63.696
breytingar
„Blik 1967/Frumherjar - Merkir ættliðir II.“: Munur á milli breytinga
Fara í flakk
Fara í leit
Blik 1967/Frumherjar - Merkir ættliðir II. (skoða efni)
Útgáfa síðunnar 8. október 2009 kl. 18:13
, 8. október 2009ekkert breytingarágrip
m (Changed protection level for "Blik 1967/II. Árni meðhjálpari Einarsson" [edit=sysop:move=sysop]) |
Ekkert breytingarágrip |
||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
'''Árni meðhjálpari Einarsson'''.<br> | '''Árni meðhjálpari Einarsson'''.<br> | ||
Hann var yngstur hinna 18 barna hjónanna [[Einar bóndi Sigurðsson|Einars]] og Vigdísar á [[Vilborgarstaðir|Vilborgarstöðum]].<br> | Hann var yngstur hinna 18 barna hjónanna [[Einar bóndi Sigurðsson|Einars]] og Vigdísar á [[Vilborgarstaðir|Vilborgarstöðum]].<br> | ||
Fyrri hluta nóvember-mánaðar 1848 var mikið um að vera á prestssetrinu [[Ofanleiti]] í Vestmannaeyjum. Undirbúin var dýrðleg brúðkaupsveizla þeirra [[Guðfinna Jónsdóttir Austmann|Guðfinnu Jónsdóttur Austmann]], prestsdóttur og fyrrverandi heimasætu þar, og [[Árni Einarsson|Árna Einarssonar]] bónda og meðhjálpara Sigurðssonar á Vilborgarstöðum. Hinn 15. nóvember gaf síðan faðir brúðarinnar, séra [[Jón Jónsson Austmann|Jón J. Austmann]], sóknarprestur, brúðhjónin saman í heilagt hjónaband. Brúðguminn var þá 24 ára og brúðurin einu ári eldri, fædd á Þykkvabæjarklaustri 1823.<br> | Fyrri hluta nóvember-mánaðar 1848 var mikið um að vera á prestssetrinu [[Ofanleiti]] í Vestmannaeyjum. Undirbúin var dýrðleg brúðkaupsveizla þeirra [[Guðfinna Jónsdóttir Austmann|Guðfinnu Jónsdóttur Austmann]], prestsdóttur og fyrrverandi heimasætu þar, og [[Árni Einarsson|Árna Einarssonar]] bónda og meðhjálpara Sigurðssonar á Vilborgarstöðum. Hinn 15. nóvember gaf síðan faðir brúðarinnar, séra [[Jón Jónsson Austmann|Jón J. Austmann]], sóknarprestur, brúðhjónin saman í heilagt hjónaband. Brúðguminn var þá 24 ára og brúðurin einu ári eldri, fædd á Þykkvabæjarklaustri 1823.<br> | ||
| Lína 11: | Lína 12: | ||
Þegar leið á sumarið 1847 var prestsdóttirin farin að þykkna alláberandi undir belti. Jafnframt var það öllum Eyjabúum kunnugt, að verzlunarstjórinn og Guðfinna prestsdóttir voru heitbundin og höfðu afráðið sín á milli að eigast.<br> | Þegar leið á sumarið 1847 var prestsdóttirin farin að þykkna alláberandi undir belti. Jafnframt var það öllum Eyjabúum kunnugt, að verzlunarstjórinn og Guðfinna prestsdóttir voru heitbundin og höfðu afráðið sín á milli að eigast.<br> | ||
Í september haustið 1847 var [[Fæðingarstofnunin]] („[[Stiftelsið]]“), fullgerð og viðbúin til að veita barnshafandi konum viðtöku. Þar hafði danski læknirinn Dr. [[Peter Anton Schleisner|P. A. Schleisner]] tryggt sér aðstoð tveggja mætra kvenna í Eyjum, [[Sólveig Pálsdóttir|Solveigar Pálsdóttur]], hinnar lærðu ljósmóður, sem var hin trausta stoð sjálfs læknisins við störfin, og svo Guðfinnu Jónsdóttur Austmann. Hún var ráðin „Opvarteske“ við fæðingarstofnunina, (þ.e. þjónustustúlka).<br> | Í september haustið 1847 var [[Fæðingarstofnunin]] („[[Stiftelsið]]“), fullgerð og viðbúin til að veita barnshafandi konum viðtöku. Þar hafði danski læknirinn Dr. [[Peter Anton Schleisner|P. A. Schleisner]] tryggt sér aðstoð tveggja mætra kvenna í Eyjum, [[Sólveig Pálsdóttir|Solveigar Pálsdóttur]], hinnar lærðu ljósmóður, sem var hin trausta stoð sjálfs læknisins við störfin, og svo Guðfinnu Jónsdóttur Austmann. Hún var ráðin „Opvarteske“ við fæðingarstofnunina, (þ.e. þjónustustúlka).<br> | ||
