68.779
breytingar
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 5: | Lína 5: | ||
<big><big><big><big><center>Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja</center> </big></big></big></big> | |||
<center>''Framhald, (6. hluti, lok)''</center><br> | |||
<br> | |||
<big><center>38. kafli</center><br> | |||
<center>'''Tóbakstæki'''</center><br> | |||
::(Í nefið skera nú er mál, <br> | ::(Í nefið skera nú er mál, <br> | ||
Lína 22: | Lína 24: | ||
1289. ''Neftóbaksdósir'' úr silfri. Merktar: ''H.Jónsson 1913''. Þessar neftóbaksdósir átti Helgi Jónsson trésmíðameistari í Steinum (nr. 8) við Urðaveg. Hann fæddist að Leirum undir Eyjafjöllum árið 1858, og lézt í Eyjum árið 1932. Gefendur: Hjónin frú Una Helgadóttir frá Steinum (nr. 8) við Urðaveg og Ólafur skipstjóri Ísleifsson frá Kirkjubæ. <br> | 1289. ''Neftóbaksdósir'' úr silfri. Merktar: ''H.Jónsson 1913''. Þessar neftóbaksdósir átti Helgi Jónsson trésmíðameistari í Steinum (nr. 8) við Urðaveg. Hann fæddist að Leirum undir Eyjafjöllum árið 1858, og lézt í Eyjum árið 1932. Gefendur: Hjónin frú Una Helgadóttir frá Steinum (nr. 8) við Urðaveg og Ólafur skipstjóri Ísleifsson frá Kirkjubæ. <br> | ||
1290. ''Neftóbaksdósir''. Þær eru smíðaðar úr silfri og merktar stöfunum J.H. 25/10 1930. Þessar dósir átti Jón útgerðarmaður Hjálmarsson í Sætúni (nr. 10) við Bakkastíg. Dætur Jóns Hjálmarssonar, frú Fríður og frú Margrét frá Sætúni gáfu Byggðarsafninu dósirnar. <br> | 1290. ''Neftóbaksdósir''. Þær eru smíðaðar úr silfri og merktar stöfunum J.H. 25/10 1930. Þessar dósir átti Jón útgerðarmaður Hjálmarsson í Sætúni (nr. 10) við Bakkastíg. Dætur Jóns Hjálmarssonar, frú Fríður og frú Margrét frá Sætúni gáfu Byggðarsafninu dósirnar. <br> | ||
1291. ''Reykjarpípa''. Hún er sögð „kínversk“ ópíumpípa, sem Jón Sighvatsson, bóksali í Jómsborg, átti. — Þegar hinn franski ræðismaður Frakka í Reykjavík, Brillouin, dvaldist hér í Eyjum á árunum 1913—1914 við þá ætlun sína að byggja fiskimjölsverksmiðju á Eiðinu, kynntist hann Jóni bóksala Sighvatssyni og konu hans, frú Karólínu Oddsdóttur, með því að ræðismaðurinn bjó hjá þeim í Jómsborg (nr. 9) við Víðisveg, meðan hann dvaldist í kauptúninu. Hann gaf Jóni bóksala þessa pípu að skilnaði. — Þorsteinn Jónsson (Johnson), bóksali í Eyjum, sonur hjónanna í Jómsborg, erfði pípuna eftir föður sinn og gaf hana Byggðarsafninu. > | 1291. ''Reykjarpípa''. Hún er sögð „kínversk“ ópíumpípa, sem Jón Sighvatsson, bóksali í Jómsborg, átti. — Þegar hinn franski ræðismaður Frakka í Reykjavík, Brillouin, dvaldist hér í Eyjum á árunum 1913—1914 við þá ætlun sína að byggja fiskimjölsverksmiðju á Eiðinu, kynntist hann Jóni bóksala Sighvatssyni og konu hans, frú Karólínu Oddsdóttur, með því að ræðismaðurinn bjó hjá þeim í Jómsborg (nr. 9) við Víðisveg, meðan hann dvaldist í kauptúninu. Hann gaf Jóni bóksala þessa pípu að skilnaði. — Þorsteinn Jónsson (Johnson), bóksali í Eyjum, sonur hjónanna í Jómsborg, erfði pípuna eftir föður sinn og gaf hana Byggðarsafninu. <br> | ||
