Blik 1961/Frá Noregi
Eins og funi kveikist af funa,
þannig glœðist hugur til afreksverka
við sögur um afreksverk.
Ýmsir góðkunningjar mínir og vinir hafa ymprað á því, að ég léti Blik flytja lesendum ýmsar fræðslugreinar frá Noregi. Því er nú fyrst og fremst til að svara, að ársrit skólans á að vera helgað sögu Eyjanna, lífi fólksins, sem þar býr, og starfi þess innan veggja og utan á sem fjölbreyttastan hátt. Sízt væri mér það óskapfellt, að ritið flytti lesendum sínum ýmsan fróðleik um nánustu frændþjóðina, sem vitað er að ber almennari hlýhug til íslenzku þjóðarinnar en títt er með öðrum þjóðum eða þjóða á milli.
Hér birti ég tvær fræðslumyndir frá norskum sveitabæ í Austur-Ögðum. Bærinn heitir Morholt (e.t.v. Móarholt á íslenzku). Hann er í námunda við hinn gamla kunna skútubæ Grímstað. Þessi bæjarhús eru byggð um 1950. Hlaða, fjós, safngryfja: svínastía, hesthús, áhaldageymsla og matjurtageymsla, allt undir einu þaki. Skógurinn að baki húsunum er að miklu leyti eikarskógur. Gólf í íbúðarhúsinu (til vinstri) eru lögð flísum úr þessum heimaskógi.
Hjónin í Morholt, Sigrid og Sjur, norska hetjan í Varsjá,
og svo íslenzkur gestur til hægri.
Mikið eikartré gnæfir yfir íbúðarhúsið til vinstri. Það mun vera um 300 ára gamalt. Stofn þess sjáum við á hinni norsku myndinni, sem er tekin í lítilli fjarlægð. Þar krýpur að blómi húsfreyjan á bænum, sem heitir Sigrid Lien (Sigríður úr Hlíðinni), ættuð úr hinum kunnu Vossabyggðum. Maður hennar heitir Sjur (Sigurður). Samkvæmt norskum þjóðarreglum fær stúlkan eftirnafn manns síns þegar eftir giftinguna, og fellur þá frá skírnarnafni hennar fjölskyldunafnið, sem hún bar í meydómi. Sjur Lien er því fullt nafn bóndans.
Það er ekki óþekkt á Íslandi, að tryggð haldizt lengi með gömlum skólafélögum, stúlkum eins og piltum. Svo hefur það verið með þessum norska bónda og mér. Við gengum saman í skóla fyrir 40 árum. Þá bundust þau bönd, sem tengt hafa okkur saman til þessa. Um árabil vissum við ekki hvor til annars, því að þessi norski skólabróðir minn var bóndi í námunda við Varsjá í Póllandi á styrjaldarárunum, átti þar stóran refagarð. Þegar allir Norðmenn þar flúðu heim, tók Sjúr að sér að gæta norskra eigna í borginni. Hann stóð á þaki norsku ambassadorhallarinnar meðan eldsprengjuregnið dundi yfir úr flugvélum Þjóðverjanna og húsaraðirnar stóðu í björtu báli. Sjúr slökkti allar íkveikjur með sandi. Að stríðinu loknu hlaut Sjur hina norsku konunglegu gullmedalíu úr hendi Hákonar 7. Noregskonungs fyrir frábærlega framgöngu og óbilandi kjark í baráttu gegn eyðingaröflunum, og bjargaði með því hugrekki og þeirri fórnfýsi milljónaeignum norska ríkisins í Varsjá. Á Íslandi hefur margur hlotið orðu fyrir smærri afrek.
Þetta var þá eilítil saga af einum hinna mætu norsku vina minna.