Hinn 9. október (1847) varð svo Guðfinna prestsdóttir léttari, eða mánuði eftir að Fæðingarstofnunin tók til starfa. Hún fæddi einkar efnilegt sveinbarn, sem séra Jón afi þess skírði fljótlega. - Sveinninn hlaut alnefni föður síns, var skírður Jóhann Jörgen (Johnsen)¹.<br> | Hinn 9. október (1847) varð svo Guðfinna prestsdóttir léttari, eða mánuði eftir að Fæðingarstofnunin tók til starfa. Hún fæddi einkar efnilegt sveinbarn, sem séra Jón afi þess skírði fljótlega. - Sveinninn hlaut alnefni föður síns, var skírður [[Jóhann J. Johnsen|Jóhann Jörgen (Johnsen)]]¹.<br> | ||
Meðan allt þetta gerðist, hugsaði séra Jón, faðir Guðfinnu, ráð sitt. Miskunnarlaust beitti hann sér gegn því, að Guðfinna dóttir hans giftist barnsföður sínum. Já, þar var „engin miskunn hjá Manga“, enda þótt prestur hefði oft áminnt sóknarbörn sín af prédikunarstólnum í Landakirkju um að auðsýna miskunn og tillitssemi hvert öðru í daglega lífi og samskiptum. „Sælir eru miskunnsamir, því að þeim mun miskunnað | Meðan allt þetta gerðist, hugsaði séra Jón, faðir Guðfinnu, ráð sitt. Miskunnarlaust beitti hann sér gegn því, að Guðfinna dóttir hans giftist barnsföður sínum. Já, þar var „engin miskunn hjá Manga“, enda þótt prestur hefði oft áminnt sóknarbörn sín af prédikunarstólnum í Landakirkju um að auðsýna miskunn og tillitssemi hvert öðru í daglega lífi og samskiptum. „Sælir eru miskunnsamir, því að þeim mun miskunnað verða,“ hafði hann sagt og vitnað þannig í orð sjálfs meistarans. En þessi orð hans giltu víst ekki um ástarmál og hjúskaparheit!<br> | ||
Brátt sá prestur dóttur sinni út mannsefnið, sem ''hann'' gat fellt sig við. Það var bóndasonurinn Árni Einarsson bónda Sigurðssonar á Vilborgarstöðum.<br> | Brátt sá prestur dóttur sinni út mannsefnið, sem ''hann'' gat fellt sig við. Það var bóndasonurinn Árni Einarsson bónda Sigurðssonar á Vilborgarstöðum.<br> | ||
Árni Einarsson var mikill efnispiltur, og hann hafði raunar litið prestsdótturina hýru auga á uppvaxtarárum þeirra í Eyjum. Þetta vissi prestur. Þess vegna mundi þar hægt um vik til að venda hug til ráðahagsins, ályktaði hann, ef aðeins dóttirin fengist með lagi til að hyllast að því mannsefninu. Gagnvart Árna naut prestur einnig vinsemda sinna við foreldra hans.<br> | Árni Einarsson var mikill efnispiltur, og hann hafði raunar litið prestsdótturina hýru auga á uppvaxtarárum þeirra í Eyjum. Þetta vissi prestur. Þess vegna mundi þar hægt um vik til að venda hug til ráðahagsins, ályktaði hann, ef aðeins dóttirin fengist með lagi til að hyllast að því mannsefninu. Gagnvart Árna naut prestur einnig vinsemda sinna við foreldra hans.<br> | ||
| Lína 27: | Lína 28: | ||
Íbúðarhús þeirra hjóna á Vilborgarstöðum, Árna og Guðfinnu, bar lengi vel af öllum eða flestöllum öðrum íbúðarhúsum í Vestmannaeyjum á búskaparárum þeirra þar, því að það var að öllu leyti timburhús, en flestallir þar aðrir bjuggu í torfbæjum á jörðunum. Einnig voru tómthúsin byggð úr torfi og grjóti og oftast langlélegustu vistarverurnar.<br> | Íbúðarhús þeirra hjóna á Vilborgarstöðum, Árna og Guðfinnu, bar lengi vel af öllum eða flestöllum öðrum íbúðarhúsum í Vestmannaeyjum á búskaparárum þeirra þar, því að það var að öllu leyti timburhús, en flestallir þar aðrir bjuggu í torfbæjum á jörðunum. Einnig voru tómthúsin byggð úr torfi og grjóti og oftast langlélegustu vistarverurnar.<br> | ||
Skipasmiður var Árni bóndi ágætur og smíðaði marga vor- og sumarbáta heima á Vilborgarstöðum, eins og [[Lárus Jónsson|Lárus hreppstjóri]] á [[Búastaðir|Búastöðum]], nágranni hans og samborgari.<br> | Skipasmiður var Árni bóndi ágætur og smíðaði marga vor- og sumarbáta heima á Vilborgarstöðum, eins og [[Lárus Jónsson|Lárus hreppstjóri]] á [[Búastaðir|Búastöðum]], nágranni hans og samborgari.<br> | ||
