Sögur og sagnir úr Vestmannaeyjum/Gamlar sagnir

Gamlar sagnir.

Á síðari öldum hafa orðið stórfelldar breytingar á landslagi í Heimaey. Skriður hafa fallið úr fjöllum og eytt með öllu grösugar hlíðar og undirlendi meðfram hlíðunum. Eru þar nú malarskriður og stórgrýtisurð, sem áður voru grösugir hagar fyrir sauðfénað og nautpening.
Vigfús, sonur Bergs Brynjólfssonar, bónda í Stakkagerði, bjó þar um miðja síðustu öld, eftir föður sinn, þangað til hann drukknaði árið 1845. Kona hans hét Sigríður Einarsdóttir, ættuð undan Eyjafjöllum. Andaðist hún árið 1897, 97 ára að aldri. Á gamals aldri sagði hún Vigfúsi Jónssyni, Vigfússonar í Túni, sonarsyni sínum frá því, að þegar hún átján ára gömul flutti út í Eyjar, vinnukona til séra Jóns Högnasonar á Ofanleiti, hefði grösugar hlíðar verið vestur með Skönsum. Kýr hefði þá verið reknar þangað á beit og hefði þær að kvöldi komið í Náttmálaskarð. Nú eru þarna skriður og stórgrýti, sem fallið hefur úr Stóra- og Litla-Klifi, og mjög illt yfirferðar. Að norðanverðu er nú engum manni fært upp í Náttmálaskarð. Eru þar nú brattir og lausir bergfláar úr stuðluðu blágrýti, og er þar engum manni stætt.
Séra Jón Austmann á Ofanleiti segir í sóknarlýsingu sinni frá 1843, að sú sögn gangi þá, að undirlendið norðan Klifa hafi náð út fyrir Litla- og Stóra Örn, en nú er Stóri Örn alllangt frá ströndinni. Segir hann, að landskjálftar og sjávargangur hafi brotið graslendi þetta af. Síðan bætir hann við: „Áttu þá kýrnar að hafa verið reknar gegnum svokallað Náttmálaskarð, — sem aðgreinir Litla-Klifið frá Dalfjalli, — en nú eru þar norðan á móti sandskriöur og sums staðar hengiflug.“
Einnig sagði Sigríður það, að í Flugum og Ofanleitishamri hefði á fyrstu árum sínum í Eyjum, allt verið grasi gróið, en nú eru þar grastær aðeins á víð og dreif. Hafa stór hröp orðið á báðum stöðum, enda er þar nú víðast hvar stórgrýtisurð undir hömrunum.
(Sögn Vigfúsar Jónssonar, Holti)

• Efnisyfirlit: Sögur og sagnir úr Vestmannaeyjum