Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1954/ Hannes lóðs
Hanncs lóðs.
Svo var hann oftast kallaður af sínu samtíðarfólki.
Hannes Jónsson var fæddur hér í Eyjum, að Nýjakastala 21. nóvember 1852. Faðir hans var sjómaður og dó þegar Hannes var nokkurra mánaða gamall. Ólst hann því upp hjá móður sinni, og var hjá henni þar til hann byrjaði sjálfur búskap, 26 ára gamall.
Kornungur byrjaði Hannes að róa, eins og allflestir drengir urðu að gera, sem ólust upp hér í Eyjum, fram að síðustu aldamótum, og ekki var hann nema 11 ára, þegar hann fór að róa, sem hálfdrættingur á áttæringnum „Gideon“, en formaður með hann var þá Árni Diðriksson bóndi í Stakagerði. Á „Gideon“ reri Hannes svo í 43 ár, og tók við formennsku á honum aðeins 17 ára gamall. Sést á því, að snemma hafa menn borið traust til sjómannshæfileika hans. Hannes varð líka fljótt hinn mesti sægarpur, aflasæll og heppinn formaður, sótti manna mest, en náði þó ávallt landi við Eyjar úr hverri sjóferð, þótt oft væri það harðsótt. Til dæmis þegar hann fékk siglinguna miklu á „Gideon“ 1897 og var 9—10 klukkutíma að slaga, „krussa“, upp að Eiði frá Geirfuglaskeri í austan ofviðri.
Þessari siglingu hefur Þorsteinn í Lauf-ási lýst mjög vel í bókinni „Formanns-æfi í Eyjum". Eitt sinn sem oftar var Hannes í hákarlalegu á „Gideon" og lágu þeir út af Pétursey og ekki alllangt frá landi; gerði þá hroðastorm á vest-an kl. 9 árdegis og hélzt veðrið fram á nótt. Settu þeir þá upp seglin, því ekki þótti lengur sætt, og „krussuðu" til Evja. Lentu þar kl. 7 að kveldi og þótti haia gengið vel. En þó gekk það heldur hctiir hjá þeim á „Gideon" eitt siiuwfrá Hallgeirseyjarsandi. Voru þeir ]>ar á 15 faðma dýpi og hölðu hálffcrmi af fiski. Skall þá á norðan fárviðri svo mikið, að þeir voru 30 mínútur til Eyja með öll segl tvíriruð.
Það er víst, að oft hefur soðið á keip-um hjá Hanncsi lóðs, en hann var að-kvæða stjórnari og þrekmikill kjark-maður, sem allir báru fyllsta traust til.
Hannes Ióðs var 37 ár formaður á ,,Gideon", eða þar til að hætt var að nota hann til fiskiróðra. Tvær síðustu vertíðarnar sem Hannes reri, var hann formaður með áttæringinn „Halkion", en þá tóku mótorbátarnir við, og hætti hann þá formennsku til fiskiveiða.
En ekki var hann samt hættur sjó-mennsku að öllu leyti, því hafnsögu-maður var hann hér eftir sem áður og var það í full 50 ár alls. Heppnaðist honum það starf svo vel, að erlendir skipstjórar, sem hingað sigldu, höfðu hinar mestu mætur og traust á honum, fyrir dugnað hans og hagsýni.
Snemma reyndi á hugrekki og þrek HanneSar. Þegar hann var 13 ára, var hann að lundaveiðum í Bjarnarey; lirapaði hann þá um 15 faðma fall nið-ur, en stöðvaðist við það, að veiðinet hans festist á steinnibbu í berginu og annar fótur hans festist í netinu. Gekk þá fóturinn úr liði, en einhvern veginn gat hann rétt sig við og hugsaði sér að upp yrði hann að komast. Svo mundi hann ekki meira. Upp komst hann á óskiljanlegan hátt. Engin sýnileg hönd var þar honum til hjálpar. Eftir all-langan tíma vaknaði hann af dvalannm, sem hann hafði fallið í. Var hann þá uppi á cyjunni spölkorn frá briininni.
Enginn þarf að efa, að þctta sé satt, því verkin sýndu merkin. Vciðinetið hckk eftir á steinnibbunni í berginu. Niður hafði hann fallið og upp var hann kominn.
Kunnugir fjallamcnn telja óklcift uppgöngu þarna sem hann komst upp, mcðvitundarlaus.
Aldrei varð hann að fullu jafn góður cftir þetta. Svo höfðu taugar hans of-reynzt, að skjálfhentur var hann alla tið síðan. Ekki bilaði kjarkur Hannes-ar við þctta. Hann fór síðar hiklaust um kletta og klungur eins og ekkert hefði í skorizt og þótti á sínum yngri árum góður fjallamaður.
Árið 1878 giftist Hannes Margréti Brynjólfsdóttur frá Norðurgarði, hér fædd og uppalin. Hún var kvenskör-ungur og fyrirmyndar húsfreyja. Brynj-ólfur faðir Margrétar var lengi formað-ur með áttæringinn „Áróru" og þótti afburða sjómaður.
Þau h jónin, Margrét og Hannes, eign-uðust fjögur börn. Eitt þeirra dó í æsku, en tvö, Rósa og Jóhannes, dóu á full-orðinsaldri. Ein dóttir þeirra, Jórunn, er á lífi, kona Magnúsar Guðmunds-sonar á Vesturhúsum, og búa þau þar enn. Magnús á Vesturhúsum var hér um áratugi með allra snjöllustu for-mönnum, og fyrstur manna til að stunda hér veiðar með þorskalóð 1897.
HanneS lóðs var sæmdur heiðurs-merki fálkaorðunnar, fyTÍr athafnir hans ;í sjónum, hafnsögumannsstarl'ið o. fl. Á áttræðisafmæli hans, i9.)2, var hann gerður að heiðursborgara Vest-mannacvja.
Starlsftrill Hannesar var mikið lengri cn alrnennt gerist. Ilann halði hér hafnsögumannsstarfið fram á síð-ustu a'viár; sagði því af sér þremur ar-urn fyrir dauða sinn. Þrek bans allt l'ram undir ævilok var rrábært.
Harmes lóðs lézt 51. júlí 1937, eftir mániðar sjúkdómslegu, na'r hállnínrð-ur að aldri.
Lengi vcrður hans minnst hér í Vest-mannaeyjum, og þeir sjóinenn, scm kyr.nl usl honum, blcssa og heiðra minn-ingu hans.
Eyjólfur Gíslason.