Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1959/ Í mörgum myndum: Ræða flutt á styrjaldartíma
Algóði og eilífi faðir. Varðveit og vernda þú sjómennina. Lát þú heilagan anda þinn fylla hug þeirra og gjöra þá sannhugrakka og drenglynda. Drottinn, lát þú allar athafnir þeina farsælast. Blessa þú allan árangurinn af starfi þeirra. Haltu þinni almáttugu hendi yfir heimili þeirra. Ver þú líf og ljós barnanna. Kristur, meistari vor og Drottinn. Vak þú yfir hafinu. Lækna þú undir þeirra, sem hafa misst ástvini sína í votu sængina. Bæg frá slysunum. Veit þú meira öryggi.
Læg þú öldur ófriðarins. Sundra öllum myrkrum. Gef oss heilagt bjart ljós. Meira ljós sökum kærleika þíns.
Amen.
Í dag rís mynd hafsins í hugum þjóðarinnar, í öllum kirkjum landsins, því að íslenzk kirkja hefur borið gæfu til að skilja, að hún verður að sama skapi ríkari sem hún túlkar betur kenningu sina í samræmi við lífið og atvinnu þjóðarinnar. Og allar hátíðir kristinnar kirkju eru upprunalega miðaðar við atvinnulífið, atvinnulíf þeirrar þjóðar, sem Kristur birtist meðal líkamlega á jörðu. Það var þess vegna gæfuspor, er einn helgidagur kirkjuársins var helgaður umhugsun um sjómannalífið. Og þá mun kirkjan rísa með miklum blóma, er atvinnustörfin skipa þann sess í huga hennar, sem þeim ber með réttu. Og kirkjan hefur borið gæfu til þess að skilja, hvernig hver fáni á íslenzku skipi bendir til himins og allt sjómannalífið er heilagt í eðli sínu. Því að hvar og hvenær er beðið heitar en í sjávarháska og hvenær verður sterkara samband milli himins og jarðar, en er þjóðin öll sameinar sig í bæn fyrir þeim, sem eru á hafinu? Mig brestur nú skilning til þess að tala um þessi efni, svo sem efni standa til. En ég vil gjöra orð vinar míns, sem um mörg ár hefur verið formaður á fiskiskipi, ég vil gjöra orð hans að mínum. Og samstilla orð mín orðum hans.
Sjómannadagurinn, það er sá dagur, sem eingöngu er helgaður sjómanninum. Þeirra stétt, sem eitt sinn, það er auðvitað nokkuð langt síðan, var álitin lítils virði í mannfélaginu. Sem betur fer er nú hugur manna að breytast.
Í dag er dagur sjómannastéttarinnar, stéttarinnar, sem hefur barizt móti stormum og stórsjóum, sem hefur barizt fyrit land og lýð. Sú stétt á sannarlega heiður skilið af öllum.
Sjómannalífið er margbreytilegt. Það er blítt og það er strítt. Sjómenn hefja stríð móti vindi og sjó. Fyrir hverja berjast þeir? Þeir berjast fyrir sjálfa sig, heimili sín og ástvini. Þeir berjast fyrir land og þjóð og margir þeirra láta lífið úti á hafinu kalda, þar sem öldur hafsins, brotsjóar hafsins og stormar stríðir, æða áfram með ógurlegum hamagangi. Þeir eru ofurseldir morðtólum styrjaldarþjóðanna. þeir eru hafðir að skotspóni fallbyssunnar og hríðskotabyssunnar. Þeir sigla út á hafið öruggir í blíðu veðri, deyja svo á tundurduflum stríðsþjóðanna. — Því miður eru dæmin mörg og átakanleg frá ýmsum liðnum árum. Þessum mönnum er ekki þakkað sem skyldi.
Ég sé sjómann leggja á djúpið til fiskimiðanna. Glaður er hann í anda og léttur í lund. En svo sé ég hann koma aftur með lemstraða limi og brotin bein og hann verður því að vera farlama maður alla sína ævi eftir þetta. Hvað hefur valdið meiðslunum? Það er margt, sem kann að hafa gjört það. Stundum valda vond veður slíkum meiðslum. Stundum slasast sjómenn af því að lenda í vírum veiðarfæranna, eða spilum þeim, sem veiðarfærin eru dregin inn með. Ég sé sjómenn fara á hafið í góðu veðri. Það er ýmislegt að sigla um hafið, þegar gott er veður.
