„Blik 1962/Saga leiklistar í Vestmannaeyjum, I. kafli, II. hluti“: Munur á milli breytinga

=''Saga leiklistar''=

=''í Vestmannaeyjum''=

<br>

<br>

[[Mynd: 1962, bls. 319.jpg|thumb|350px|''Guðlaugur Hansson.'']]

Ekki má gleyma að minnast [[Guðlaugur Hansson|Guðlaugs Hanssonar]] í Litlabæ. Hann lék í þessum leikritum og fórst það mjög vel. Átti hann þá eftir að sýna og sanna, að hann var gæddur miklum leiklistarhæfileikum, enda lék hann hér í mörg ár við ágæta dóma almennings. Hann hafði byrjað leikstarfsemi um tvítugt í leikritinu „Hinn þriðji“.<br>

[[Finnur Sigmundsson]], [[Uppsalir|Uppsölum]], virðist hafa tekið að sér Grasa-Guddu af Guðlaugi Hanssyni, og leikið mjög vel að allra dómi. <br>

Á árunum 1896—98 lék [[Jóhanna Jónsdóttir í Dalbæ|Jóhanna Jónsdóttir]], er varð kona [[Jón Filippusson í Dalbæ|Jóns Filippussonar]], í „Neyddur til að kvongast“ og „Tólfkóngavitinu“. Þau Jón léku einnig í Skugga-Sveini 1898, en fóru vestur um haf 1902 (leiðr.). Var það mikill hnekkir leikflokknum, því að bæði höfðu verið mjög góðir leikkraftar.<br>

Æft var af mesta kappi um haustið og allt undirbúið sem bezt mátti verða. Helztu leiðbeinendur voru þeir sviðvönustu, svo sem Gísli Lárusson, Jón Einarsson, Garðsstöðum, og [[Einar Jónsson mormóni]]. <br>

Þegar þetta leikrit var sýnt, hækkuðu aðgöngumiðar upp í kr 1,50 og þótti þá mjög dýrt að fara á leikinn. [[Ólöf Jónsdóttir í Byggðarholti|Ólöf]] í [[Byggðarholt]]i sagðist aldrei hafa heyrt jafnvel sungið í hlutverki Ástu eins og í þetta skipti, er Jóhanna, kona Jóns Filippussonar, lék hana. „Hún söng yndislega og minnti mig á sveitastúlku, sem söng yfir ánum sínum úti í guðsgrænni náttúrunni, svo frjáls og óþvinguð.“ Þannig sagði Ólöf. Hún sá leikinn fjórum sinnum og skemmti sér alltaf jafn vel. <br>

[[Mynd: 1962, bls. 322.jpg|thumb|350px|''Magnús Guðmundsson  bóndi á Vesturhúsum og formaður. Myndin er tekin um það bil,  sem  hann  lék Jón sterka  í Skugga-Sveini.'']]

Um þessar mundir var mikill áhugi fyrir leiklist hér og leikið í öllum húsum eftir því sem á stóð, Gúttó, Kumbalda og [[Tanginn|Tangahúsinu]]. Aðsókn var góð að leiksýningum, enda þótt um einhverjar aðrar skemmtanir væri að ræða t.d. fyrrnefndar fiskimanna- og fuglamannaveizlur, brúðkaupsveizlur o.fl. á hinum ýmsu tímum ársins. Þær skemmtanir voru að sjálfsögðu með allt öðrum hætti og þá ekki allar beinlínis leið til menntunar, heldur gleðiveizlur, þar sem Bakkus gamli var í hávegum hafður. <br>

Það var, að sögn Jóns Jónssonar, mjög nálægt aldamótunum, að leikrit var sýnt hér, sem hét „Sálin hans Jóns míns“. Leikritið hafði verið gott og vel sótt. Það var leikið í Tangahúsinu og að hann minnti fastlega árið 1899 eða 1900. Þá hefðu leikið Gísli Lárusson, Jón Einarsson, Jón Jónsson, [[Ásdís Gísladóttir]], Guðlaugur Hansson, [[Edvard Frederiksen]], [[Guðrún Þorgrímsdóttir]] og Þorsteinn Sigurðsson. Þá hélt Jón, að leikritið „Kaupmannsstrikið“ hefði verið sýnt í Kumbalda 1900—1901, en „Veðsetti bóndasonurinn“ eftir Holberg, 3 þættir, haustið 1902 og fram yfir áramótin. Þá hafði Magnús á Vesturhúsum leikið aðalhlutverkið og gert það af mestu snilld. Annars hefðu verið mestmegnis sömu leikendur sem að undanförnu, t.d. léku Jón Filippusson og Jóhanna sín síðustu hlutverk þá í Kaupmannsstrikinu. Hann sagði, að nokkru síðar, (aðrir 1904 um haustið), hefði verið leikið „Tólfkóngavitið“ af sama fólkinu, en þó með einhverjum breytingum, og þá leikið í Tangahúsinu. Nýir leikarar hefðu þá verið með, t.d. [[Lára Guðjónsdóttir á Kirkjulandi|Lára Guðjónsdóttir]] á [[Kirkjubær|Kirkjubæ]], sem hefði leikið tvö hlutverk, kvenhlutverk og svo einn kónganna, Jón Jónsson lék þá að sjálfsögðu Teit stúdent, einn kónganna. Þá sagði hann og, að [[Sigfús M. Johnsen]] hefði leikið í „Tólfkóngavitinu“, auk hinna fyrri. Sigfús M. Johnsen lék í fleiri leikritum t.d. í leikriti eftir Pál J. Árdal árið 1905—06 Ekki mundi hann nafn leikritsins, en þar hefði verið söngur mikill, elskendaatriði, glens og gaman. (Sögn hans 1961). (Ummæli Jóns staðfesti Lára Guðjónsdóttir 1961, að væru rétt). <br>

