gíslason|Gíslasonar]] var fyrsta lærð hjúkrunarkona hér, gift [[Haraldur Eiríksson|Haraldi Eiríkssyni]] kaupmanni.<br> | [[Solveig Soffía Jesdóttir (Steinsstöðum)|''Solveig Jesdóttir'']] [[Jes A. Gíslason|Gíslasonar]] var fyrsta lærð hjúkrunarkona hér, gift [[Haraldur Eiríksson|Haraldi Eiríkssyni]] kaupmanni.<br> | ||
[[Guðbjörg Árnadóttir yfirhjúkrunarkona|''Guðbjörg Árnadóttir'']] er yfirhjúkrunarkona við spítalann.<br> | [[Guðbjörg Árnadóttir yfirhjúkrunarkona|''Guðbjörg Árnadóttir'']] er yfirhjúkrunarkona við spítalann.<br> | ||
[[Kristjana Guðmundsdóttir skólahjúkrunarkona|''Kristjana Guðmundsdóttir'']] skólahjúkrunarkona.<br> | [[Kristjana Guðmundsdóttir skólahjúkrunarkona|''Kristjana Guðmundsdóttir'']] skólahjúkrunarkona.<br> | ||