1292. ''Reykjarpípa'' með skrúfuöu loki, mjög óvenjuleg að gerð. Hún á sína sögu. Árni Árnason á Vilborgarstöðum, sem fórst með sex-æringnum Gauk árið 1874, fékk eitt sinn þessa pípu hjá frönskum sjómönnum um 1870 fyrir vettlinga, sem hann seldi þeim. Á vissum tímum árs stunduðu Fransmenn færaveiðar á miðunum í nánd við Vestmannaeyjar á fyrri öld og voru þá viðskipti Eyjasjómanna við | 1292. ''Reykjarpípa'' með skrúfuöu loki, mjög óvenjuleg að gerð. Hún á sína sögu. Árni Árnason á Vilborgarstöðum, sem fórst með sex-æringnum Gauk árið 1874, fékk eitt sinn þessa pípu hjá frönskum sjómönnum um 1870 fyrir vettlinga, sem hann seldi þeim. Á vissum tímum árs stunduðu Fransmenn færaveiðar á miðunum í nánd við Vestmannaeyjar á fyrri öld og voru þá viðskipti Eyjasjómanna við | ||
þá ekki sjaldgæft fyrirbrigði.<br> | þá ekki sjaldgæft fyrirbrigði.<br> | ||
Lína 34: | Lína 36: | ||
1294. ''Tóbaksfjöl''. Tóbaksfjöl þessa átti og notaði Steindór Sæmundsson, bifreiðastjóri, Jóhannshúsi (nr. 4) við Vesturveg. <br> | 1294. ''Tóbaksfjöl''. Tóbaksfjöl þessa átti og notaði Steindór Sæmundsson, bifreiðastjóri, Jóhannshúsi (nr. 4) við Vesturveg. <br> | ||
1295. ''Tóbaksfjöl''. Þessa tóbaksfjöl átti Árni Jónsson, sem um árabil var vinnumaður í Laufási (nr. 5) við Austurveg hjá hinum kunnu hjónum þar, Þorsteini formanni og útgerðarmanni Jónssyni og frú Elínborgu Gísladóttur. <br> | 1295. ''Tóbaksfjöl''. Þessa tóbaksfjöl átti Árni Jónsson, sem um árabil var vinnumaður í Laufási (nr. 5) við Austurveg hjá hinum kunnu hjónum þar, Þorsteini formanni og útgerðarmanni Jónssyni og frú Elínborgu Gísladóttur. <br> | ||
1296.''Tóbaksbaukur'', „lítill vexti“, smíðaður úr látúni. Baukinn átti og notaði um árabil Jón Ingimundarson, hákarlaformaður og útgerðarmaður í Mandal (nr. 18) við Njarðarstíg. Jón Stefánsson, Mandal, dóttursonur útgerðarmannsins, gaf Byggðarsafninu baukinn. <br> | 1296. ''Tóbaksbaukur'', „lítill vexti“, smíðaður úr látúni. Baukinn átti og notaði um árabil Jón Ingimundarson, hákarlaformaður og útgerðarmaður í Mandal (nr. 18) við Njarðarstíg. Jón Stefánsson, Mandal, dóttursonur útgerðarmannsins, gaf Byggðarsafninu baukinn. <br> | ||
1297. ''Tóbaksbaukur'' silfurskreyttur; merktur: ''J.H.'' Bauk þennan átti Jónas bóndi Helgason í Nýjabæ, svili Jóns bónda Guðmundssonar í Suðurgarði og faðir frú Jóhönnu húsfr. í Nýjabæ, sem var kona Sigurðar sjómanns Þorsteinssonar þar. <br> | 1297. ''Tóbaksbaukur'' silfurskreyttur; merktur: ''J.H.'' Bauk þennan átti Jónas bóndi Helgason í Nýjabæ, svili Jóns bónda Guðmundssonar í Suðurgarði og faðir frú Jóhönnu húsfr. í Nýjabæ, sem var kona Sigurðar sjómanns Þorsteinssonar þar. <br> | ||
1298. ''Tóbakspungur'' (tóbakskyllir). Hann er í rauninni eltur hrútspungur, sem almennt voru notaðir til þess að geyma í neftóbak. Eftir að tóbakið hafði verið skorið og látið af fjölinni í tóbakspunginn, var það elt, svo að neftóbakskornin smækkuðu við núninginn og „þófið“. Úr tóbakspungnum var tóbakið síðan sett í dósirnar eða baukinn. Þessi tóbakspungur er úr dánarbúi Jóns sladda Guðmundssonar, sem svo var kallaður. Hann hafði það að atvinnu sinni um tugi ára í kaupstaðnum að skera og selja tóbak. Hann bjó