Í leikritinu „Brandur“ lék Jón ásamt [[Júlíana Sigurðardóttir á Búastöðum|Júlíönu Sigurðardóttur]], [[Nýborg]], 1903—04. Mun það leikrit ekki vera Brandur eftir Ibsen, heldur mun höfundur vera Geir Vídalín. Þetta hefir Júlíana staðfest að væri rétt. Leikritið hefði ekki verið skemmtilegt, en þó hefði verið allgóð aðsókn að því, því að fólk var mjög hrifið af hverskonar leiksýningum. Hún sagði einnig, að Jón hefði verið ágætur leikari, öruggur, viss og skemmtilegur á sviðinu. (Samkv. samtali við Júl. Sig. 1955). <br>

Um sama leyti, líklega um vorið 1903, lék leikflokkurinn leikritið „Kvöldið fyrir kóngsbænadaginn“. Það er í einum þætti og mun vera eftir S. Neumann. Sagt er, að þá hafi leikið Gísli Lárusson, [[Guðjón Guðjónsson í Sjólyst|Guðjón Guðjónsson]], [[Ásdís Gísladóttir Johnsen]] — þó ekki fullvíst — Guðlaugur Hansson og Guðrún Þorgrímsdóttir. Leikritið var sýnt í Kumbalda við góðar undirtektir leikhússgesta og sýnt 3—4 sinnum. <br>

Árið 1903—04 voru sýndir hér „Vesturfararnir“ eftir Matth. Joch. Sú sýning var í Kumbalda. Þar lék Gísli Lárusson séra Gabríel og þótti skila því hlutverki mjög vel. Í þessu leikriti lék einn nýliði m.a. Það var [[Björn Erlendsson í Gerði|Björn Erlendsson]] í Gerði. Sagt er, að hann hafi gert sínu hlutverki sérlega góð skil, og leikið ótrúlega vel, þar eð hann hafði aldrei áður komið á leiksvið. Á sama leikári (1903—04) var ráðizt í að leika „Jeppa á Fjalli“ eftir Holberg, leikrit í 4—5 þáttum. Snaraði [[Jóhann Þ. Jósefsson|Jóh. Þ. Jósefsson]] leikritinu á íslenzku og var leikið eftir þeirri þýðingu og góðum leiðbeiningum hans. Var mikil aðsókn að sýningunum á Jeppa og þótti með ágætum eftir atvikum, bæði leikur fólksins og öll útfærsla. Guðlaugur Hansson lék Jeppa, en Jón Einarsson lék Nillu konu hans. Jón í Hlíð Jónsson lék ráðsmanninn og Jakob skóara. Konu ráðsmannsins lék Guðrún Þorgrímsdóttir. Baróninn lék Edvard Frederiksen og bústjórann Gísli Lárusson. Einhverjir léku þar fleiri. Ekkert er vitað, hver lék Eirík o.fl. Jón í Hlíð átti þarna ágætan leik í tveim hlutverkum, sennilega hans beztu hlutverk fram að þeim tíma. Hvíslari var [[Þorsteinn Johnson]], [[Jómsborg]], og aðstoðarmaður á leiksviðinu. Jeppi var sýndur í „Kumbalda“.

[[Mynd: 1962, bls. 325.jpg|left|thumb|400px]]

 

 

''Kumbaldi brann til kaldra kola aðfaranött 8. jan. 1950.''

Um andlitsförðun og gervigerð sáu þeir snemma Einar Jónsson, mormóni, Gísli Lárusson, Edvard Frederiksen, [[Halldór Gunnlaugsson]], læknir, [[Aage L. Petersen|A.L. Petersen]], [[Karl Gränz]], [[Bjarni Björnsson leikari|Bjarni Björnsson]], leikari, [[Engilbert Gíslason]] o.fl. Snemma urðu þeir og góðir gervismenn [[Árni Gíslason|Árni]] og Georg Gíslasynir frá Stakkagerði, [[Ólafur Ottesen]] o.fl., eftir að L.V. hafði verið stofnað. Seinni tíma gervismanna mun ég geta um síðar. Það þótti framför, er skápar voru settir á veggina, þar sem leikfólkið gat geymt hið margvíslega, er það þurfti með til leiks, svo sem hárkollur, skegg, lím, flibba og slaufur, hatta og húfur o.fl. Þá var og tekinn upp sá siður, að hver leikandi fékk litarskrín eða bauk og létti það mikið þrengslin, að þurfa ekki að þyrpast að einum farðakassa. <br>