Skipaábyrgðarfélag Vestmannaeyja kaus Árna Einarsson trúnaðarmann sinn við virðingar á hinum tryggðu skipum, þegar félagið var stofnað 1862. Næstu 4 árin gegndi Árni bóndi þessu trúnaðarstarfi fyrir félagið. Aftur var hann kosinn virðingarmaður þess árið 1871-1872.<br> | [[Skipaábyrgðarfélag Vestmannaeyja]] kaus Árna Einarsson trúnaðarmann sinn við virðingar á hinum tryggðu skipum, þegar félagið var stofnað 1862. Næstu 4 árin gegndi Árni bóndi þessu trúnaðarstarfi fyrir félagið. Aftur var hann kosinn virðingarmaður þess árið 1871-1872.<br> | ||
[[Þorsteinn Jónsson (héraðslæknir)|Þorsteinn héraðslæknir]] Jónsson getur Árna Einarssonar í Sunnanfara árið 1892. Læknirinn þekkti Árna Einarsson vel, því að þeir höfðu unnið saman að hrepps- og sýslumálum um tugi ára. Hann kveður svo að orði, að Árni bóndi hafi verið greindur vel, stálminnugur og hófsemdarmaður um allt, stilltur og ráðsettur, - og „hefur mannað öll sín börn mjög | [[Þorsteinn Jónsson (héraðslæknir)|Þorsteinn héraðslæknir]] Jónsson getur Árna Einarssonar í Sunnanfara árið 1892. Læknirinn þekkti Árna Einarsson vel, því að þeir höfðu unnið saman að hrepps- og sýslumálum um tugi ára. Hann kveður svo að orði, að Árni bóndi hafi verið greindur vel, stálminnugur og hófsemdarmaður um allt, stilltur og ráðsettur, - og „hefur mannað öll sín börn mjög vel,“ segir læknirinn. Hann endar grein sína með þessum orðum: „Telja má hann fyrir allra hluta sakir merkastan af bændum í Vestmannaeyjum.“<br> | ||
Árni bóndi þótti alltaf virðulegur meðhjálpari, og ber það út af fyrir sig persónu hans nokkurt vitni.<br> | Árni bóndi þótti alltaf virðulegur meðhjálpari, og ber það út af fyrir sig persónu hans nokkurt vitni.<br> | ||
Á Alþingi fékk Árni því framgengt, að festargjaldið á Vestmannaeyjajörðunum var afnumið með lögum. Það var einskonar mútugjald til jarðeigandans, danska konungsins eða umboðsmanns hans. Séra [[Brynjólfur Jónsson]] lagði grundvöllinn að afnámi þess á alþingi 1859 (sjá [[Blik 1963]], 30. bls.).<br> | Á Alþingi fékk Árni því framgengt, að festargjaldið á Vestmannaeyjajörðunum var afnumið með lögum. Það var einskonar mútugjald til jarðeigandans, danska konungsins eða umboðsmanns hans. Séra [[Brynjólfur Jónsson]] lagði grundvöllinn að afnámi þess á alþingi 1859 (sjá [[Blik 1963]], 30. bls.).<br> | ||
| Lína 34: | Lína 35: | ||
Þá skal þess getið, að Árni Einarsson var á sínum tíma flokksforingi í [[Herfylkingin|Herfylkingu Vestmannaeyja]] undir yfirstjórn [[Andreas August von Kohl|kaptein Kohl]] sýslumanns. Árni var þar fyrir 4. flokki og þótti þar vel til foringja fallinn.<br> | Þá skal þess getið, að Árni Einarsson var á sínum tíma flokksforingi í [[Herfylkingin|Herfylkingu Vestmannaeyja]] undir yfirstjórn [[Andreas August von Kohl|kaptein Kohl]] sýslumanns. Árni var þar fyrir 4. flokki og þótti þar vel til foringja fallinn.<br> | ||
[[Mynd:Blik1967 7.jpg|thumb|300px|Þessi mynd er tekin 14. október 1892 sunnan við Landakirkju. Brúðhjónin [[Kristján Ingimundarson]] og [[Sigurbjörg Sigurðardóttir í Klöpp|Sigurbjörg Sigurðardóttir]] eru á leið úr kirkju, eftir að [[séra Oddgeir Guðmundsen]] hefur gift þau. Þau eiga þá heima í [[Helgahjallur|Helgahjalli]]. Síðan voru þau hjón kennd við heimilið sitt [[Klöpp]] við Strandveg. – Á myndinni þekkist þetta fólk: - Frá vinstri: [[Jón Magnússon (sýslumaður)|Jón sýslumaður Magnússon]], síðar forsætisráðherra, stendur upp við kirkjuvegginn með harðan hatt á höfði. Hann gerðist sýslumaður í Vestmannaeyjum 3. júlí 1891. Næstur er [[Þorsteinn Jónsson (héraðslæknir)|Þorsteinn læknir Jónsson]] í frakka með harðan hatt og alskegg. Manninn með loðhúfuna og alskeggið þekkjum við ekki. En við vinstri hlið læknisins stendur [[Sigurður Sveinsson í