lengi í skúrskrifli, sem hét París og stóð á svæðinu sunnan við vélsmiðjuhús Völundar innan um bræðsluskúra Tangaverzlunarinnar, sem þar stóðu í hvirfingu á fyrri hluta aldarinnar. <br> | 1298. ''Tóbakspungur'' (tóbakskyllir). Hann er í rauninni eltur hrútspungur, sem almennt voru notaðir til þess að geyma í neftóbak. Eftir að tóbakið hafði verið skorið og látið af fjölinni í tóbakspunginn, var það elt, svo að neftóbakskornin smækkuðu við núninginn og „þófið“. Úr tóbakspungnum var tóbakið síðan sett í dósirnar eða baukinn. Þessi tóbakspungur er úr dánarbúi Jóns sladda Guðmundssonar, sem svo var kallaður. Hann hafði það að atvinnu sinni um tugi ára í kaupstaðnum að skera og selja tóbak. Hann bjó lengi í skúrskrifli, sem hét París og stóð á svæðinu sunnan við vélsmiðjuhús Völundar innan um bræðsluskúra Tangaverzlunarinnar, sem þar stóðu í hvirfingu á fyrri hluta aldarinnar. <br> | ||
Lína 50: | Lína 52: | ||
1310. ''Tóbaksfjöl'' með óskornu rjóltóbaki. <br> | 1310. ''Tóbaksfjöl'' með óskornu rjóltóbaki. <br> | ||
1311. ''Tóbaksjárn'', sem er nokkuð sérlegt að lögun. <br> | 1311. ''Tóbaksjárn'', sem er nokkuð sérlegt að lögun. <br> | ||
1312. ''Tóbakspungur'' frá Jóni sladda Guðmundssyni í París. | 1312. ''Tóbakspungur'' frá Jóni sladda Guðmundssyni í París.<br> | ||
1313. ''Tóbakspungur''. Einnig þennan tóbakspung átti Jón sladdi. <br> | 1313. ''Tóbakspungur''. Einnig þennan tóbakspung átti Jón sladdi. <br> | ||
1314. ''Tóbakspungur''. Hann átti Guðmundur í Hrísnesi. <br> | 1314. ''Tóbakspungur''. Hann átti Guðmundur í Hrísnesi. <br> | ||
Lína 56: | Lína 58: | ||
1316. ''Tóbakssigti''. Það átti og notaði Guðmundur í Hrísnesi. | 1316. ''Tóbakssigti''. Það átti og notaði Guðmundur í Hrísnesi. | ||
<center>39. kafli</center><br> | |||
<center>'''Skartgripir og skrautmunir'''</center><br> | |||
1317. ''Brjóstnæla''. Þessa brjóstnælu átti frú Evlalía Nikulásdóttir, húsfreyja í tómthúsinu Móhúsum, sem stóð á lendum Kirkjubæjajarðanna | 1317. ''Brjóstnæla''. Þessa brjóstnælu átti frú Evlalía Nikulásdóttir, húsfreyja í tómthúsinu Móhúsum, sem stóð á lendum Kirkjubæjajarðanna | ||
(Sjá greinina í Bliki 1969 um „Konuna, sem vann kærleiksverkið mikla“). Frú | (Sjá greinina í [[Blik 1969|Bliki 1969]] um „Konuna, sem vann kærleiksverkið mikla“). Frú | ||
Evlalía Nikulásdóttir andaðist í Túni árið 1903. — Frú Fanney Ármannsdóttir frá Þórlaugargerði gaf Byggðarsafninu næluna. <br> | Evlalía Nikulásdóttir andaðist í Túni árið 1903. — Frú Fanney Ármannsdóttir frá Þórlaugargerði gaf Byggðarsafninu næluna. <br> | ||
1318. ''Brjóstnæla'' úr silfri. Brjóstnæla þessi fannst í moldarbarði í suðvestanverðri Hánni árið 1944. Hún fannst þar undir yfirborði jarðar, um 50 sentimetra. Halldór Magnússon frá Grundarbrekku (nr. 11) við Skólaveg, fyrrv. verkstjóri við Fiskimjölsverksmiðjuna h/f, fann næluna og gaf hana Byggðarsafninu. <br> | 1318. ''Brjóstnæla'' úr silfri. Brjóstnæla þessi fannst í moldarbarði í suðvestanverðri Hánni árið 1944. Hún fannst þar undir yfirborði jarðar, um 50 sentimetra. Halldór Magnússon frá Grundarbrekku (nr. 11) við Skólaveg, fyrrv. verkstjóri við Fiskimjölsverksmiðjuna h/f, fann næluna og gaf hana Byggðarsafninu. <br> | ||
