79.303
breytingar
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 4: | Lína 4: | ||
Á seinustu þrem áratugum hafa framfarir orðið miklar á mörgum sviðum með okkur Íslendingum. Margs konar hagnýt fræðsla hefir lyft undir þær framfarir. <br> | Á seinustu þrem áratugum hafa framfarir orðið miklar á mörgum sviðum með okkur Íslendingum. Margs konar hagnýt fræðsla hefir lyft undir þær framfarir. <br> | ||
Nú síðast erum við orðnir vísir að kornyrkjuþjóð og grænmetisætum. Og vonandi verðum við meir en vísirinn.<br> | Nú síðast erum við orðnir vísir að kornyrkjuþjóð og grænmetisætum. Og vonandi verðum við meir en vísirinn.<br> | ||
Íslenska þjóðin hlustar orðið eftir niðurstöðum vísindanna og reynir að færa sér þær í nyt á mörgum sviðum. Margt slenið og heilsubresturinn stafar eflaust af óhollu mataræði. Þess vegna verður aukin þekking á efnasamsetningu matar og gerð hans að aukast | Íslenska þjóðin hlustar orðið eftir niðurstöðum vísindanna og reynir að færa sér þær í nyt á mörgum sviðum. Margt slenið og heilsubresturinn stafar eflaust af óhollu mataræði. Þess vegna verður aukin þekking á efnasamsetningu matar og gerð hans að aukast hjá okkur, og rétta verður ýmsan misskilning og afleggja ýmsar miður hollar venjur, sem enn ríkja á landi voru um gerð og neyzlu hins daglega matar. Störf þeirra manna og kvenna, sem auka þessa þekkingu þjóðarinnar með útgáfu góðra bóka, námsskeiðum o.fl., eru ómetanleg þjóðnytjastörf.<br> | ||
Merkur skólamaður | Merkur skólamaður íslenzkur hefir látið þá trú sína í ljós, að Íslendingar hefðu öll skilyrði til þess að geta orðið gagnmenntaðasta þjóð heimsins, ef að því væri stefnt, og að því bæri að stefna. Það er einnig trú mín, að þeir gætu orðið ein hraustasta þjóð heimsins, ef fast og vel væri á haldið, og að því stefnt ákveðið og eindregið. — Íslenzka moldin, íslenzskir staðhættir allir, og efniviður þjóðarinnar, andlegur og líkamlegur, skapar þá trú mína. Að því ber að stefna.<br> | ||
Grænmetisræktun og grænmetisát fer sigurför um byggðir landsins. Víðast í kaupstöðum, kauptúnum og sveitum sjást þess merki. Við Eyjabúar megum ekki og skulum ekki verða eftirbátar | Grænmetisræktun og grænmetisát fer sigurför um byggðir landsins. Víðast í kaupstöðum, kauptúnum og sveitum sjást þess merki. Við Eyjabúar megum ekki og skulum ekki verða eftirbátar annarra héraða í þessu sviði framfaranna fremur en á mörgum öðrum sviðum.<br> | ||
Hinn mikli áhugi almennings hér á garðrækt bendir til þess, að mikið verði aðhafzt í þeim efnum næstu ár. Við þurfum að stefna að því fyrst og fremst, að geta fullnægt okkar eigin þörfum um kartöflur og rófur og auka þó neyzlu hvors tveggja til mikilla muna. Jafnframt eigum við að stefna að því, að hver fjölskylda hér stundi nokkra ræktun alls konar grænmetis og neyzla þess fari vaxandi. Við það mundi mataræði margrar fjölskyldunnar, sem litla hefir mjólkina, batna að mun, og heilsufarið jafnframt.<br> | Hinn mikli áhugi almennings hér á garðrækt bendir til þess, að mikið verði aðhafzt í þeim efnum næstu ár. Við þurfum að stefna að því fyrst og fremst, að geta fullnægt okkar eigin þörfum um kartöflur og rófur og auka þó neyzlu hvors tveggja til mikilla muna. Jafnframt eigum við að stefna að því, að hver fjölskylda hér stundi nokkra ræktun alls konar grænmetis og neyzla þess fari vaxandi. Við það mundi mataræði margrar fjölskyldunnar, sem litla hefir mjólkina, batna að mun, og heilsufarið jafnframt.<br> | ||
