„Blik 1962/Ofanbyggjarar“: Munur á milli breytinga

<br>

<br>

Því er víst mjög oft þannig varið, er menn fara að eldast, að minningarnar frá æskuárunum og æskustöðvunum verða áleitnar, og þá gera menn ósjálfrátt samanburð á því, sem var, og því, sem er, um dagleg störf og lífsvenjur. Um þetta tala eldri menn og kunningjar, þegar þeir hittast á förnum vegi. Hjá eldri kynslóðinni geymist samanburðurinn hverju sinni.  <br>

Ég hét í sumar ritstjóra þessa rits að segja lesendum þess eilítið frá lífi fólks og heimilisháttum, störfum og lífsbaráttu á bæjunum „fyrir ofan Hraun“, þ.e. Ofanleitisbæjunum, þegar ég var að alast þar upp fyrir 40—50 árum með þeirri kynslóð, sem síðust mun hafa búið við þau frumstæðu lífsskilyrði, sem hér höfðu verið ríkjandi um langa tíð og jafnframt átt sinn þátt í að skjóta styrkum stoðum undir þær miklu framfarir, sem nú hafa átt sér stað með öllum þeim lífsþægindum, sem þeim eru samfara. <br>

:::::::::::::'''1.

Eftir  áramót  hófst  vertíð eins og nú oftast, en öll var hún þá í smærri stíl. Vélbátaútvegurinn var að hefjast og bátarnir þetta 6—8 smálestir. Flest heimili fyrir ofan hraun stóðu í einhverjum tengslum við útgerðina.  

Krakkar höfðu líka sitt hlutverk að inna af hendi. Þeir færðu fólkinu mat og kaffi niður í bæ. Alltaf þurfti að flýta sér í þeim sendiferðum, svo að maturinn eða kaffið kólnaði ekki um of á leiðinni, því að þá voru ekki svo mikil þægindi sem hitaflöskur til að halda kaffinu heitu á. <br>

Það fólk, sem heima var alltaf, svo sem konan og sumir liðléttingar,  hugsuðu  um og hirtu skepnurnar, meðan vertíð stóð yfir. Áttu bændur 1—2 kýr og 10—20 kindur á fóðrum, og margir 1 hest. Hesturinn var eina farartækið til mann- og vöruflutninga. Á honum var mest allt flutt að og frá heimilinu. En margir báru að og frá heimilinu á sjálfum sér meira og minna. Áhald, sem kallað var burðarskrína, var þá til á hverjum bæ, að ég bezt man, og jafnvel tvær, þar sem margt var heimilisfólkið. Þessar skrínur voru með bandi, sem brugðið var venjulega um hægri öxl. Þær þóttu þægilegar til að bera í soðfisk, sundmaga o.fl. þessháttar. Einnig vöruúttekt úr búð, ef lítil var. Allt stærra var flutt á hestum. Sumir áttu laupa, sem festir voru á klakkinn á reiðingshestunum. Á botni laupsins voru lamir öðru megin og hespa á frambrún botnsins, svo að auðvelt var fyrir liðléttinga að losa burðinn af hestinum, þegar heim var komið. <br>

Um allan forarburð að vorinu ríkti mikil samhjálp á milli heimilanna og unnið að henni mikið í skiptivinnu. <br>

Í úteyjar var farið í maímánuði til að setja fé í sumarhaga. Nokkru síðar var farin ein eftirlitsferð þangað, áður en allsherjar-rúningsferðin var farin, en hún var mjög háð veðurfari að vorinu.<br>

Í sjöundu viku sumars var farið til svartfuglaeggja, bæði í Bjarnareyjar- og Elliðaeyjarleigumála, en Ofanbyggjarar áttu í þeim báðum. Eggjatekjan og það mikla búsílag, sem hún var bændum, fór mikið eftir því, hvort komizt var í úteyjar á réttum tíma sökum brims. Það var mjög undir hælinn lagt. — Eggin voru „gefin niður“ á ýmsum stöðum á eyjunum og þurfti ládeyðu til, ef vel átti að takast. <br>

Bjarnareyjarleigumálann, sem Smáeyjar fylgdu, höfðu þessar jarðir: [[Ofanleiti]], sem er fjórar jarðir og á nytjar af helmingi eyjarinnar, [[Gvendarhús]], [[Suðurgarður]] (áður [[Svaðkot]]), [[Draumbær]] og [[Brekkuhús|Brekkhús]], sinn áttunda hlutann hver eða samtals helming. Hverri jörð fylgdi 12 kinda beit í eyjunni að vetrinum og 16 að sumrinu. <br>

Næsta verk var að seila fiskinn á þar til gerðar seilanálar, sem voru venjulega um 20 sm á lengd með auga í aftari enda og tvöföldu snæri um 1 m á lengd. Væri um þorska að ræða, voru 4 settir á hverja seil og 4 seilar á hest eða alls 16 þorskar. Það var talinn hæfilegur hestburður. Oft kom það fyrir að fara varð tvær ferðir, þegar vel aflaðist. <br>

Þegar aflinn hafði verið fluttur heim að bæ, var matast. Síðan var farið að gera að aflanum, sem venjulega var saltaður í tunnur eða stóra kassa. Allur smáfiskur var spyrtur og hengdur upp, — soðfiskur. Þar með var þessi dagur á enda. <br>

Fiskurinn var býsna drjúgt búsílag Ofanbyggjurum, þegar vel aflaðist. Þar fengu þeir fyrst og fremst soðfisk til ársins, og svo sendu flest heimili nokkra hestburði til landsins, aðallega undir Eyjafjöll og í Landeyjar, og fengu kindur í staðinn sendar til Eyja. Þessi viðskipti og „vöruskipti“ héldust um áratugi. Ef til vill hafa þau átt sér stað frá upphafi byggðar í Eyjum. <br>

Sá fiskur, sem seldur var í verzlanir í bænum, var þveginn heima og þurrkaður á klöppum í hrauninu. Oft gátu heimilin lagt inn í verzlanir 3—5 skippund árlega (hvert skipd. er 320 pund eða 160 kg).<br>