Lína 84: | Lína 88: | ||
Þrjá svokallaða skrautskerma á Byggðarsafnið.<br> | Þrjá svokallaða skrautskerma á Byggðarsafnið.<br> | ||
Þeir voru látnir standa á stofugólfi og þótti mikið skraut að þeim. Einnig voru þeir til nota. Þeir voru notaðir til að jafna hita í stofu, þegar kynnt var með kolaofni. Þessir skermar eru úr dánarbúi frú Sigríðar Árnadóttur Johnsen, sem var kunn húsmóðir og kaupkona í Frydendal í Eyjum, kona Jóhanns Jörgens Johnsen (d. 1893) og móðir hinna kunnu Johnsensbræðra, Gísla, Sigfúsar, Lárusar, Guðna og Árna. — Skermana gerði frúin á efri árum sínum eða á árunum 1920—1930. Frú Sigríður lézt árið 1930. <br> | Þeir voru látnir standa á stofugólfi og þótti mikið skraut að þeim. Einnig voru þeir til nota. Þeir voru notaðir til að jafna hita í stofu, þegar kynnt var með kolaofni. Þessir skermar eru úr dánarbúi frú Sigríðar Árnadóttur Johnsen, sem var kunn húsmóðir og kaupkona í Frydendal í Eyjum, kona Jóhanns Jörgens Johnsen (d. 1893) og móðir hinna kunnu Johnsensbræðra, Gísla, Sigfúsar, Lárusar, Guðna og Árna. — Skermana gerði frúin á efri árum sínum eða á árunum 1920—1930. Frú Sigríður lézt árið 1930. <br> | ||
Frú Anna Johnsen, tengdadóttir frú Sigríðar Árnadóttur, seinni kona Gísla J. Johnsen, gaf Byggðarsafninu skermana. | Frú Anna Johnsen, tengdadóttir frú Sigríðar Árnadóttur, seinni kona Gísla J. Johnsen, gaf Byggðarsafninu skermana.<br> | ||
1329.''Skrautskermir''. Þessi skermir er saumaður. <br> | 1329.''Skrautskermir''. Þessi skermir er saumaður. <br> | ||
1330. ''Skrautskermir''. Þessi skermir er ofinn.<br> | 1330. ''Skrautskermir''. Þessi skermir er ofinn.<br> | ||
1331. ''Skrautskermir''. Þessi skermir er saumaður. <br> | 1331. ''Skrautskermir''. Þessi skermir er saumaður. <br> | ||
1332. ''Treyjuhnappur''. Þessi sérlegi hnappur fannst í kálgarði á Búastöðum, þegar hann var pældur vor eitt um síðustu aldamót. Auðvitað er hann erlendur að uppruna og talinn mjög gamall. <br> | 1332. ''Treyjuhnappur''. Þessi sérlegi hnappur fannst í kálgarði á Búastöðum, þegar hann var pældur vor eitt um síðustu aldamót. Auðvitað er hann erlendur að uppruna og talinn mjög gamall. <br> | ||
1333. ''Svuntukrœkjur''. Þær eru merktar stafnum ''E.'' Krækjur þessar átti frú Elín Halldórsdóttir húsfr. að Landagötu 16 hér í kaupstaðnum. Hún var kona Ágústs Sigfússonar fyrrv. útgerðarmanns og formanns í Vöðlavík í Suður-Múlasýslu. Frú Elín var frá Búðarhóli í Landeyjum, dóttir bóndahjónanna þar, Halldórs Guðmundssonar og frú Ingveldar húsfreyju Nikulásardóttur. — Frú Elín eignaðist svuntukrækjurnar nokkru eftir fermingu eða árið 1913 (F. 1898), en þá eignaðist hún fyrsta peysufatabúninginn sinn, eins og algengt var þá um ungar stúlkur í sveitum landsins á því tímaskeiði. Frú Elín gaf sjálf Byggðarsafninu krækjurnar. <br> | 1333. ''Svuntukrœkjur''. Þær eru merktar stafnum ''E.'' Krækjur þessar átti frú Elín Halldórsdóttir húsfr. að Landagötu 16 hér í kaupstaðnum. Hún var kona Ágústs Sigfússonar fyrrv. útgerðarmanns og formanns í Vöðlavík í Suður-Múlasýslu. Frú Elín var frá Búðarhóli í Landeyjum, dóttir bóndahjónanna þar, Halldórs Guðmundssonar og frú Ingveldar húsfreyju Nikulásardóttur. — Frú Elín eignaðist svuntukrækjurnar nokkru eftir fermingu eða árið 1913 (F. 1898), en þá eignaðist hún fyrsta peysufatabúninginn sinn, eins og algengt var þá um ungar stúlkur í sveitum landsins á því tímaskeiði. Frú Elín gaf sjálf Byggðarsafninu krækjurnar. <br> | ||