Nýborg]]. Fremst á myndinni eru brúðhjónin Kristján og Sigurbjörg. Litli drengurinn er [[Sigurjón Kristjánsson]] sonur brúðhjónanna. Hann var fæddur 6. ágúst 1886 og þess vegna rúmlega 6 ára, þegar „pabbi og mamma giftu | [[Mynd:Blik1967 7.jpg|thumb|300px|''Þessi mynd er tekin 14. október 1892 sunnan við Landakirkju. Brúðhjónin [[Kristján Ingimundarson]] og [[Sigurbjörg Sigurðardóttir í Klöpp|Sigurbjörg Sigurðardóttir]] eru á leið úr kirkju, eftir að [[séra Oddgeir Guðmundsen]] hefur gift þau. Þau eiga þá heima í [[Helgahjallur|Helgahjalli]]. Síðan voru þau hjón kennd við heimilið sitt [[Klöpp]] við [[Strandvegur|Strandveg]]. – Á myndinni þekkist þetta fólk: - Frá vinstri: [[Jón Magnússon (sýslumaður)|Jón sýslumaður Magnússon]], síðar forsætisráðherra, stendur upp við kirkjuvegginn með harðan hatt á höfði. Hann gerðist sýslumaður í Vestmannaeyjum 3. júlí 1891. Næstur er [[Þorsteinn Jónsson (héraðslæknir)|Þorsteinn læknir Jónsson]] í frakka með harðan hatt og alskegg. Manninn með loðhúfuna og alskeggið þekkjum við ekki. En við vinstri hlið læknisins stendur [[Sigurður Sveinsson í Nýborg]]. Fremst á myndinni eru brúðhjónin Kristján og Sigurbjörg. Litli drengurinn er [[Sigurjón Kristjánsson]] sonur brúðhjónanna. Hann var fæddur 6. ágúst 1886 og þess vegna rúmlega 6 ára, þegar „pabbi og mamma giftu sig.“ Maðurinn með stafinn í hendi, í frakka með loðhúfu á höfði er sóknarpresturinn séra Oddgeir. - Brúðurin klæðist brúðarklæðum [[Ragnhildur Þórarinsdóttir|Ragnhildar Þórarinsdóttur]], konu [[Gísli Engilbertsson (eldri)|Gísla Engilbertssonar]] verzlunarstjóra á [[Tanginn|Tanganum]]. Þau klæði eru nú geymd í Byggðarsafni Vestmannaeyja. Við setjum þessa mynd hér til þess að minna á hvernig suðurhlið Landakirkju leit út á þeim árum, þegar feðgarnir Einar Sigurðsson og Árni sonar hans voru meðhjálparar''.]]<br> | ||
Hinir 1ærðu kirkjunnar menn titluðu ekki Árna Einarsson meðhjálpara heldur „kirkjuhaldara“. Í þeim titli fólst meira en meðhjálparastarfið eitt. Árni bóndi Einarsson var líka margt annað og meira Landakirkju og söfnuðinum en meðhjálpari. Hann var hinn alhliða starfskraftur kirkjunnar fyrir utan sjálfan prestinn, prestsstarfið.<br> | Hinir 1ærðu kirkjunnar menn titluðu ekki Árna Einarsson meðhjálpara heldur „kirkjuhaldara“. Í þeim titli fólst meira en meðhjálparastarfið eitt. Árni bóndi Einarsson var líka margt annað og meira Landakirkju og söfnuðinum en meðhjálpari. Hann var hinn alhliða starfskraftur kirkjunnar fyrir utan sjálfan prestinn, prestsstarfið.<br> | ||
Á messudögum og við aðrar kirkjulegar athafnir hóf hann að jafnaði starf sitt með því að opna hlerana, er þá voru fyrir gluggum Landakirkju. Þá opnaði hann hlera á turni kirkjunnar og hringdi klukkunum, því að hann var hringjari jafnframt. Hans var að kveikja á öllum kertum í kirkjunni, og þau voru þar víða. Þríarma kertastjakar úr tré stóðu út frá veggjunum uppi og niðri, framar og innar. Í þeim öllum voru kerti, sem meðhjálparinn tendraði. (Sjá þá í [[Byggðasafn Vestmannaeyja|Byggðarsafni Vestmannaeyja]]).<br> | Á messudögum og við aðrar kirkjulegar athafnir hóf hann að jafnaði starf sitt með því að opna hlerana, er þá voru fyrir gluggum Landakirkju. Þá opnaði hann hlera á turni kirkjunnar og hringdi klukkunum, því að hann var hringjari jafnframt. Hans var að kveikja á öllum kertum í kirkjunni, og þau voru þar víða. Þríarma kertastjakar úr tré stóðu út frá veggjunum uppi og niðri, framar og innar. Í þeim öllum voru kerti, sem meðhjálparinn tendraði. (Sjá þá í [[Byggðasafn Vestmannaeyja|Byggðarsafni Vestmannaeyja]]).<br> | ||
| Lína 50: | Lína 51: | ||