Ég set hér nokkrar tölur, sem eiga að sanna okkur, að grænmeti getur bætt stórlega úr mjólkurþörf heimilanna, þó ég vilji ekki segja, að það geti komið í mjólkur stað, því | Ég set hér nokkrar tölur, sem eiga að sanna okkur, að grænmeti getur bætt stórlega úr mjólkurþörf heimilanna, þó ég vilji ekki segja, að það geti komið í mjólkur stað, því neyzla hvors tveggja skal haldast í hendur.<br> | ||
Tölurnar eru teknar úr ritum dr. med. Marie Krogh, hins þekkta fjörefnafræðings. | Tölurnar eru teknar úr ritum dr. med. Marie Krogh, hins þekkta fjörefnafræðings. | ||
Lína 42: | Lína 42: | ||
Gulrætur tapa C-fjörefninu við langa geymslu. Um bað bil helmingur B- og C- fjörefnanna fer forgörðum við suðu eða út í suðuvatnið. Spínat þolir litla sem enga suðu. Annars hafa komið út á | Gulrætur tapa C-fjörefninu við langa geymslu. Um bað bil helmingur B- og C- fjörefnanna fer forgörðum við suðu eða út í suðuvatnið. Spínat þolir litla sem enga suðu. Annars hafa komið út á íslenzku bækur um fjörefnaforða og matreiðslu grænmetis og ætti fólk að kaupa þær og nota. | ||
Ég gef hér dálitlar leiðbeiningar um ræktun nokkurra grænmetistegunda, þeirra, sem helzt koma til greina hér. | Ég gef hér dálitlar leiðbeiningar um ræktun nokkurra grænmetistegunda, þeirra, sem helzt koma til greina hér. | ||
Lína 48: | Lína 48: | ||
'''Blómkál'''.<br> | '''Blómkál'''.<br> | ||
Það þarf moldarjarðveg, djúpan og vel unninn, blandaðan leir og sandi. Áburðarmagn sé 4 kerruhlöss af mykju eða slori, á einn ara (100 fermetra) eða 12—14 kg. af garðanitrophoska.<br> | Það þarf moldarjarðveg, djúpan og vel unninn, blandaðan leir og sandi. Áburðarmagn sé 4 kerruhlöss af mykju eða slori, á einn ara (100 fermetra) eða 12—14 kg. af garðanitrophoska.<br> | ||
Bezt er að setja kálið í raðir með 50—60 cm millibili og um 40 cm á milli plantnanna í hverri röð. Fræið sé hulið moldarlagi, sem er 3—4-föld þykkt fræsins. Þegar plönturnar eru búnar að ná nokkrum þroska, er gott að strá í kring um þær svolitlu af saltpétri og superfosfati og síðan hreykir maður moldinni upp með þeim. Það veitir þeim stuðning og skjól. Hafi slor verið borið í garðinn, þarf superfosfatsskammturinn að vera | Bezt er að setja kálið í raðir með 50—60 cm millibili og um 40 cm á milli plantnanna í hverri röð. Fræið sé hulið moldarlagi, sem er 3—4-föld þykkt fræsins. Þegar plönturnar eru búnar að ná nokkrum þroska, er gott að strá í kring um þær svolitlu af saltpétri og superfosfati og síðan hreykir maður moldinni upp með þeim. Það veitir þeim stuðning og skjól. Hafi slor verið borið í garðinn, þarf superfosfatsskammturinn að vera dálítið meiri.<br> | ||
Blómkálið þarf mikið vatn. Gott er að vökva með áburðarlegi í viðlögum. Kál fær næstum aldrei of mikinn áburð. Þegar blómkálshöfuðin eru farin að vaxa, svo að sjáist á þau milli blaðanna, eru svo sem tvo blöð plöntunnar beygð yfir höfuðin, miðtaug blaðanna brotin. Þá verða kálhöfuðin þéttvaxin, meyr og hvít. | Blómkálið þarf mikið vatn. Gott er að vökva með áburðarlegi í viðlögum. Kál fær næstum aldrei of mikinn áburð. Þegar blómkálshöfuðin eru farin að vaxa, svo að sjáist á þau milli blaðanna, eru svo sem tvo blöð plöntunnar beygð yfir höfuðin, miðtaug blaðanna brotin. Þá verða kálhöfuðin þéttvaxin, meyr og hvít. | ||
