Herjólfsdalur

Herjólfsdalur er líklega þekktasti dalur Vestmannaeyja. Hann stendur norð-vestarlega á Heimaey og er umlukinn fjöllum norðan- og austanmegin — Dalfjall og Moldi. Í dalnum eru mörg þekkt kennileiti svo sem Saltaberg, Fjósaklettur, Kaplagjóta og Torfmýri. Á toppi Dalfjalls að vestanverðu stendur Blátindur, en Fiskhellanef stendur hæst á Molda vestan megin, rétt ofan við Fiskhella. Syðst í Herjólfsdal má finna Hundraðmannahelli og vestast er Mormónapollur rétt suður af Kaplagjótu. Í miðjum dalnum má finna Tjörnina, sem er tengdur við vatnslind.

Bær Herjólfs

Í Herjólfsdal er talið að fyrsta býli Heimaeyjar hafi verið reist af landnámsmanninum Herjólfi Bárðasyni, sem dalurinn er kenndur við. Sagt er í Landnámu (Melabók og Hauksbók):

„Herjólfur son Bárðar Bárekssonar, bróðir Hallgríms sniðbaka, byggði fyrst Vestmannaeyjar og bjó í Herjólfsdal fyrir innan Ægisdyr, þar sem nú er hraun brunnið. Hans son var Ormur aurgi, er bjó á Ormsstöðum við Hamar niðri, þar sem nú er blásið allt, og átti einn allar eyjarnar. Þær liggja fyrir Eyjasandi, en áður var þar veiðistöð og engra manna veturseta.“

Sturlubók segir að Ormur hafi verið fyrsti landnámsmaður Vestmannaeyja, en ekki Herjólfur faðir hans. Flestir telja þó frásögn Melabókar og Hauksbókar réttari.

Sagan um Vilborg og Hrafnana er ein þekktasta þjóðsagan úr Herjólfsdal, en hún segir frá miklu grjóthruni undan Molda sem lagði byggð í eyði þar. Rannsóknir hafa bent til þess að sagan eigi við lítil rök að styðjast, þar sem að byggð gat varla verið svo ofarlega í brekkunni.

Vatnslindin

Vatnslindin í Herjólfsdal er ein þriggja náttúrulegra vatnslinda á Heimaey, hinar tvær verandi Vilpa, sem nú er undir hrauni, og lindin í Stórhöfða, sem gefur lítið af sér. Árið 2005 fundust gamlir farvegir frá lindinni sem leiddu vatnið í tjörnina, en þeirra er getið í ýmsum gömlum heimildum.

Þjóðhátíð

Þjóðhátíð hefur ætíð verið haldin í Herjólfsdal þegar að hún hefur verið haldin á annað borð, að undanskildum árunum 1973 og 1974, þegar að hún fluttist að Breiðabakka vegna þess að dalurinn var illa farinn eftir gosið.

Á fyrstu Þjóðhátíðinni, sem haldin var árið 1874 í tilefni af setningu fyrstu stjórnarskrár Íslendinga, var veisluborð hlaðið úr torfi og grjóti, en það sjást enn leifar af því í vestanverðum dalnum. Eftir það var Þjóðhátíð haldin öðru hvoru fram til upphafs 5. áratugs 20. aldar, en frá þeim tíma hefur hún verið haldin árlega.

Heimildir

• Árbók Ferðafélags Íslands 1948.