Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1972/ Uppbygging fiskiskipaflotans
SKUTTOGARAR: Fyrir 3 árum tók skuttogaranefndin svonefnda af skarið og ákvað uppbyggingu íslenzka togaraflotans með skuttogurum. Var þetta ekki seinna vænna, ef áratuga reynsla Íslendinga á togurum og við úthafsveiðar skyldi haldast við og Íslendingar að halda hlut sínum í fiskveiðum.
Útgerð skuttogara hófst af alvöru í Englandi og Þýzkalandi upp úr 1960. Nú eru yfir 1000 skuttogarar frá 30 þjóðlöndum að veiðum víðs vegar um heim. Eru gerðir hinna ýmsu togskipa um 200 talsins, frá 20 rúmlesta bátum upp í 8.000 rúmlesta verksmiðju- og móðurskip Rússa.
Fyrsta skuttogskip Íslendinga er Siglfirðingur, 200 rúmlesta skip, sem kom til landsins 1964, og var tilskamms tíma gert út frá Siglufirði. Með hækkandi verði á afla togaranna hér innanlands á árunum 1968 og 1969, skapaðist rekstrargrundvöllur fyrir togaraflotann á ný.
Almennur áhugi og skilningur á kostum og yfirburðum skuttogara vaknaði þó fyrst fyrir alvöru hér á landi á s.l. ári með framúrskarandi aflabrögðum skuttogarans Barða frá Neskaupstað undir skipstjórn Magna Kristjánssonar.
En í árslok 1970 voru keyptir 3 þriggja ára gamlir skuttogarar frá Frakklandi, skip um 500 rúmlestir; Barði, Hólmatindur til Eskifjarðar og Hegranes til Sauðárkróks, sem er nokkru minni.
Barði hóf veiðar 11. febrúar 1971, og voru aflabrögð allt árið sárlega góð eða rúml. 3.000 tonn.
Á skipinu er 15 manna áhöfn og vinnuaðstaða öll önnur og betri en menn eiga hér að venjast. Aðeins 3 menn geta tekið á móti vörpunni á veiðarfæraþilfari. Aðrir skipverjar taka síðan beint við aflanum til aðgerðar á lokuðu vinnuþilfari næst fyrir neðan vörpuþilfarið.
Um kosti skuttogara segir okkar áhugasami veiðarfærasérfræðingur, Guðni Þorsteinsson fiskifræðingur í „Hafrannsóknir 1969“.
„Varðandi flotvörpuveiðar hafa skúttogarar þrjá Mikilvæga kosti umfram síðutogara. Í fyrsta tagi er inntaka vörpunnar. Td þess að ná vörpunni inn þarf síðutogari að hafa rópa, „rússa“ og stert. Þrátt fyrir þessi hjálpartæki er vissum erfiðleikum bundið að taka vörpuna inn, svo að ekki sé talað um tímann, sem í það fer. Á síðutogurum er einungis hægt að hífa nokkra faðma af netinu inn í einu, en á skuttogurum hins vegar heila dekkslengd. Á skuttogurum er allt netið híft viðnámslitið yfir sleipri rennu, en á síðuskiputu verður öll varpan að klöngrast yfir lunninguna.
Annar kostur skuttogarans er eftirfarandi: Við flotvörpuveiðar þarf oft að breyta hæð vörpunnar í sjónum. Er það gert á tvennan hátt. Í fyrsta lagi með breyttu vélarátaki, þ. e. bætt við = varpan hækkar; slegið af = varpan sekkur. Hins vegar er þetta gert með því að slaka út vír eða hífa inn eftir því sem við á. Útslökun á síðuskipi skapar að vísu enga teljandi erfiðleika, þó að betra sé við slíkt að eiga á skutskipi, en á hinn bóginn er mjóg erfitt að hifa inn á skutskipi, vegna togblakkarinnar, sem vírarnir ganga í gegnum.
