Sögur og sagnir úr Vestmannaeyjum/Galdramennirnir í Vestmannaeyjum (JGÓ)

Galdramennirnir í Vestmannaeyjum.

(Eftir sögn skólapilta að austan, 1845.)

Þegar svartidauði geisaði yfir Ísland, tóku 18 galdramenn sig saman, og gjörðu félag með sér. Þeir fóru út í Vestmannaeyjar, og ætluðu þar að verja sig dauðanum, meðan þess yrði auðið. Þegar þeir af fróðleik sínum sáu, að sóttinni var farið að létta af landinu, vildu þeir vita, hvort nokkur maður mundi lifa. Þeir tóku sig saman um að senda einn af sér á land. Völdu þeir þann til fararinnar, sem hvorki var mestur né minnstur í íþrótt þeirra. Hann fluttu þeir á land og sögðu, að ef hann yrði ei kominn aftur fyrir jól mundu þeir senda honum sendingu, sem dræpi hann. Þetta var snemma á jólaföstu.
Maðurinn fór, gekk lengi og kom víða. En hvergi sá hann neinn lifandi mann; bæirnir stóðu opnir, og önduð lík lágu í þeim á víð og dreif. Loksins kom hann að einum bæ lokuðum. Hann furðaði sig á því, og nú vaknaði hjá honum von um, að hann mundi finna einhvern mann. Hann barði að dyrum, og þar kom út ungleg stúlka og fríð. Hann heilsaði henni, en hún hljóp um háls honum og grét af gleði yfir því, að sjá mann; því hún sagðist hafa hugsað, að enginn lifði eftir, nema hún ein. Hún bað hann að vera hjá sér, og játaði hann því. Fóru þau nú inn í bæinn, og töluðu margt saman. Hún spurði hann, hvaðan hann kæmi, og hvað hann væri að fara. Hann sagði henni það, og það með, að hann yrði að vera kominn aftur fyrir jólin. Hún bað hann samt að vera hjá sér sem lengst. Aumkaðist hann svo yfir hana, að hann hét henni því. Sagði hún honum, að þar væri enginn maður á lífi, því hún sagðist hafa farið vikuleið frá sér á alla vegu, og engan mann fundið. Nú leið fram undir jólin, og vildi þá eyjamaðurinn fara. Stúlkan bað hann að vera, og sagði, að félagar hans mundi ekki vera svo harðbrjósta að láta hann gjalda þess, þó að hann dveldi hjá sér, einstæðingnum. Lét hann svo leiðast til, og var nú kominn aðfangadagur jóla. Þá ætlar hann að fara, hvað sem hún segir. Hún sér þá, að nú duga ekki bænir lengur, og segir: „Heldurðu, að þú komist út í Eyjar í kvöld? Eða þykir þér ekki eins gott, að deyja hérna hjá mér eins og að deyja einhvers staðar á leiðinni?“ Maðurinn sá, að tíminn var orðinn of naumur, og ásetti sér því að vera nú kyrr og bíða þar dauðans, sem hann var. Leið svo af nóttin, og var hann daufur mjög, en stúlkan var hin kátasta og spurði, hvort hann sæi hvað eyjabúum þá liði. Hann sagði, að þeir væru nú búnir að koma sendingunni í land, og mundi hún koma þar í dag. Stúlkan settist nú hjá honum á rúmið sitt, en hann lagðist upp í fyrir ofan hana. Hann sagði, að nú væri sig farið að syfja, og væri það aðsókn. Síðan sofnaði hann. Stúlkan sat á rúmstokknum, og var alltaf að smávekja hann, og láta hann segja sér, hvar sendingin væri. En því nær sem hún færðist, því fastara svaf hann, og seinast, þegar hann sagði, að sendingin væri komin í landareignina, sofnaði hann svo, að stúlkan gat ekki vakið hann aftur, enda leið þá ekki á löngu, áður hún sá gufu mórauða koma inn í bæinn. Gufan leið hægt og hægt inn að henni, og varð þar að mannsmynd. Stúlkan spyr, hvert hún ætli að fara. Sendingin segir henni allt sitt erindi, og biður hana fara af rúminu, „því ég kemst ekki upp fyrir þig,“ segir hún. Stúlkan segir, að þá verði hún nokkuð til að vinna. Sendingin spurði, hvað það væri. Stúlkan segir, það sé það að lofa sér að sjá, hvað hún geti orðið stór. Sendingin játar því, og verður nú svo stór, að hún fyllir upp allan bæinn. Þá segir stúlkan:
