Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1962/ Sigurður Ingimundarson, Skjaldbreið

Sigurður Ingimundarson

Skjaldbreið

Sigurður Ingimundarson, fyrrum formaður og útvegsbóndi, var fæddur að Miðey í Austur-Landeyjum 22. maí 1878. Faðir Sigurðar var Ingimundur bóndi þar (f. 1838) Ingimundarson (f. í Miðey 1772), Kolbeinssonar í Krosshjáleigu (f. 1724).

— Ingimundur Ingimundarson kvæntist árið 1870 Þuríði Árnadóttur (f. 1845) og tóku þau hjónin þá við búsforráðum í Miðey. Áttu þau hjón sjö börn, en tvö dóu í frumbernsku. Sigurður var næstyngstur þeirra systkina. Þeir voru þrír bræðurnir; allir kunnir formenn og aflamenn er aldur leyfði. Árna (f. 1877) naut þó skammt við; hann drukknaði ásamt skipshöfn sinni af vélbátnum Ástríði veturinn 1908. Helgi (f. 1872) var formaður í Eyjum nokkrar vertíðir. Hann fluttist síðar til Reykjavíkur og andaðist þar. —
Sigurður kvæntist árið 1910 Hólmfríði Jónsdóttur frá Skammadal í Mýrdal, mikilli dugnaðarkonu. Þau áttu sex börn, fjóra syni og tvær dætur. Þrír bræðranna, Júlíus, Kristinn og Pálmi, gerðust skipstjórar og dugmiklir sjósóknarar, en hinn fjórði gekk menntaveginn, Friðjón, nú skrifstofustjóri Alþingis. Sigríður dóttir þeirra hjóna er búsett hér í bæ. en Hansína lézt ung. Þá ólst upp í Skjaldbreið bróðurdóttir Sigurðar, Ágústa Árnadóttir, nú búsett i Reykjavík.
— Sigurður andaðist 5. apríl 1962. —
Þeir Íslendingar, sem fæddir eru um 1880, og eru nú sem óðast að kveðja þennan heim, hafa með vissum hætti lifað fornöldina og tæktækniöld vorra tíma. Raunar var vígaferlum þá löngu hætt, en flestir urðu að berjast af hörku fyrir lífi sínu og sinna nánustu. Þá höfðu vinnubrögð til sjávar og sveita lítið breyzt um aldir; menn réru á miðin á árabátum og sveitabúskapur hjakkaði í sama farinu. Þríbýli var í Miðey á þessum tíma. Ingimundur, faðir Sigurðar, bjó á einu býlinu: því er minnst land hafði til umráða. Jörð þessi var harla kostarýr, en Ingimundur heilsutæpur jafnan. Var honum nauðugur einn kostur að hætta búskap árið 1886 og heimilið „leystist upp'" sem kallað var — ekki ótítt fyrirbrigði á þeim árum. Þórður bóndi Guðnason í Hildisey og Margrét kona hans (frá Miðey) tóku þá Sigurð í fóstur. Í Hildisey dvaldi svo Sigurður nokkuð framyfir fermingaraldur. Þá réðst hann í vinnumennsku; var m. a. eitt ár hjá Lofti á Tjörnum undir Eyjafjöllum, sem var einn foringjanna í Eyfellingaslag 1858. Vinnumennska í sveit var þá lítill framavegur; árskaup Sigurðar var 80 krónur, en hann fór fram á 100 krónur næsta ár. Ekki var gengið að þeim skilmálum. Hafði Sigurði þá borizt til eyrna, að úti í Vestmannaeyjum yrði ungum mönnum einna bezt til fanga og fluttist hann þá til Eyja um aldamótin. Hann komst í skiprúm hjá Hannesi lóðs og var það góður skóli ungum mönnum. Varð Sigurður brátt kunnur að kappi og einbeitni að, hverju verki sem hann gekk. Var honum þá um tvítugt falin formennska á opnum skipum. Átta sumur var Sigurður formaður á opnum báti, sem Ingvar Pálmason, síðar alþm. í Norðfirði, gerði út. Féll vel á með þeim Ingvari, og var með þeim góð vinátta meðan báðir lifðu.
