„Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2004/ Óttuðumst mest að stoppunálin setti gat á gúmbátinn“: Munur á milli breytinga

<center>'''SIGURGEIR JÓNSSON'''</center><br><br>

<big><big><big><center>'''„Óttuðumst mest að stoppunálin setti gat á gúmbátinn“'''</center></big></big></big><br><br>

Eins og fram kemur í samantektinni um slysið þegar Glaður fórst, eru aðeins tveir eftir á lífi af áhöfninni. Báðir búa þeir í Færeyjum, í fullu fjöri og enn starfandi við sjómennsku þótt komnir séu fast að sjötugu. Karton Joensen býr á Tvöroyri á Suðurey. ókvæntur og er í afleysingum í fragtsiglingum. Karton bjó í Vestmannaeyjum um sjö ára skeið með konu sinni en þau skildu og upp úr því hélt hann aftur til Færeyja. Petur Muller býr í Porkeri á Suðurey, kvæntur og sjö barna faðir.  Hann hefur alla tíð stundað sjó, síðustu áratugina á eigin skipum og stundar nú línuveiðar á nýlegum og vel útbúnum plastbát.<br>

Sá sem þetta ritar brá sér til Færeyja í febrúar sl. í því augnamiði að ná tali af þeim tveimur og fá þá til að rifja nánar upp minningar frá þessum atburði sem átti sér stað fyrir fimmtíu árum. Báðir voru þeir fúsir til þess og var ákveðið að hittast í Þórshöfn en þegar til kom treysti Karton Joensen sér ekki til þess vegna veikinda og Petur Muller kom einn í það spjall.<br><br>

Petur segir að þeir hafi verið fimm Færeyingarnir um borð í Glað á þessari vertíð, allir frá Suðurey og þekktust að sjálfsögðu allir. Þeir voru yngstir, hann og Karton, báðir á átjánda árinu, Petur reyndar orðinn átján ára þann 3. mars en Karton yngri í árinu. „Ég hafði verið áður á sjó, hafði verið á þrímastra skonnortu á fiskiríi við Grænland svo að ég vissi svona aðeins hvað sjómennska var. Ég veit ekki hvort Karton hafði verið til sjós áður en þetta var fyrsta vertíðin okkar beggja í Vestmannaeyjum,“ segir Petur og bætir því við að hinir þrír hafi allir verið þaulvanir sjómenn og hafi líklega allir verið áður á vertíð í Eyjum.<br>

Þeir bjuggu allir saman, Færeyingarnir, í húsi ofarlega í bænum og austarlega. Petur man ekki hvort það bar eitthvert nafn né heldur við hvaða götu það stóð en eftir lýsingunni að dæma hefur það ekki verið langt frá Gerðisbæjunum. En hann segir að þar haft aðbúnaður verið mjög góður. Petur segir líka að sig minni að fiskiríið hafi verið alveg þokkalegt þessa vertíð en aftur á móti hafi fiskverðið verið lágt og kurr í mönnum vegna þess. Og hann segir að Glaður hafi verið mjög gott skip. Hann segist líka muna vel eftir þessum örlagaríka degi, sunnudeginum 11. apríl 1954.<br><br>

„Það hafði verið leiðinda veður alla vikuna á undan og ekki gott að stunda sjóinn,“ segir Petur. „Svo var ræst á sunnudagsmorgun og Leifur sagði okkur að hann ætlaði að leggja eina trossu austur á Sandahrauni en líklega yrði ekkert hægt að draga. Svo fórum við út og lögðum þessa trossu og það gekk ágætlega þrátt fyrir leiðindaveður. En stuttu eftir að við vorum lagðir af stað í land, vorum við kallaðir upp aftur. Það var olíukabyssa í lúkarnum og olíutunnan fyrir hana var við hliðina á lúkarskappanum. Tunnan hafði losnað og við urðum að súrra hana niður á ný. Þegar því var lokið fóru hinir niður aftur en ég fór aftur í þar sem ég var hálfsjóveikur og hugsaði mér að vera þar á leiðinni í land. En svo ákvað ég að fara aftur fram í og var nýkominn þangað þegar brotið skall á okkur. Þetta var gífurlegt högg. Tveir höfðu farið í koju en við hinir fjórir sátum við borðið og höggið var svo mikið að við köstuðumst yfir það, án þess þó að slasa okkur. Og talstöðin, sem hékk á þilinu, rifnaði þaðan og skall á gólfið og var þar með ónothæf.“<br>

Petur segir að þeir hafi þegar í stað farið upp. Fyrstu viðbrögð þeirra hafi verið þau að fara niður í lest að ausa en fljótlega hafi þeim orðið ljóst að það var til lítils þar sem sífellt hækkaði í lestinni þrátt fyrir að þeir væru þar þrír að ausa á fullu. Á meðan fóru hinir að gera gúmbátinn kláran. Hann var í kassa uppi á stýrishúsi og gekk vel að ná honum þaðan. Með honum voru þrjár loftpatrónur til að blása hann upp. Tvær þeirra virkuðu ekki en Gilsi tók svo þriðju patrónuna og hún dugði til að blása bátinn út.<br>

