„Blik 1980/Ágrip af sögu landbúnaðar í Vestmannaeyjum, V. hluti“: Munur á milli breytinga

==Kúadauðinn í Vestmannaeyjum==

nautgripaábyrgðarfélag árið 1893. Þetta merka framtak þeirra var vissulega gjört af gildum ástæðum. Um lengri tíma hafði það verið árlegt fyrirbrigði i byggðarlaginu, að kýr drápust skyndilega á básum sínum. Litlar sögur fara af þessu fyrirbrigði, því að fátt var um það skrifað. Það er fyrst árið 1919 að kúadauðans í Eyjum er getið í blaðagrein, að ég bezt veit. Í þá grein hlýt ég að vitna hér. Hún birtist í Skeggja í maímánuði 1919. Höfundur hennar var ritstjóri blaðsins, [[Páll Bjarnason]] frá Götu í Stokkseyrarhreppi, síðar skólastjóri, svo og gjaldkeri Búnaðarfélags Vestmannaeyja. Þar segir hann um kúadauðann í Vestmannaeyjum:<br>

'''[[Friðrik Benónýsson]]'''. Árið 1902 flytjast frá Núpi undir Eyjafjöllum til Vestmannaeyja hjónin Friðrik Benónýsson og frú [[Oddný Benediktsdóttir]]. Brátt eftir flutninginn til Eyja snéri Friðrik Benónýsson sér að sjósókninni þar. Þegar svo vélbátaútvegurinn hófst í kauptúninu, eignaðist Friðrik brátt hlut í tveim vélbátum og var formaður á öðrum þeirra. Hann reyndist aflamaður mikill. En þótt náttúran sé lamin með lurk, þá leitar hún út um síðir, segir í þessari rímuðu fullyrðingu íslenzkunnar. Svo reyndist þetta hjá sjósóknaranum mikla, Friðrik Benónýssyni, formanni. Hann var sjálflærður dýralæknir og hafði mikinn hug á því starfi. Býsna oft átti það sér stað, að beðið var eftir bví að Friðrik formaður kæmi að landi, svo að hægt yrði að fá hann strax af skipsfjöl til þess að sprauta kú við doða t.d., lina þjáningar og hindra hættu. Þessi líknarstörf taldi formaðurinn ekki eftir sér, hvernig sem ástatt var fyrir honum og hversu miklar eða brýnar annir aðrar steðjuðu að og kölluðu hann til skyldustarfa við útgerðina og fiskveiðarnar.<br>

==Stjórnarmenn Búnaðarfélags Vestmannaeyja á árunum 1924-1973.==

'''[[Guðmundur Sigurðsson]]''' verkstjóri, [[Heiðardalur|Heiðardal]] (nr. 2) við [[Hásteinsvegur|Hásteinsveg]], formaður Búnaðarfélags Vestmannaeyja 1924-1934; með stjórnandi 1935-1938 og 1943-1944.<br>

'''[[Guðmundur Einarsson]]''', útgerðarmaður, [[Viðey]] (nr. 30) við [[Vestmannabraut]], formaður Búnaðarfélagsins 1939 til dánardægurs 1942.<br>

'''[[Jón Guðjónsson]]''', bóndi í [[Þorlaugargerði|Þórlaugargerði]], formaður Búnaðarfélagsins 1948-1950. Annars sat hann í stjórn Búnaðarfélgsins frá 1947-1954.<br>

'''[[Jón Magnússon (Gerði)|Jón Magnússon]]''', bóndi í [[Gerði-stóra|Gerði]], var kosinn í stjórn Búnaðarfélags Vestmannaeyja árið 1949. Árið eftir var hann kosinn formaður Búnaðarfélagsins. Þessi bóndi hélt síðan Búnaðarfélaginu við lýði í 23 ár eða til ársins 1973 að eldgosið dundi yfir og lagði landbúnað Eyjamanna í rúst. Jón bóndi Magnússon var því síðasti formaður Búnaðarfélags Vestmannaeyja. Síðustu árin fyrir gos var Jón bóndi einnig gjaldkeri Búnaðrfélagsins og verzlunarstjóri.<br>

'''[[Trausti Indriðason]]''', bóndi í [[Brekkuhús]]i var ritari Búnaðarfélags Vestmannaeyja um nokkurt skeið, áður en hann flutti burt úr Eyjabyggð.<br>

'''[[Páll Árnason]]''', bóndi í Þórlaugargerði tók við ritarastörfum af Trausta Indriðasyni og hafði það starf á hendi í samstarfi við Jón Magnússon, þar til yfir lauk.<br>

'''[[Páll Bjarnason]]''', skólastjóri, var ritari Búnaðarfélagsins frá stofnun þess til ársins 1935. Þá var hann orðinn heilsutæpur maður og treysti sér ekki til að taka endurkjöri í stjórnina. Hann var þá kjörinn heiðursfélagi Búnaðarfélags Vestmannaeyja fyrir hin miklu störf sín í þágu félagsins, sem einn af aðalhvatamönnum að stofnun þess, stjórnarmaður þess fyrstu 11 starfsárin og trúnaðarmaður þess gagnvart Búnaðarfélagi Íslands og Búnaðarsambandi Suðurlands frá upphafi samstarfsins.<br>

'''[[Jón Gíslason]]''', útvegsbóndi, [[Ármót|Ármótum]] (nr. 14) við [[Skólavegur|Skólaveg]], skipaði sinn sess í stjórn Búnaðarfélagsins frá stofnun til ársins 1931.<br>