Þriðji kostur skitttogs fram yfir síðutog er ekki e'tns augljós og hinir tveir og skilst ekki, nema stærð og gerð vörp/tnnar séu höfð i huga, Lengd ni/tima flotvörpu er 150—200 m og lengd grandara (þ. e. þeirra víra, sem liggja frá væng-endum til hlera, er 100—150 f/t). Fótreipi vörp-unnar er þyugt nokkuð með keðjurn og á neðr't gröndurnum ertt lóð, se/u vega upp í rútnt tonn hvorum tnegin. Letigd ve/ðarfærisins alls er því frá hlerutn að poka á fjórða bundrað metr-ar og þyngd'tn tnjög mikil og eðlisþyngd langt yfir einum. Ekki veldur þetta neiniitn erfiðleik-um við skutdrátt, þar setn vatnsmótstaðan sér um, að varpan sekkur ekki úr bófi, eða með öðru/u orðum, í upphafi köstitmr keyrir skip'/ð nokkuð áfram.
Við síðudrátt gegnir öðru máli. Þegar öll varpan að hlerum er kornin i sjóinn, verður skipið að skvera (sntía sér í hring) til að ekkert óklárist og skipið fái rétta togstefnit. Aíótstaða sjávarins á net vörpunnar er þá ekki tnjög mikil, svo að hætta er á, að varpan lendi í botn: og r'/f/ii, ef dýpi er ekki m'jög mikið."
Arið 1970 var samið um smíði 6 skuttojjra af gerðinni 800—1100 rúmlesrir, en með lög-um frá 11. maí 1970 var samþykkt að veita verulega fyrirgreiðslu og aðstoð við kiup þess-ara skipa, vaxtalaus lán D. S. frv. Hljóp fyrsta skipið af þessari gerð af stokkunum á Spáni 15. febrúar s.l. og hlaut nafn Bjarna heitins Benediktssonar fyrrv. forsætisráðherra. Fjögur skip af þessari stærð verði smiðuð á Spán;. Tvö skipanna skyldi smíða h:r heima, en á s.l. vetri var ákveðið að smíða skyldi miil:stærð skuttogara í staðinn.
Einnig hefur verið samið um smíði 5 skipa 800 tonn að stærð í Póllandi. Samtals hefur því verið samið um smíði 11 togara af stærri gerð-
Mikill áhugi hefur verið á millistærð skut-togara og hefur nú verið samið um kaup og smíði á 22 skuttogurum af stærðinni 400 ttl 50Ö rúmtonn. Endurnýjun togarafio^ns vsrður því 31 nýtt skip á næstu 2 árum. Auk þess hefur ríkis-stjórnin nýlega samþykkt að beita sér fyrir raö-smíði skuttogara af millistærð og verði skipin (8—10 skip) smíðuð hér innanlands á næstu 3 til 4 árum. Mikil og góð breyting verður því á íiskiskipaflotanum innan skamms. Mesta vandamálið við þessa endurnýjun flotans verð-ur að fa þjálfaða sjómenn. Er ekki s:inna vænna en viðurkenna sjómannsstarfið sem vandisama fagvinnu, er þurfi að lctra eins og önnur störf. Hækka þarf stöðu sjótmnnastéttarinnar í vir-und þjóðírinnsr. Þetta vandamál með mann-skap er alvarlegt og þyrfti t. d. hið fyrsta að gera vísindalega könnun á þjcðféiagslegri stöðuí sjómannsins og hvað gera þurfi til að laði unga, dugmikla menn í erfið störf á sjónum, og hækka stöðu stéttarinnar. Nýju skuttogararnir fara víðs vegar um landið. Stóru togararnir frá Spáni og Póllandi fara til Reykjavíkur, Hafnarfjarð-":r, Akraness, Grindavíkur, Akureyrar og Dalvíkur. Skuttog-arar af milligerð dreifast í stórum dráttum þannig: Vestfirðingar fá 5 skip frá Noregi, og verða þrjú þeirra skipa gerð úc frá Isafirði. Þá koma skip frá Spáni og Póllandi og fara til Þorláks-hafnar, Austur- og Norðurlandshafna, Grundar-fjarðar og