Ási í Bæ

Ási í Bæ með gítar í hönd á góðri stundu.

Ástgeir Kristinn Ólafsson, betur þekktur sem Ási í Bæ, fæddist þann 27. febrúar 1914 og lést í Reykjavík 1. maí 1985, 71 árs að aldri. Móðir hans var Kristín Jónsdóttir og faðir Ólafur Ástgeirsson, sem var þekktur bátasmiður í Eyjum. Þau bjuggu að Litlabæ í Vestmannaeyjum, en það var heimili afa hans og ömmu. Heimili hans var þekkt fyrir glaðværð og gestristni, en amma hans var sérlega söngelsk og glaðlynd. Hann skrifaði í bók sinni Skáldað í skörðin um heimilið í Litlabæ:

„Mér finnst að á þessum bernskuárum mínum hafi varla liðið svo dagur að ekki heyrðist söngur í húsinu.“

Hann var aflamaður mikill, enda sjómennskan honum í blóð borin, en bæði faðir hans og afi voru miklir sjómenn.

Eiginkona Ása var Friðmey Eyjólfsdóttir.

Veikindi

Á unglingsárum veiktist hann svo af þrálátri beinátu í hægra fæti að síðar á ævi hans varð að taka fótinn af og var rúmliggjandi í heilt ár á þessum aldri vegna sjúkdómsins. Veikindi hans höfðu varanleg áhrif á líf hans og síðar á skáldskap hans. Í bókum hans Sá hlær best og Skáldað í skörðin er lýst vel og varfærnislega þjáningum, kvöl og trega drengs sem bundinn er við rúmið. Hann óttaðist að geta ekki stundað sjómennsku framar en um leið og hann hafði jafnað sig hélt hann á fiskimiðin á ný.

Störf og áhugamál

Ungur að aldri byrjaði hann sjóróðra með föður sínum á opnum vélbáti. Hann útskrifaðist úr Samvinnuskólanum 1940. Hann vann sem skrifstofumaður í Vestmannaeyjum um hríð en starfaði þó lengst af á sjónum, oftast sem matsveinn eða háseti. Hann eignaðist vélbátinn m/b Herstein ásamt öðrum félaga sínum 1955. En árið 1959 keypti hann vélbátinn m/b Ugga. Hann var einnig formaður á Hugin.

Loftur Guðmundsson samdi formannsvísu um Ása:

Hylltur söngvum hafs og blæ

Huginn að ölum brýnir,

við ægisgarpa Ási í Bæ

ættarmótið sýnir.

Óskar Kárason samdi einnig formannavísu um Ása:

Ási í Bæ nú siglir sæ

súðar skúminn meður,

fiski æ í breyttum blæ

búsu rúmin hleður.

Óskar samdi seinna aðra vísu um hann:

Enn má ég Ólafs kenna

annan son mið, sem kannar,

Ási í Bæ, þó blási

breytileg átt um leiti.

Rær sínu fleyi á færi,

firn aflar sá á gyrni.

Hersteins greppurinn greindi,

gætir í hríð með kæti.

Ási varð snemma aflakóngur og var talinn í flokki mestu færamanna á Eyjamiðum. Árið 1968 fluttist hann ásamt fjölskyldu sinni til Reykjavíkur og vann þar um tíma sem ritstjóri Spegilsins.

Á sínum yngri árum tók Ási mikinn þátt í leiklistarlífi í Vestmannaeyjum og var það algengt í Litlabæ, en föðurbræður hans, Valdimar og Kristinn, sem á efri árum var þekktur fyrir málverk sín, og uppeldisbróðir ömmu hans, Guðlaugur Hansson, voru miklir leikarar og voru mjög virkir í starfi Leikfélagsins.

Ási var landskunnur texta- og lagasmiður, vísnasöngvari og afkastamikill rithöfundur og lét mikið að sér kveða en þó sérstaklega eftir að hann lét af sjómennsku. Hann var í þeim margrómaða mannræktarkvartett með Árna úr Eyjum, Lofti Guðmundssyni og Oddgeiri Kristjánssyni, sem kallaðir eru feður hinna sígildu þjóðhátíðarlaga og hafa lifað sem ný um áratuga skeið. Samstarf þeirra Ása í bæ og Oddgeirs varð víðfrægt og úr því urðu til landsþekkt lög, t.d. Sólbrúnir vangar og Ég veit þú kemur.

Hann skrifaði margar bækur og rit m.a. Sá hlær best þar sem hann fjallar um lífsbaráttu sína, Granninn í vestri sem er ferðabók um Grænland, Breytileg átt sem er skáldsaga, Eyjavísur og smásagnasafnið Sjór, öl og ástir. Hann gaf einnig út hljómplötu þar sem hann söng og spilaði eigin lög og texta.

Þegar 90 ár voru liðin frá fæðingu Ása héldu Vestmannaeyingar skemmtun í Höllinni í Eyjum. Gísli Helgason var einn af þeim sem stóðu að skemmtuninni. Gísli sagði við þetta tilefni að Ási hafi ort skemmtilega um lífið og tilveruna. Það sem hafi einkennt hann umfram annað var væntumþykja til alls sem lifir. Margar perlur sé að finna í ljóðskap Ása eða eins og hann orti um sólarlagið í Eyjum og hvernig það bar við hafflötinn: „Drekka þar saman rennandi rauðvín, ránardætur og himinský.“

---

Heimildir

• Hermann Einarsson. Ási í Bæ. Eyjaskinna - 5. rit (bls. 78-87). Vestmannaeyjum: Prentsmiðjan Eyrún, 1992.
• Fréttablaðið. 28. febrúar 2004, bls. 14.
• Óskar Kárason. Formannavísur. Vestmannaeyjum, 1950.
• Óskar Kárason. Formannavísur II. Vestmannaeyjum, 1956.