En það er ekki alltaf gott veður á sjónum. Það dimmir í lofti, það syrtir að. Það er kominn bylur. Það sést ekkert út frá skipinu. Það hvessir meira, sjó er farið að brjóta, það er komið náttmyrkur og fárviðri. Hvað skal gjöra? Á að leggja árar í bát og gefast upp? Nei og aftur nei.
.
Nú kemnr til þekkingar, stjórnar og al'burða yfirmannsins eða yfirmannanna. Nú er reynt að verja skipið áföllum, það er ekki gott vegna myrkurs. (En hve oft cruni við ckki í rnyrkri?) Brotsjórinn brýtur yfir skipið. Sjórinn skolar út og tekur með sér allt. scm lauslegt er á þil-larinu. Happ ef hann brýtur ekki skipið meira eða minna. Skipið stynur undan þunga hafsins eins og það væri lifandi vera. Það brestur í hverri spýtu. Skipinu er stjórnað og stýrt af skipstjóranum. Hann reynir af allri sinni getu og öllum sínuin vísdómi að verja skipið áföllum. Hann biðst fyrir. Hann hlýtur að biðja til Guðs, að allt fari vel og að hann með aðstoð Drottins vors og frelsara, sem er æðsta og bczta hjálp í líi'i voru, lciði skip og skipshöfn farsællega í Iiöfn, þar sem sjómannanna bíða konur og börn, feð-ur og mæður, systur og bræður að taka á móti þeim með opnum örmum.
Hvað hugsa þessir menn? Þcssir sjó-menn, þegar svona stendur á? Um það getur enginn sagt. Við getum hugsað okk-ur líðan þeirra, sem á landi eru, þcgar stormur geysar um höfin með ógn og skelfingti, og það er beðið eftir sjórnönn-i.inum fram á nætur. Það hljóta að vera ömurlcgar stundir, þótt ekki sé látið á því bera.
Vér biðjum Gtið að blessa þessa stétt, sjómannastéttina. Þessa stétt, sem hlaðin er ótal crfiðlcikum.
Þið ungir sjóinenn, sérstaklega, og all-ir sjómenn. Varizt tálsnörur þær, sem lagðar eru að fótum ykkar. Áfengið, sem er rót þess illa, það getur eitrað Hl' ykk-ar, bæði andlega og h'kamlega. Þið vinir mínir, sem eklri eruð og reyndari í líf¬inu, varizt fyrir alla muni, varizt að bjóða iingimr, óreyndum sjómönnum vín eða áfenga drykki, því að það er ykkar stærsta synd að leiða aðra menn í freistni.
Þessi eru orð reynda sjómannsins. Og í ljósi þeirra skiljum vér betur þungann í orðum skáldsins:
Hvar hljóniar rödd svo hrikavillt sein hafsins þrumugnýr? í byljum storms er brimið tryllt, \ið björgin strengi knýr. Hver syngur ómþýð unaðs Ijóð, sem öldukvikan smá? Er máninn varpar mildri glóð á marardjúpin blá.
Og hlusta þínn hjarta í. Þú heyrir strengjaklið, sem bergmál á af brimsins gný og blíðum öldunið . . . L. G.
