Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2008/Skipsklukka Bjarnarejar VE 11

HELGA HALLBERGSDÓTTIR Skipsklukka Bjarnareyjar VE 11

Í síðasta Sjómannadagsblaði kallaði ég eftir upplýsingum um hvernig skipsklukka nýsköpunartogarans Bjarnareyjar VE 11 hefði ratað í hendur Hraðfrystistöðvar Vestmannaeyja hf. Prentsvertan var vart þornuð þegar Steingrímur Sigurðsson, skipstjóri, hafði samband við mig og hafði ýmislegt að segja um klukkuna sem nú hangir á skrifstofu Ísfélags Vestmannaeyja hf.

Steinrímur Sigurðsson

Skipsklukkan úr Bjarnarey VE 11

Ég sá hana fyrst
Steingrímur var skipstjóri á Bjarnarey VE 501, svokallaðri Akureyrar-Bjarnarey, sem smíðuð var á Akureyri, 1973, ásamt Álsey VE 502. Bjarnarey VE var í Slippstöðinni á Akureyri frá því í desember 1986 fram í febrúar 1987, þar sem afturendinn á henni var lagaður, hún lengd um 2 m, nýr krani, kraftblökk fyrir nót o.fl. sett í hana. Steingrímur, skipstjóri, ásamt Magnúsi Guðmundssyni, vélstjóra, voru því löngum fyrir norðan og Addi Steini (Andrési Þ. Sigurðsson), stýrimaður, einnig eitthvað í lokin. Það var einmitt hjá Slippstöðinni sem Steingrímur leit klukkuna góðu fyrst augum.
„Skipt hafði verið um akkeriskeðjur í skipinu og þær gömlu settar í geymslu. Þegar við vorum að búa okkur undir að fara heim, vildi ég nota keðjurnar, fínar í netadrekana. Við fengum lánaðan krana og fórum í geymsluna í portinu og komum þá niður á þessa klukku innan um allt draslið og sáum Bjarnareyjarnafnið á henni. Ég spurði verkstjórann hvort við mættum ekki eiga hana en hann var tregur til og vísaði okkur á Gunnar Ragnars, framkvæmdastjóra Slippstöðvarinnar. Gunnar sagðist vilja hugsa málið en sagði síðan að Sigurður Einarsson ætti það nú alveg skilið að hann sendi honum klukkuna. Þegar við svo komum um borð, var hún komin þangað, búið að hreinsa hana alla og pússa,“ sagði Steingrímur. Þannig komst klukkan í eigu Sigurðar og Hraðfrystistöðvarinnar og síðar Ísfélagsins eftir sameiningu þeirra.
Steingrímur sagðist hafa verið eindregið varaður við því að taka við Bjarnarey VE 501 árið 1976 og töldu menn að afli yrði rýr á skipi með því nafni. Sjálfur kvaðst hann ekki hafa haft neinar áhyggjur. Nóttina áður en Sigurður Einarsson hringdi í hann og boðaði hann upp á skrifstofu Hraðfrystistöðvarinnar, dreymdi hann að hann fengi eyjuna Bjarnarey í trollið. Hann var því þess ávallt fullviss að vel myndi aflast og gekk það eftir þau ár sem hann var með Bjarnarey.

Forðum daga fyrir norðan
Vilborg Herjólfsdóttir VE 11 (ex Bjarnarey VE 11) sigldi norður til Ólafsfjarðar í ársbyrjun 1955 og fékk nafnið Norðlendingur ÓF 4. Hún hafði þá verið í eigu Bæjarútgerðar Vestmannaeyja síðan í mars 1948.
Sigurður Helgi Sigurðsson, yfirhafnarvörður á Siglufirði og bróðir Steingríms, þekkir vel til sögu togarans. Þó að Norðlendingur væri skráður á Ólafsfirði, var hann í eigu sameiginlegs útgerðarfélags Húsvíkinga, Sauðkrækinga og Ólafsfirðinga og átti að landa á þeim stöðum. Gárungarnir kölluðu því skipið „Óla húskrók.“

Togarinn Bjarnarey VE 11 sjósettur í Aberdeen 1948.

Aðalsteinn Jóhannsson, sem nú er búsettur á Akureyri, kannast vel við nafngiftina og hlær við. Hann var vélstjóri á Norðlendingi 1957 - 1958 en þá var aðallega veitt við Vestur-Grænland og á miðunum við Nýfundnaland. Skipstjóri var Gunnar Halldórsson frá Ísafirði. Aðalsteinn segir að vel hafi gengið á Norðlendingi. Þetta hafi verið fínt og skemmtilegt skip, vissulega dálítið blautt en gangbetra en t.d. Svalbakur. Tafsamt hafi þó verið að þurfa alltaf að fara inn til Akureyrar að ná í svartolíu, veiðarfæri og annað til útgerðarinnar. Skipið var keypt norður til að skaffa Norðlendingum atvinnu en þegar hér var komið, gekk illa að manna það og var meirihluti áhafnarinnar Færeyingar.
ÚA keypti togarann 1960 og gerði hann út til vors 1964 og hét hann þá Hrímbakur EA 5. Nýir tímar voru að ganga í garð, skuttogararnir að koma og gamla kempan orðin nokkuð lúin og farin að láta á sjá. Lá togarinn lengi í Sandgerðisbótinni fyrir akkerum og fannst ýmsum bæjarbúum hann til lítillar prýði. Fyrir sjómannadag, eitt árið, í sunnan golu var gerður út flokkur með málningu til að mála skipið. Ekki entist mönnum tími til að klára nema þá hlið sem vissi að landi. Gerði þá skyndilega norðangarra, skipið snerist og ryðgaða, ómálaða hliðin blasti eftir sem áður við Akureyringum en sú málaða gladdi augu Svalbarðseyringa.
Aðgerðaleysið virðist ekki hafa átt við Hrímbak því hann sleit sig lausan í óveðri og rak á land við Glerárósa í nóvember 1966, braut skrúfuna og skemmdist nokkuð. Hrímbakur lagði í sína hinstu för 13. september 1969 þegar hann fór í togi til Skotlands en þaðan hafði hann lagt í sína fyrstu för 21 ári fyrr.

Sögulok
Aðalsteinn Jóhannsson var ekki bara skipverji á gamla nýsköpunartogaranum heldur kemur hann einnig beint við sögu klukkunnar.
Aðalsteinn segir svo frá að hann hafi tekið klukkuna úr Hrímbaki áður en skipið fór til Skotlands. Þegar Akureyrar-Bjarnareyjan var svo byggð í Slippstöðinni 1973, bað Vilhelm Þorsteinsson, sem þá var forstjóri Útgerðarfélags Akureyringa, hann um að pússa hana upp. Búið var að bronsa hana og það því heilmikið verk. Aðalsteinn stóð í þeirri trú að Vilhelm hefði ætlað að gefa Einari Sigurðssyni gripinn þegar Bjarnarey VE 501 var afhent þá um vorið. Ekki vissi hann af hverju af því varð ekki og hvernig klukkan hafnaði aftur í portinu.
Okkur Aðalsteini kom saman um að Steingrími, skipstjóra á Bjarnarey VE 501, hafi verið ætlað að finna klukkuna góðu og koma henni aftur til Vestmannaeyja þar sem hún á heima og minnir á merka sögu togarans og fyrrum eigenda.

Helga Hallbergsdóttir

• Efnisyfirlit: Sjómannadagsblað Vestmannaeyja