ósköp af mat en þar var m.a. mjólkurflaska sem var eina vökvunin sem við höfðum allan þennan tíma. Leifur tók að sér að skammta okkur mat úr bitakassanum og ég man það enn þegar hann var að útdeila honum, smáskammtur handa hverjum og einum, sem Leifur stýfði úr hnefa og gætti þess að allir fengju jafnt. Einu áhöldin sem voru um borð í bátnum voru ein ár, sem átti eftir að koma sér vel síðar og svo handdæla til að halda við loftþrýstingnum í bátnum.“<br>

Fyrst í stað rak þá austur með og nær landi og um tíma óttuðust þeir að þá myndi reka upp í fjöru þar sem þeir sáu stórgrýti og leist illa á slíka landtöku. En síðan tók bátinn að reka meira út og létti þeim nokkuð við það. Einn Færeyinganna, Jakob Heinesen, var afbragðs sundmaður og hugleiddi að freista þess að synda í land en hætti síðan við það. Ein ástæða þess var sú að þeir þóttust nær vissir um að þeim yrði bjargað. Leit yrði hafin þegar Glaður skilaði sér ekki í höfn og því væri ekki vit í að reyna að synda til lands, þó svo að Jakob væri góður sundmaður og hefði líklega tekist að synda þennan spöl.<br>

'''Óttuðust að stoppunálin setti gat á bátinn'''<br>

Petur segir að ýmislegt hafi gerst um borð í gúmbátnum sem ekki sé annað hægt en brosa yfir eftir á. „Hans Klyver tók bitakassann sinn með sér, eins og áður er sagt. Þegar hann opnaði hann var það fyrsta sem hann sá í kassanum stoppunál sem hann var alltaf með. Hann notaði hana til að stoppa í göt á ullarvettlingunum sínum. En nú urðum við logandi hræddir þegar við sáum stoppunálina, óttuðumst að hún gæti dottið og sett gat á botninn í bátnum. Hans fann einhvers staðar bút af blaði sem líklega hefur verið vafið utan um brauð eða annað í kassanum og nú tók hann blaðið og margvafði því utan um nálina, gerði úr því þykkan vöndul svo að ekki væri hætta á að hún setti gat á bátinn. Við hlógum oft að þessu eftir á en okkur var sko ekki hlátur í huga þegar við vorum að ganga frá nálinni, þá var þetta dauðans alvara í hugum okkar.“<br>

Danjal var sá eini þeirra sem var þurr og þoldi því kuldann betur en hinir. Það notaði hann á þann hátt að vera nær sífellt á vakt, með höfuðið út um opið á bátnum. Þannig gat hann fylgst með því hvort um skipaferðir væri að ræða nálægt þeim. Og þegar vart varð við slíkt var árinni stungið út og sett veifa á hana. Það gerðist einmitt að morgni mánudags, rétt eftir birtingu. Þá sáu þeir skip nokkru innar en þeir voru, á leið vestur með landi. Leifur setti upp veifuna en án árangurs, skipið sigldi framhjá. Nokkru síðar sáu þeir enn skip á vesturleið fyrir innan sig, greinilega enskan togara. Veifan var aftur sett upp og til að reyna enn frekar að vekja athygli togaramanna á sér, hrópuðu þeir saman, allir í kór. Það dugði ekki til og þeim til sárra vonbrigða sigldi skipið framhjá þeim. Síðan sáu þeir sér til mikillar gleði að togarinn beygði og sneri aftur í átt til þeirra. „Skipstjórinn sagði okkur síðar hvernig það atvikaðist að hann sá okkur,“ segir Petur. „Hann var uppi í brú með kíki og beindi honum aðallega til lands, en þeir sigldu innan við okkur. Svo atvikaðist það þannig að hann ákvað að kfkja hringinn út frá skipinu og þá kom hann auga á gúmbátinn uppi á öldufaldi og sneri þá samstundis við. Hann hélt fyrst að þetta væri sjóflugvél sem hefði nauðlent á sjónum og þeir urðu mjög hissa Englendingarnir þegar í ljós kom að þarna voru skipreika sjómenn frá Vestmannaeyjum. Þetta var togarinn Hull City og þeir voru að koma beint frá Englandi á leið á veiðar fyrir vestan.“<br><br>

'''Mannfjöldinn eins og á Ólafsvöku'''<br>

„0g móttökurnar um borð í Hull City voru ofboðslega góðar. Við fengum heitt að drekka, þurr föt að fara í og svo beint í koju. Svo þegar við vöknuðum þá voru þeir búnir að þurrka öll fötin okkar. Þeir voru fínir menn, Englendingarnir,“ segir Petur.<br>

Hann segir líka að móttökurnar á Básaskersbryggjunni, þegar Hull City lagði þar að bryggju, líði sér seint úr minni. „Skipstjórinn á Hull City hafði að sjálfsögðu látið vita í talstöðinni í land að hann hefði fundið okkur og bryggjan var þéttskipuð fólki þegar við komum þangað. Mannfjöldinn minnti mig einna helst á Ólafsvöku í Færeyjum,“ segir Petur og kímir. „Og þeir voru margir sem þurftu að taka utan um okkur og fagna því að við skyldum vera á lífi,“ bætir hann við.<br>