Það eru margar myndirnar í sjómanna-lífinu, sem nú hcfur lýst verið. Ég vil nema ofurh'tið sfaðar við eina rnyndina. Um hvað hugsar sjómaðurinn? Um hvað htigsar hann í logninu á litla bátnuni? Um hvað hugsar hann, er hann heyrir brotsjóana brjóta á súðinni? Um hvað hugsar hann, er hann stendur á þilfai inu og sjórinn er allur eins og einn hvítfyss-andi brotskafl? Auðvitað getur enginn svarað þessu, því að það er svo margt sem um er hugsað. — F.n auk þess sem hann hugsar um starf silt inunu jafnan t\ö iun-hug.sunarcl'ni eiga rúm í htiga h\ers sjó-manns. Hann hugsar heinr, og hann hugs-ar til Guðs. Hann hugsar heim. Hann er að sækja gull í grcipar ægis, til þess að leggja það í lófa ástvina sinna. — Hann hugsar til þeirra og þeir til hans. — Og sú hugsun er máttugur tengiliður. Sú hugsun er elska, sem heldur vörð í óveðrum og get-ur stundum bókstaflega bægt frá slysun-nm. Og verður æíinlega til blessunar. — Og ég bið nú í nafni heilagrar kirkju Guð að blessa heimili sjómannanna. Gnðs auga og liönd hvílir yfir heimili ykkar, kæru sjómcnn. Allt, sem er gott, göfugt og fagurt falli heimili ykkar í skaut. Guð blessi heirnili sjómannanna. Blessi börnin og eiginkonurnar, systur og bræður, feður og mæður. Og Drottinn lægi stormsins öldur og ófriðarins. Frið-arins og kærlcikans Guð, láti engla sína halda vörð uin heimilin og græða blæð-andi unriir, þar sem þær eru. Það er hetjulunri á skipinn. Það er hetjulunri á heirnilinu. Guð helgi þá lund. Guð helgi hverja lífsins stund. Guð rireifi myrkrun-uni og sorgunum. Gtið gefi að hínið verði með. Guð varðvciti sjómennina heila og hrausta og ástvini þeirra glaða og hressa. Guð auki yður öllum kærleikans kraft og láli vonarinnar og trúarinnar ljós lýsa yð-tir. Og sjómennirnir hitgsa um Guð. Þeir hljóta eins og vinur minn sagði, að biðj-ast fyrir í óveðrununi. Og þeir hljóta að þakka Guði, er vel gengur. Þeir hljóta að þakka Guði, er þeir stíga hcilir á land og eru umvafðir ástarörmum. Guð helgi líf sjómannanna. Láti trúarinnar Ijós og vonarinnar birtu vera með þeim, vera yfir höfunum. Og ka^rleikurinn til Guðs gagntaki oss öll, því að hvað erum vér án elskunnar, vonarinnar og trúarinnar á Guð? — En ef Guð er með oss hver er þá á móti oss? Vér óttumst eigi, því að Guð cr með oss. Hans armur nær um alla heima. Hann er með yður, sjómenn. Og um hvern yðar er vörður Guðs engla til þess að blessa yður, á öllum augnablik-um og hvort sem mætir líf eða dauði. — Skip gcta farizt og vonir brugðizt, en ég er þess fullviss, að varðhringur englanna verður ekki rofinn. Því að í þeim varð-hring stendur frelsarinn sjálfur, vinur sjómanna, og segir: Friður sé með yður. Hann, Drottinn Kristur, gcngur á hafinu og signir einnig heimili sjómannanna. Hann er mitt á meðal yðar, þótt þér sjáið hann ckki. — Og þó hefur hann stundum verið séður. Ég hef heyrt um forniann nokkurn, sem taldi er hann vaknaði al draumi, sem Kristur hefði vakið sig. Honum þótti sem hann sæi hann fyrir sínum jarðnesku augum, en síðan leystist sýnin sundur í Ijósský og hvarf. En á augabragði fór hann upp á þilfarið til þess, eftir vísbendingu sýnar-innar.að bjarga skipinu frá blindskerinu, sem skipið hafði stefnt beint á. Margt getur breytzt og brugðizt. Og ótal orð og ræðttr gleymast. — En Kristur bregst aldrei. Mirrnizt hins einfalda boðskapar, sem mér er lalið að ílytja eins og öllum þjónum fagnaðarerindisins. Og þessi er boöskapurinn: Kristur elskar þig. Krist-ur elskar þig, elskar þig, sjómaður. Verði þessi orð vararrlegur hljómgrunnur httga þíns á þessu sumri. Um hvað ertu að hugsa á hafinu? Það cr svo margt. En eitt er nauðsynlegt, að þú hafir í huga: Krist-ur elskar þig. Hans náð og kraftur er með þér. Hann helgar hægri hönd þína og \ instri. Hann hcvvir stormsins hörpuslátt, hann heyrir Ijarnr þíns andardrátt og hann heyrir sínum himni fr;i, hvert hjartaslag þitt á hafinu. — Vr'st er ég v< ,k-ur að irúa. — En eitt er engum efa hulið: Kristur er kærleikurinn, og kærleikurinn er almáttugur. Amen.