En þetta bréf nægði ekki endurskoðandanum. Í næsta bréfi til sýslumanns krafðist hann þess, að sérstaklega væri gefið upp, hve mikið væri greitt meðhjálparanum fyrir eldspýturnar, hve mikið fyrir þvottaefnið og hve margar krónur fyrir ræstingu á sjálfri kirkjunni. Allt skyldi þetta sundurliðað í reikningnum.<br> | En þetta bréf nægði ekki endurskoðandanum. Í næsta bréfi til sýslumanns krafðist hann þess, að sérstaklega væri gefið upp, hve mikið væri greitt meðhjálparanum fyrir eldspýturnar, hve mikið fyrir þvottaefnið og hve margar krónur fyrir ræstingu á sjálfri kirkjunni. Allt skyldi þetta sundurliðað í reikningnum.<br> | ||
Loks hætti endurskoðandinn þessu rexi og meðhjálparinn við Landakirkju fékk framvegis eins og áður kr. 27,50 árslaun fyrir hin margvíslegu og mikilvægu trúnaðarstörf sín í þágu safnaðar og kirkju.<br> | Loks hætti endurskoðandinn þessu rexi og meðhjálparinn við Landakirkju fékk framvegis eins og áður kr. 27,50 árslaun fyrir hin margvíslegu og mikilvægu trúnaðarstörf sín í þágu safnaðar og kirkju.<br> | ||
Heimili bóndahjónanna á Vilborgarstöðum, Árna og Guðfinnu, bar í ýmsu tilliti af flestum heimilum í Vestmannaeyjum í sinni tíð um mennilegan heimilisbrag og myndarskap, enda búið við góð efni. Aðeins kaupmaðurinn og sýslumaðurinn gátu þá veitt sér og skylduliði sínu þann munað um heimilisprýði og húsbúnað, sem einkenndi þetta Vilborgarstaðaheimili. Þar ríkti sannkallaður bjargálnablær yfir heimilisháttum, mönnum og málleysingjum. Naumast komst prestsheimilið að Ofanleiti nema í hálfkvisti við það um húsbúnað og heimilisprýði. Þar var t. d. „stássstofa“ með bólstruðum húsgögnum. Þar hékk stór spegill á vegg. Hann var í breiðri, gulllitaðri umgjörð og vakti aðdáun og umtal. Stofuborð úr mahoní stóð á miðju gólfi í „stássstofunni“. Margt annað var eftir þessu.²<br> | Heimili bóndahjónanna á Vilborgarstöðum, Árna og Guðfinnu, bar í ýmsu tilliti af flestum heimilum í Vestmannaeyjum í sinni tíð um mennilegan heimilisbrag og myndarskap, enda búið við góð efni. Aðeins kaupmaðurinn og sýslumaðurinn gátu þá veitt sér og skylduliði sínu þann munað um heimilisprýði og húsbúnað, sem einkenndi þetta Vilborgarstaðaheimili. Þar ríkti sannkallaður bjargálnablær yfir heimilisháttum, mönnum og málleysingjum. Naumast komst prestsheimilið að Ofanleiti nema í hálfkvisti við það um húsbúnað og heimilisprýði. Þar var t.d. „stássstofa“ með bólstruðum húsgögnum. Þar hékk stór spegill á vegg. Hann var í breiðri, gulllitaðri umgjörð og vakti aðdáun og umtal. Stofuborð úr mahoní stóð á miðju gólfi í „stássstofunni“. Margt annað var eftir þessu.²<br> | ||
Og svo áttu þessi hjón á Vilborgarstöðum miklu hjúaláni að fagna. Ekki átti Guðfinna húsfreyja minnstan þátt í því. Hún var artarleg drengskaparkona, sem hjúin mátu mikils og treystu. Hjá þessum hjónum sannaðist vissulega hið forna orð, að „dyggt hjú skapar bóndans bú“. Þegar athafnalíf þeirra hjóna var með mesta móti, höfðu þau allt að 17 manns í heimili. Þá var þröngt setinn bekkurinn í austurbænum á Vilborgarstöðum.<br> | Og svo áttu þessi hjón á Vilborgarstöðum miklu hjúaláni að fagna. Ekki átti Guðfinna húsfreyja minnstan þátt í því. Hún var artarleg drengskaparkona, sem hjúin mátu mikils og treystu. Hjá þessum hjónum sannaðist vissulega hið forna orð, að „dyggt hjú skapar bóndans bú“. Þegar athafnalíf þeirra hjóna var með mesta móti, höfðu þau allt að 17 manns í heimili. Þá var þröngt setinn bekkurinn í austurbænum á Vilborgarstöðum.<br> | ||
Hjónin Árni Einarsson og Guðfinna J. Austmann eignuðust 9 börn.<br> | Hjónin Árni Einarsson og Guðfinna J. Austmann eignuðust 9 börn.<br> | ||
| Lína 68: | Lína 69: | ||