Keflavíkur. Hinn 7. apríl s.I. var svo veitt samþykki fyrir kaupum 8 skuttogara af millistærð frá Japan og fá Vestmannaey-ingar einn þeirra togara. Er þsð mikið ánægju-efni öllum, sem hér hafa hu? á vexti úcfferðar, að við fylgjumst með þróuninni á hverri tíð. Hinir skuttogararnir 7 dreifast vítt um, 4 fara til Austfjarða, 2 til Norðurlands og 1 til Vest¬fjarða til viðbótar þeim 5, sem áður hafði verið samið um kaup á. Skipakaup þessi eru þannig fjármögnuð, að kaupandi leggur fram og trygg'r 15% af kaup-verði, fiskveiðisjóður og ri'kið ábyrgjast 80% kaupverðs, sem hinar erlendu skipasmíðistöðv-ar lána til 8 ára. Byggðasjóður lánar 5% kaup-verðs. Lán á miiiistærð skipanna eru ekki eins hagstæð og á stcru togurunum. Auk þeirra skipa, sem hér hafa verið nefnd, kom í byrjun febrúar til Akureyrar Sólbakur -460 rúml. skuttogari smíðaður í Póllandi 1967 fyrir Frakka. Til Seyðisfjarðar kom í vetur Gullver, 340 rúml. skutskip smíðað í Danmörku 1968. Það mátti því vart minna vera, en Vest-mannaeyingar fengju eitt skutskip í þessari stór-felldu nýsköpun íslenzkra togskipa. landi, hefði verið full þörf á þremur nýjum skuc-cogurum hingað. Það er ósk og von allra, að rekscur skipsins og afkoma scaðfesci þessi skoð-un. Skuccogara þennan kaupir sameignarfélagið Huginn/Bergur, sem þeir mágar og bræður, eigendur nefndra báca, scofnuðu. Skipið er 490 rúmlestir brúccó. Lestarrými er fyrir 160 tonn af ísvörðum fiski: 100 ronn í kassa og á að vera mögulegt að ísa beint í kassana. ísvarið á hillur 60 tonn. í lescínni verður kælir og í skipinu er ísframleiðsla fyrir 8 conn af ís á sólarhring. Er fryscur sjór í ísinn. Mesca lengd skipsins er 47 m, breidd 9,50 m, dýpi á miðband 6,50, djúprisca fulllescaö skips 4,0 m. I skipinu verður 2000 ha vél, japönsk Niig-aca, og á skipið að ganga 14 sml. á klsc. Tvær ljósavélar af sömu gerð, samcals 300 ha, sem framleiða 500 KW. Olíucankar caka 150 conn af brennsluolíu. Togvinda er gerð fyrir 18 ronna þunga og er rafknúin. Auk þess eru 4 vökvaknúin minni spil, svo og akkerisspil. Skipið verður úcbúið öllum nýjuscu siglinga-cækjum eins og cveimur 100 sjómílna racsjár-cækjum af Furuno-gerð, lóran og miðunarscöð af sömu gerð. Dýpcarmælir er fjölpenna (mulci-scylus) með fisksjá, einnig Furuno. Á vörpunni verður necsjá (nerzonde) og cekur fjarricari við mælingum. Þá verður Sperry-Gyro og sjálfscýr-ing á skipinu. Á skipinu verður 15—16 manna áhöfn, en íbúðir eru fyrir 18 menn: Á neðra þilfari er rúm fyrir 8 háseca og macsvein, fjórir 2ja manna klefar og klefi fyrir macsvein, svo og mac-vælageymslur, kælar fyrir grænmeci og fryscir fyrir kjöc. Á aðalþilfari eru íbúðir yfirmanna. Skipstjóra-íbúð er mjög rúmgóð með secuscofu og svefnklefa, rúmgóðir klefar fyrir 1. og 2. srýrimann, allc scb.megin. Skipið á að vera cilbúið cil afhendingar í desember, og er þá fyrir höndum 13003 sml. sigling heim. Búizc er við, að siglingin caki 2 mánuði og verður siglc um Panama-skurðinn með viðkomu á Hawai. Við óskum fyrircækinu Berg/Huginn alls hins bezra með þennan scórhug og framcak. Þeir halda vel uppi merki Vescmannaeyja.