'''[[Einar Sigurðsson]]''', kaupmaður, Skólavegi 1, [[Vöruhúsið|Vöruhúsinu, sat í stjórn Búnaðarfélagsins á árunum 1931-1940, ýmist ritari stjórnarinnar eða óbreyttur meðstjórnandi.<br>

'''[[Ármann Guðmundsson]]''' frá Viðey við Vestmannabraut. Hann var kosinn í stjórn Búnaðarfélagsins árið eftir að faðir hans, Guðmundur Einarsson, form. félagsins, lézt. Hann sat í stjórninni árið 1943-1944.<br>

Fleiri Vestmannaeyingar sátu í stjórn Búnaðarfélagsins um eins árs skeið, t.d. [[Sigfús Scheving]], skipstjóri, 1943-1944; [[Erlendur Jónsson]], bóndi, [[Ólafshús]]um, árið 1953-1954, og [[Gunnar Hlíðar]] dýralæknir, árið 1951-1952.  

==Trúnaðarmenn==

==Framkvæmdir reiknaðar til dagsverka==

== Tíunda- og framtalssvik. ==

Indriði Einarsson, skrifstofstjóri og skáld, var aðstoðarmaður landfógeta í endurskoðun reikninga landsins frá 1879 - 1904. Hann lét hafa eftir sér á prenti þessi orð um búnaðarskýrslur landsmanna á árunum 1882 - 1884:<br>

........... Það er alkunna, að hér á landi eru allvíða mikil tíundasvik, sem einkum munu koma niður á sauðfjárframtalinu, nokkuð á hrossum,  en eftir því sem

til hjá sér, án þess að litið sé eftir, hvort hann segir satt. Það er þannig alveg víst, að fjártalan bæði fyrrum og nú er töluvert hærri í rauninni en skýrslurnar segja til.“........<br>

Eftirfarandi umsögn fylgir búnaðaraskýrslum 1890 - 1891:<br>

==Réttin á Eiðinu í Vestmannaeyjum.==

Líkindi eru til þess, að fjárrétt hafi Eyjabændur byggt á Eiðinu norðan við hafnarvog sinn mjög fljótlega eftir að fjáreign hófst á Heimaey, líklega fljótlega eftir landnám þar. Réttin var hlaðin úr fjörugrjóti. Hún var austarlega á Eiðinu nálægt veggjum Heimakletts. Þar var bændum það auðveldast að reka fé í hana. Þessi fjárrétt stóð á Eiðinu fram að 1930. Hún var jafnan nefnd Almenningurinn á Eiðinu.

# Presturinn á Ofanleiti, sem bjó á 4 jörðum.

# Bændurnir á Norðurgarðsjörðunum og Vestra-Þórlaugargerði.

# Bændurnir á Presthúsum, tveim Vilborgarstaðajörðum og einni Kirkjubæjarjörðinni.

# Bóndinn á Ólafshúsum og Nýjabæ.

# Bóndinn í Svaðkoti, á Steinsstöðum og í Draumbæ.

# Tveir bændur af átta á Vilborgarstöðum og bóndinn í Brekkhúsi. Þá fengu einnig tómthúsmennirnir á [[Fögruvellir|Fögruvöllum]] og [[Sveinsstaðir|Sveinsstöðum]] að draga fé í þennan dilk.

# Bóndinn á Eystri-Vesturhúsum, bóndinn í [[Tún (hús)|Túni]] og einn bóndinn á Vilborgarstöðum. Þennan dilk notuðu einnig tómthúsmennirnir í [[Skel]] og [[Kró]].

# Búastaðabændurnir tveir, bóndinn í Gvendarhúsi og tómthúsmaðurinn á [[Grund]] við [[Kirkjuvegur|Kirkjuveg]].

# Bændurnir tveir á Gjábakka,bóndinn á [[Miðhús]]um og [[Kornhóll|Kornhól]].

# Bændurnir tveir í Dölum og tveir á Oddstöðum.

# Bændurnir tveir í Gerðunum og bóndinn á Þórlaugargerði eystra.

# Bóndinn á Vestri-Vesturhúsum og „tómthúsmaðurinn“ á [[Lönd-eystri|Eystri Löndum]].

# Bændurnir tveir á Eystra- og Vestra-Stakkagerði og tómthúsmaðurinn í [[Landakot]]i.

==Öflun töðu á Heimaey frá 1882 - 1977.==

==Votheysgerð í Vestmannaeyjum.==

==Alifuglarækt í Vestmannaeyjum==

==Skrá yfir uppskeru á kartöflum í Vestmannaeyjum á árunum 1885-1977.==

==Skrá yfir uppskeru á gulrófum og næpum í Vestmannaeyjum á árunum 1885 - 1977.== Mælt í tunnum. Ein tunna = 100 kg.

==Skrá yfir matjurtagarða Vestmannaeyinga og „önnur sáðlönd“ frá 1791 - 1963,==

Nú tekur garðrækt Eyjamanna vaxtarkipp, því að [[Mad. Ericsen/mad. Roed|Mad. Ericsen]], hin danska frú í [[Frydendal]], hefur hafið kartöflurækt í Eyjum. Hún fær brátt byr. (Sjá grein um störf hennar hér í ritinu). Þá er tekið að mæla flatarmál matjurtagarðanna. Síðan er hætt að telja þá árið 1877.<br>