Fimmti sonur hjónanna, Sigfús Árnason, sem sérstaklega verður getið hér nú, ruddi stórmerkar og mikilvægar brautir hér í Eyjum í tónlistar og sönglistarmálum. Hann var mikilhæfur og fjölhæfur starfsmaður, traustur og áreiðanlegur og minnti mjög á föður sinn í mörgu tilliti.<br> | Fimmti sonur hjónanna, Sigfús Árnason, sem sérstaklega verður getið hér nú, ruddi stórmerkar og mikilvægar brautir hér í Eyjum í tónlistar og sönglistarmálum. Hann var mikilhæfur og fjölhæfur starfsmaður, traustur og áreiðanlegur og minnti mjög á föður sinn í mörgu tilliti.<br> | ||
Barnalán hjónanna Guðfinnu og Árna spratt ekki hvað sízt af því, að þau báru hamingju til að gera heimili sitt að gróðrarreit hins mikilvæga og sanna uppeldis. Af því hamingjutré féllu ávextir, sem glæddu og nærðu andlegt líf með íbúum Eyjanna um nær hálfrar aldar skeið.<br> | Barnalán hjónanna Guðfinnu og Árna spratt ekki hvað sízt af því, að þau báru hamingju til að gera heimili sitt að gróðrarreit hins mikilvæga og sanna uppeldis. Af því hamingjutré féllu ávextir, sem glæddu og nærðu andlegt líf með íbúum Eyjanna um nær hálfrar aldar skeið.<br> | ||
Sonur Guðfinnu Jónsdóttur og Jóhanns Jörgen Johnsen, | Sonur Guðfinnu Jónsdóttur og Jóhanns Jörgen Johnsen, verzlunarstjóra og síðar kaupmanns í Hafnarfirði og á Papósi, ólst upp hjá móður sinni og stjúpa á Vilborgarstöðum. Á milli sonar og móður ríkti gagnkvæmur kærleikur og hlýja. Töldu kunnugir, að Guðfinna hefði unnað þessum syni meir en öðrum börnum sínum. Jóhann Jörgen varð hinn nýtasti þegn og kunnur athafnamaður í Eyjum, útgerðarmaður, bóndi og „vertshúshaldari“.<br> | ||
Guðfinna húsfreyja varð að sjá á bak þessum syni sínum 1893. Sjálf lézt hún svo 4 árum síðar eða 7. apríl 1897. Þá var hún 74 ára að aldri. | Guðfinna húsfreyja varð að sjá á bak þessum syni sínum 1893. Sjálf lézt hún svo 4 árum síðar eða 7. apríl 1897. Þá var hún 74 ára að aldri.<br> | ||
Bæði Eyjaskáldin, [[Gísli Engilbertsson (eldri)]] og [[Sigurður Sigurfinnsson]], ortu minningarljóð eftir Guðfinnu húsfreyju á Vilborgarstöðum. Ég leyfi mér að birta þau hér. <br> | Bæði Eyjaskáldin, [[Gísli Engilbertsson (eldri)]] og [[Sigurður Sigurfinnsson]], ortu minningarljóð eftir Guðfinnu húsfreyju á Vilborgarstöðum. Ég leyfi mér að birta þau hér. <br> | ||
[[Mynd:Blik 1967 11.jpg|thumb|250px|Hjónin í Austurbænum á Vilborgarstöðum Árni meðhjálpari og Guðfinna Jónsdóttir. Bærinn þeirra á Vilborgarstöðum var af timbri gerður algjörlega og einstakur að því leyti í Vestmannaeyjabyggð. Hann var rifinn um aldamót. Bær þeirra hjóna stóð norður af íbúðarhúsi [[Loftur Jónsson|Lofts Jónssonar]], sem um langt skeið hefur haft byggingu fyrir Austurbæjarjörðinni. Eftir daga hjónanna Árna og Guðfinnu fengu hjónin Guðlaugur Vigfússon og Þórdís Árnadóttir meðhjálpara byggingu fyrir Austurbæjarjörðinni. Íbúðarhús Lofts Jónssonar stendur rétt vestur of Þerrihól. Norðan við hann er Mylluhóll eða Vindmylluhóll.]] | [[Mynd:Blik 1967 11.jpg|thumb|250px|''Hjónin í Austurbænum á Vilborgarstöðum, Árni meðhjálpari og Guðfinna Jónsdóttir. Bærinn þeirra á Vilborgarstöðum var af timbri gerður algjörlega og einstakur að því leyti í Vestmannaeyjabyggð. Hann var rifinn um aldamót. Bær þeirra hjóna stóð norður af íbúðarhúsi [[Loftur Jónsson|Lofts Jónssonar]], sem um langt skeið hefur haft byggingu fyrir Austurbæjarjörðinni. Eftir daga hjónanna Árna og Guðfinnu fengu hjónin Guðlaugur Vigfússon og Þórdís Árnadóttir meðhjálpara byggingu fyrir Austurbæjarjörðinni. Íbúðarhús Lofts Jónssonar stendur rétt vestur of [[Þerrihóll|Þerrihól]]. Norðan við hann er [[Mylluhóll]] eða [[Vindmylluhóll]]''.]] | ||
Gísli Engilbertsson kvað: | Gísli Engilbertsson kvað: | ||
| Lína 101: | Lína 102: | ||