Skera verður | Skera verður blómkálshöfuðið af plöntunni áður en það gisnar og ljókkar.<br> | ||
Ofanritað gildir einnig um ræktun '''hvítkáls'''. | Ofanritað gildir einnig um ræktun '''hvítkáls'''. | ||
Lína 62: | Lína 62: | ||
'''Rauðrófur'''.<br> | '''Rauðrófur'''.<br> | ||
Þær þurfa frjósaman, sendinn leirjarðveg. Gamall húsdýraáburður talinn heppilegri en nýr. Þær vilja fremur tréna við nýjan áburð. Fræið er hulið með 3 cm þykku moldarlagi. Bil milli raða sé 30 cm og grisjaðar svo, að 10 cm sé á milli plantnanna í röðinni | Þær þurfa frjósaman, sendinn leirjarðveg. Gamall húsdýraáburður talinn heppilegri en nýr. Þær vilja fremur tréna við nýjan áburð. Fræið er hulið með 3 cm þykku moldarlagi. Bil milli raða sé 30 cm og grisjaðar svo, að 10 cm sé á milli plantnanna í röðinni, 3—4 raðir langs eftir beði af vanalegri breidd. | ||
'''Spínat.'''<br> | '''Spínat.'''<br> | ||
Það þarf mikinn áburð. Velja skal því rakan stað í garðinum, t.d. neðst í honum. Því er dreifsáð eða sett í raðir með 15—20 cm millibili og 7—10 cm milli plantnanna í röðinni. Standi það mjög þétt, vill það hlaupa í | Það þarf mikinn áburð. Velja skal því rakan stað í garðinum, t.d. neðst í honum. Því er dreifsáð eða sett í raðir með 15—20 cm millibili og 7—10 cm milli plantnanna í röðinni. Standi það mjög þétt, vill það hlaupa í „njóla.“ Blöðin verða þá smá og seig. Það þarf að vökva því dyggilega. Einnig þarf það mikinn köfnunarefnisáburð. Þess vegna er gott að vökva því með áburðarvatni öðru hvoru. Maður neytir helzt ungu blaðanna. Þau eru betri. Því er þess vegna sáð með svo sem 3 vikna millibili. Svo kallað vetrarspínat getur staðið fram á vetur. Spínat er auðugt af járnsamböndum. | ||
'''Steinselja''' (persille).<br> | '''Steinselja''' (persille).<br> | ||
Lína 78: | Lína 78: | ||
Mörgum hættir við að sá matjurtafræinu of djúpt. Hæfilegt er, að moldarlagið, sem hylur það, sé 3—4 sinnum þykkara en fræið, nema annað hafi verið tekið fram hér. Smáu fræi verður því sáð mjög grunnt.<br> | Mörgum hættir við að sá matjurtafræinu of djúpt. Hæfilegt er, að moldarlagið, sem hylur það, sé 3—4 sinnum þykkara en fræið, nema annað hafi verið tekið fram hér. Smáu fræi verður því sáð mjög grunnt.<br> | ||
Þegar búið er að sá, skal klappa beðin með gætni, eða þrýsta að moldinni í þeim. Það hefir góð áhrif á rakaleiðslu moldarinnar. Einnig samlagast fræið betur moldinni.<br> | Þegar búið er að sá, skal klappa beðin með gætni, eða þrýsta að moldinni í þeim. Það hefir góð áhrif á rakaleiðslu moldarinnar. Einnig samlagast fræið betur moldinni.<br> | ||
Vandið alla sáningu svo sem verða má. Notið einungis gott fræ. Tryggið ykkur það þótt það sé dýrara. Það marg- | Vandið alla sáningu svo sem verða má. Notið einungis gott fræ. Tryggið ykkur það þótt það sé dýrara. Það marg-borgar sig.<br> | ||
Það er betra að vökva sjaldnar, en vökva vel, þegar það er gert. | Það er betra að vökva sjaldnar, en vökva vel, þegar það er gert. | ||
Léleg vökvun getur verið verri en engin vökvun.<br> | Léleg vökvun getur verið verri en engin vökvun.<br> |