— Haust eitt. er Sigurður hugðist halda heim til Eyja frá Norðfirði, varð hann að leggja lykkju á leið sína og fara til Færeyja, þar sem hann beið fars til Eyja i nokkra daga. Má af þessu sjá, hvernig samgöngum var háttað hér við land um og eftir aldamót. — Á öndverðri vélbátaöld (1907) hóf Sigurður formennsku á „Vestmannaey“, sem var tæplega 10 lesta bátur með 8 hestafla vél. Eigendur voru sex og átti Sigurður þriðja partinn í bátnum. Þá áttu margir litla hluti í bátum. sem komust samt sæmilega af með ráðdeild og dugnaði. Bátur þessi sökk í maíbyrjun 1909. Sjólag var vont og kom óstöðvandi leki að bátnum. Hélt Sigurður þá til hafs með fokkuna eina uppi, í von um að hitta fyrir útlend fiskiskip. Varð það þeim bátverjum öllum til bjargar. — Þetta sama ár festi Sigurður ásamt öðrum kaup á báti frá Danmörku; hlaut hann nafnið Gnoð. Sigurður varð til þess fyrstur manna í Eyjum, að setja stýrishús á bát sinn, er þá var alger nýjung; en svo kom hver af öðrum með þessa þörfu nýbreytni. —
Þá er árin liðu bættust stærri bátar í flotann og Sigurður í Skjaldbreið vildi fylgjast með þróuninni. Árið 1920 keypti hann vélbátinn „Atlantis“ með Árna Sigfússyni; sá bátur var nokkuð á 14 tonn. En árið 1923 lét Sigurður smíða sinn stærsta og jafnframt síðasta bát, „Blikann“. Sá bátur var 22 lestir tæpar og þótti mikið skip, enda mun hann þá hafa verið stærsti bátur í höfn. Formaður á Blikanum var Sigurður fram til ársins 1930, en útgerð hélt hann áfram nokkur næstu ár. Var þá lokið þriggja áratuga formannsferli. —
Með Sigurði Ingimundarsyni er genginn einn sérstæðasti persónuleiki í sjómannastét, sem var á öldutoppi lífsins um aldamótin síðustu. Hann var hann harðsæknasti formaður hér um áratugi, og fór orð af sjósókn hans víðar en í Vestmannaeyjum. Til marks um sjósókn Sigurðar er það, að eina viku réri hann einskipa dag hvern og aflaði vel. Létu þó formenn hér sízt sinn hlut eftir liggja, en hvort tveggja var, að Sigurður var á nýlegum og traustum bát og hitt, að hann átti nú sem oftar ný veiðarfæri, enda kunni hann því betur, að hafa ekki hálffúnar dræsur í sjó að leggja. Ég hafði einhverju sinni orð á því við Sigurð, að það mundi hafa verið harðsótt hjá honum vikuna þá, í stuttu og laggóðu svari mátti ef til vill marka viðhorf hans til sjósóknar um langa ævi: „Sá guli kemur ekki sjálfur í land!“ —
En þótt Sigurður sækti sjóinn fast, þá hygg ég, að glannaskapur eða fífldirfska hafi ekki verið að hans skapi, en segja má, að flestir treystu á fremsta, guð og lukkuna, á sínum litlu fleytum. Sigurður Ingimundarson var ef til vill ekki listastjórnari á gamla vísu, en hann brast aldrei kjark á háskastund og sú vissa er mikils virði fyrir skipverjana, því oft var tvísýn landtakan á litlum og veikbyggðum bátum.
Til Sigurðar sóttu úrvals sjómenn, sem oft voru á útveg hans margar vertíðir samfleytt. Linkumenni áttu ekki erindi til Sigurðar í Skjaldbreið. Sjálfur hafði hann brotið sér braut með miklu harðfylgi. Það hafði aldrei verið mulið undir hann og hann hafði ekki skap til að horfa á vettlingatök. En þótt Sigurður væri ekki allra viðhlæjandi, þá kunni hann vel við sig i hópi vaskra manna og góð sambúð með honum og mönnum hans. Dugmiklir sjómenn vildu vera með Sigurði, því hann var mikill aflamaður; jafnan í fremstu röð og stundum aflakóngur Eyjanna.
Sigurður gerði vel við sína menn; hann var heiðarlegur í viðskiptum og vildi engan svíkja, enda alinn upp við það sjónarmið, að munnlegt loforð væri samningsígildi.
Nú hefur þessi aldni sjómaður lokið skuld sinni við lífið. „Tíminn harða dregur drögu“ og skjótt fennir í sporin. Vér skulum þó jafnan minnast þess, hve mikið þetta byggðarlag á að þakka þeim tímamótamönnum í sjósókn, sem lögðu grunninn að betra lífi á þessari eyju með vélbátaútgerðinni.

Haraldur Guðnason.

• Efnisyfirlit: Sjómannadagsblað Vestmannaeyja