::::::G. E. | ::::::G. E. | ||
Guðfinna húsfreyja á Vilborgarstöðum var í sannleika sérstæður persónuleiki og næsta óvenjuleg gæðakona. Hún bjó við góð efni, eins og áður er að vikið. Þessar góðu efnahagsástæður notaði hún sleitulaust til þess að létta heimilisástæður samborgara sinna. Þau hjón ólu t. d. upp 7 börn að meira eða minna leyti. Eitt fósturbarnið var hinn kunni tómthúsmaður hér í bæ á sínum tíma, [[Árni Árnason (Vilborgarstöðum)|Árni Árnason]] á [[Grund]], faðir [[Árni Árnason (símritari)|Árna heitins símritara]] og þeirra systkina. Hann missti föður sinn, er sex-æringurinn [[Gaukur (áraskip)|Gaukur]] fórst við Klettsnef 13. marz 1874 með allri áhöfn. (Sjá [[Blik 1965]], b1s. 95). Annar kunnur Vestmannaeyingur ólst upp hjá hjónunum, [[Sigurður Oddgeirsson]] prests Guðmundsen að Ofanleiti. Hann dvaldist hjá þeim í 7 ár á bernsku- og æskuskeiðinu.<br> | Guðfinna húsfreyja á Vilborgarstöðum var í sannleika sérstæður persónuleiki og næsta óvenjuleg gæðakona. Hún bjó við góð efni, eins og áður er að vikið. Þessar góðu efnahagsástæður notaði hún sleitulaust til þess að létta heimilisástæður samborgara sinna. Þau hjón ólu t.d. upp 7 börn að meira eða minna leyti. Eitt fósturbarnið var hinn kunni tómthúsmaður hér í bæ á sínum tíma, [[Árni Árnason (Vilborgarstöðum)|Árni Árnason]] á [[Grund]], faðir [[Árni Árnason (símritari)|Árna heitins símritara]] og þeirra systkina. Hann missti föður sinn, er sex-æringurinn [[Gaukur (áraskip)|Gaukur]] fórst við Klettsnef 13. marz 1874 með allri áhöfn. (Sjá [[Blik 1965]], b1s. 95). Annar kunnur Vestmannaeyingur ólst upp hjá hjónunum, [[Sigurður Oddgeirsson]] prests Guðmundsen að Ofanleiti. Hann dvaldist hjá þeim í 7 ár á bernsku- og æskuskeiðinu.<br> | ||
[[Magnús Guðmundsson|Magnús heitinn Guðmundsson]], sem bjó í [[Hlíðarás]]i við Faxastíg (nr. 3), ólst upp hjá foreldrum sínum í [[Háigarður|Háagarði]], sem er ein af Vilborgarstaðajörðunum. Hann sagði svo frá: „Um það leyti, sem móðir mín fæddi síðasta barnið, yngsta systkinið mitt, misstu foreldrar mínir einu kúna sína, svo að heimilið varð mjólkurlaust. Í Austurbænum hjá Guðfinnu og Árna voru þá tvær kýr mjólkandi. Guðfinna húsfreyja fékk því ráðið, að önnur kýrin var leyst úr fjósi og flutt í auða fjósið í Háagarði. Hjónin í Háagarði höfðu síðan kúna að láni allan veturinn og fram á vorið. Þá keyptu þau sér kú af landi.“<br> | [[Magnús Guðmundsson í Hlíðarási|Magnús heitinn Guðmundsson]], sem bjó í [[Hlíðarás]]i við [[Faxastígur|Faxastíg]] (nr. 3), ólst upp hjá foreldrum sínum í [[Háigarður|Háagarði]], sem er ein af Vilborgarstaðajörðunum. Hann sagði svo frá: „Um það leyti, sem móðir mín fæddi síðasta barnið, yngsta systkinið mitt, misstu foreldrar mínir einu kúna sína, svo að heimilið varð mjólkurlaust. Í Austurbænum hjá Guðfinnu og Árna voru þá tvær kýr mjólkandi. Guðfinna húsfreyja fékk því ráðið, að önnur kýrin var leyst úr fjósi og flutt í auða fjósið í Háagarði. Hjónin í Háagarði höfðu síðan kúna að láni allan veturinn og fram á vorið. Þá keyptu þau sér kú af landi.“<br> | ||
Guðmundur, fyrrum bóndi í Hlíð undir Eyjafjöllum, sagði þessa sögu:<br> | Guðmundur, fyrrum bóndi í Hlíð undir Eyjafjöllum, sagði þessa sögu:<br> | ||