„Nú vil ég sjá, hvað lítil þú getur orðið.“ Sendingin segist geta orðið að flugu, og í því bregzt hún í flugulíki og ætlar nú að komast undir hendina á stúlkunni upp í rúmið til mannsins. En þá lendir hún í sauðarlegg, sem stúlkan hélt á, og fór inn í hann, en stúlkan setti tappa í gatið. Lét hún síðan legginn með sendingunni í vasa sinn og vekur nú manninn. Vaknar hann þá fljótt, og undrast mjög yfir því, að hann skuli enn lifa. Stúlkan spyr hann, hvar sendingin sé. Hann segist ekki vita hvað af henni hafi orðið. Segir þá stúlkan, að það hafi sig lengi grunað, að ekki mundu þeir vera miklir galdramenn í Eyjunum. Varð nú maðurinn mjög glaður, og nutu þau bæði hátíðarinnar með mikilli ánægju.
En þegar leið að nýjárinu fór maðurinn að verða fálátur. Stúlkan spurði, hvað að honum gengi. Hann segir, að nú séu þeir í Eyjunum að búa til aðra sendingu, „og magna þeir hana allir. Hún á að koma hér á gamlársdag, og þá mun ei gott að forða mér.“ Stúlkan sagðist ekki geta kviðið því að öllu óreyndu, „og skaltu ekki vera hræddur við sendingar Eyjamanna.“ Var hún nú hin kátasta, og þótti honum þá skömm að, að bera sig mjög illa. Á gamlársdag segir hann, að nú sé sendingin komin á land, „og miðar henni fljótt, því hún er ákaflega mögnuð.“ Stúlkan segir, að hann skuli nú ganga út með sér. Hann gjörir það. Ganga þau, þangað til þau koma að skógarrunn einum. Þar nemur hún staðar og kippir upp nokkrum hríslum. Verður þá fyrir þeim hella. Stúlkan lyftir upp hellunni, og er þar jarðhús undir. Þau ganga nú ofan í jarðhúsið, og er þar dimmt og ógurlegt. Þar er ein ljóstýra dauf, og logar hún á mannsístru í hauskúpu. Þar liggur karl einn, heldur ógurlegur, í rúmfleti við ljósið. Augun í honum voru eins og blóð, og allur var hann ófrýnilegur, svo eyjamanninum þótti nóg um. Karlinn segir: „Það ber eitthvað nýrra við, að þú ert á ferðinni, fóstra. Það er langt síðan ég hefi séð þig, og hvað á ég nú að gjöra fyrir þig?“ Stúlkan segir honum þá allt um ferðir sínar, og um manninn, og fyrri sendinguna. Karlinn biður hana, að lofa sér að sjá legginn. Hún gjörir það, og verður þá karlinn allur annar, þegar hann tók við leggnum. Velti hann honum á allar lundir fyrir sér, og strauk hann allan utan. Þá segir stúlkan: „Hjálpaðu mér nú fljótt, fóstri, því nú er manninn farið að syfja, og það er merki þess, að sendingin er senn komin.“ Karlinn tekur nú tappann úr leggnum, og kemur þá flugan út úr honum. Karlinn strauk fluguna, og klappaði henni, og segir: „Farðu nú, og taktu á móti öllum sendingum úr Eyjunum, og gleyptu þær!“ Þá varð brestur míkill, og fór flugan út, og varð þá svo stór, að annar skoltur hennar tók við himin, en annar við jörðu. Tók hún svo á móti öllum sendingum úr Eyjunum, og var nú manninum borgið.
Þau fóru nú heim aftur úr jarðhúsinu, stúlkan og Vestmannaeyingurinn, og settust að á bæ hennar. Áttust þau síðan og jukust og margfölduðust, og uppfylltu jörðina. Og nú kann ég ekki þessa sögu lengri.
(Jón Árnason: Þjóðsögur I, 321—323.)

• Efnisyfirlit: Sögur og sagnir úr Vestmannaeyjum