Lína 132: | Lína 135: | ||
Hún andaðist 9. okt. 1969 og hann 9. jan. 1974. | Hún andaðist 9. okt. 1969 og hann 9. jan. 1974. | ||
<center>40. kafli</center><br> | |||
<center>'''Vélskipið Herjólfur'''</center><br> | |||
1350. ''Bjallan úr v/s Herjólfi.'' Vélskipið Herjólfur var smíðaður í Hollandi árið 1959 og kom til Vestmannaeyja fyrsta sinn 12. des. sama ár. Þá hóf hann ferðir milli Vestmannaeyja og Reykjavíkur.<br> | 1350. ''Bjallan úr v/s Herjólfi.'' Vélskipið Herjólfur var smíðaður í Hollandi árið 1959 og kom til Vestmannaeyja fyrsta sinn 12. des. sama ár. Þá hóf hann ferðir milli Vestmannaeyja og Reykjavíkur.<br> | ||
Þriðjudaginn 6. júlí 1976 sigldi hann út höfnina í Vestmannaeyjum í hinzta sinni. Þá hafði hann verið í ferðum í þágu Eyjafólks í sextán og hálft ár. Hann reyndist Eyjamönnum ávallt hið mikla happaskip. <br> | Þriðjudaginn 6. júlí 1976 sigldi hann út höfnina í Vestmannaeyjum í hinzta sinni. Þá hafði hann verið í ferðum í þágu Eyjafólks í sextán og hálft ár. Hann reyndist Eyjamönnum ávallt hið mikla happaskip. <br> | ||
Hinn nýi Herjólfur tók þá við hlutverki skipsins og hóf ferðir milli Vestmannaeyja og Þorlákshafnar 4. júlí 1976. Hann er smíðaður í Kristjánssandi í Noregi. Ráðandi mönnum í stjórn Skipaútgerðar ríkisins þótti við hæfi, að Byggðarsafn Vestmannaeyja geymdi bjöllu happaskipsins Herjólfs til minningar um hið veigamikla gildi hans fyrir atvinnulífið í kaupstaðnum og aukna menningu, sem fólst í bættum samgöngum við Eyjar, eftir að hann var keyptur til þess hlutverks. | Hinn nýi Herjólfur tók þá við hlutverki skipsins og hóf ferðir milli Vestmannaeyja og Þorlákshafnar 4. júlí 1976. Hann er smíðaður í Kristjánssandi í Noregi. Ráðandi mönnum í stjórn Skipaútgerðar ríkisins þótti við hæfi, að Byggðarsafn Vestmannaeyja geymdi bjöllu happaskipsins Herjólfs til minningar um hið veigamikla gildi hans fyrir atvinnulífið í kaupstaðnum og aukna menningu, sem fólst í bættum samgöngum við Eyjar, eftir að hann var keyptur til þess hlutverks. | ||
:::::::::::::::[[Þorsteinn Þ. Víglundsson|''Þ.Þ.V.'']] | :::::::::::::::::::[[Þorsteinn Þ. Víglundsson|''Þ.Þ.V.'']] | ||
[[Blik 1978/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, framhald, V. hluti|Til baka]] | [[Blik 1978/Minjaskrá Byggðarsafns Vestmannaeyja, framhald, V. hluti|Til baka]] | ||
Lína 145: | Lína 150: | ||
<br> | <br> | ||
<br> | <br> | ||
[[Mynd: | <center>[[Mynd: 1965 b 199 A.jpg|400px|ctr]]</center><br> | ||
''Íbúðarhúsið á [[Miðhús]]um, þar sem [[Hannes Jónsson]], hafnsögumaður bjó.'' | <center>''Íbúðarhúsið á [[Miðhús]]um, þar sem [[Hannes Jónsson]], hafnsögumaður bjó.''</center> | ||
{{Blik}} | {{Blik}} |