„Á yngri árum mínum stundaði ég sjóróðra á vertíðum úti í Vestmannaeyjum. Eina vertíðina lá ég við á Vilborgarstöðum. Kom þá þar upp taugaveiki og veiktust þrír menn. Á heimili hjónanna Guðfinnu og Árna voru nær 20 manns. Guðfinna húsfreyja tók það ráð, að einangra sig með taugaveikissjúklingana og annast þá að öllu leyti undir læknishendi. Henni tókst þannig að hindra útbreiðslu veikinnar, svo að engir fengu hana aðrir en þessir þrír menn og komust allir til góðrar heilsu aftur.“<br> | „Á yngri árum mínum stundaði ég sjóróðra á vertíðum úti í Vestmannaeyjum. Eina vertíðina lá ég við á Vilborgarstöðum. Kom þá þar upp taugaveiki og veiktust þrír menn. Á heimili hjónanna Guðfinnu og Árna voru nær 20 manns. Guðfinna húsfreyja tók það ráð, að einangra sig með taugaveikissjúklingana og annast þá að öllu leyti undir læknishendi. Henni tókst þannig að hindra útbreiðslu veikinnar, svo að engir fengu hana aðrir en þessir þrír menn og komust allir til góðrar heilsu aftur.“<br> | ||
| Lína 166: | Lína 167: | ||
Árni Einarsson meðhjálpari andaðist 19. febrúar 1899 í Reykjavík, nærri 75 ára gamall. Hann mun hafa verið að leita sér lækninga, er hann lézt.<br> | Árni Einarsson meðhjálpari andaðist 19. febrúar 1899 í Reykjavík, nærri 75 ára gamall. Hann mun hafa verið að leita sér lækninga, er hann lézt.<br> | ||
Feðgarnir Einar Sigurðsson og Árni Einarsson voru alls nær 90 ár hinir trúverðugustu þjónar Landakirkju og sóknarbarna hennar.<br> | Feðgarnir Einar Sigurðsson og Árni Einarsson voru alls nær 90 ár hinir trúverðugustu þjónar Landakirkju og sóknarbarna hennar.<br> | ||
Við greftrun Árna meðhjálpara | Við greftrun Árna meðhjálpara Einarssonar var séra Friðrik Friðriksson í Reykjavík fenginn til að yrkja erfiljóð, sem ég leyfi mér að birta hér. Það felur í sér að viti kunnugra réttlátan og sannan dóm um hinn merka bónda og fórnfúsa starfskraft Landakirkjusafnaðarins um hálfrar aldar skeið ásamt mörgum öðrum trúnaðarstörfum, er hann hafði á hendi fyrir byggðarlag sitt og samborgara.<br> | ||
[[Mynd:Blik 1967 14.jpg|thumb|250px|Kristmundur | [[Mynd:Blik 1967 14.jpg|thumb|250px|''Kristmundur Árnason frá | ||
Vilborgarstöðum.<br> | Vilborgarstöðum.<br> | ||
Mynd þessi er tekin vestur í Chicago 1896. Kristmundur fæddist að Vilborgarstöðum 2. júní 1864 og ólst þar upp í Austurbænum hjá foreldrum sínum. Hann vann þeim öll uppvaxtarárin kauplaust og var þeim stoð og stytta eftir að eldri börn hjónanna voru „flogin úr hreiðrinu“. Vegna þessa ánafnaði Árni Einarsson, faðir hans, honum 5 hundruðin sín í jörðinni Hallgeirsey í Krosssókn í Landeyjum 24. jan. 1885. - Kristmundur Árnason var barnakennari í heimabyggð sinni veturinn 1882-1883. (Sjá Blik 1962, bls. 85). Hann fór til Ameríku fyrir aldamót. Þar dvaldist hann ýmist í Chicago, Los Angeles eða West-Selkirk, lengst af þó í Los Angeles. Þar giftist hann um aldamótin. Konan var heilsulítil og heimilisaðstæður erfiðar. Ekki er mér kunnugt, hvenær Kristmundur lézt. Hann kom heim til Eyja snögga ferð haustið 1907. Annars stundaði hann iðnaðarstörf vestan hafs.<br> | Mynd þessi er tekin vestur í Chicago 1896. Kristmundur fæddist að Vilborgarstöðum 2. júní 1864 og ólst þar upp í Austurbænum hjá foreldrum sínum. Hann vann þeim öll uppvaxtarárin kauplaust og var þeim stoð og stytta eftir að eldri börn hjónanna voru „flogin úr hreiðrinu“. Vegna þessa ánafnaði Árni Einarsson, faðir hans, honum 5 hundruðin sín í jörðinni Hallgeirsey í Krosssókn í Landeyjum 24. jan. 1885. - Kristmundur Árnason var barnakennari í heimabyggð sinni veturinn 1882-1883. (Sjá [[Blik 1962]], bls. 85). Hann fór til Ameríku fyrir aldamót. Þar dvaldist hann ýmist í Chicago, Los Angeles eða West-Selkirk, lengst af þó í Los Angeles. Þar giftist hann um aldamótin. Konan var heilsulítil og heimilisaðstæður erfiðar. Ekki er mér kunnugt, hvenær Kristmundur lézt. Hann kom heim til Eyja snögga ferð haustið 1907. Annars stundaði hann iðnaðarstörf vestan hafs.<br> | ||
Kristmundur Árnason var á lífi 1914.]] | Kristmundur Árnason var á lífi 1914''.]] | ||
:''Elfan dýpst að djúpi streymir,'' | :''Elfan dýpst að djúpi streymir,'' | ||