„Blik 1980/Ágrip af sögu landbúnaðar í Vestmannaeyjum, VI. hluti“: Munur á milli breytinga

  ! Ár !! Nýræktaðir <br> ferm. !! Matjurta-<br>garðar<br> ferm. !! Túna-<br>sléttur <br> ferm. !! Grjótnám <br> rúmm. !!Þurrheys-<br>hlöður<br>rúmm. !! Votheys-<br>hlöður<br>rúmm. !! Áburðar-<br>hús og<br>safnþrær<br>rúmm. !! Gaddavírs-<br>og vírnets-<br>girðingar<br>metrar. !! Hlaðnir<br>grjót-<br>garðar<br>metrar. !! Malbornir<br>heimvegir<br>metrar !! Tala jarð-<br>ræktar-<br>manna.<br>Bændur !! Þurra-<br>búðar-<br>menn.

Þá skulum við einnig íhuga nánar jarðræktarskýrslurnar með hliðsjón af þeim erfiðleikum, sem því var samfara að brjóta og rækta mikið land á Heimaey. Við rennum augum yfir grjótnámsdálkinn. Hann segir sína sögu. Það var sé ekkert smáræði, sem Eyjamenn urðu að rífa upp af grjóti og fjarlægja úr jarðræktarspildum sínum, áður en plæging og herfing gæti átt sér þar stað. Þó kemur ekki fram skýrslunni nema nokkur hluti þessa grjóts. Orsökin er sú, að samkvæmt jarðræktarlögunum frá 1923 voru 50 rúmmetrar af grjóti hámark þess, sem grjótruðningsmaðurinn gat fengið styrk út á eða laun fyrir frá hinu opinbera, ríkissjóði. Margir jarðræktarmenn í Eyjum rifu þá upp mun meira grjót, já, tvöfalt meira, og fjarlægðu það úr jarðræktarspildum sínum.

 

byggðarlagsins seldu þá Hafnarsjóði Vestmannaeyja drjúgan skerf af grjóti úr ræktunarspildum sínum til uppfyllingar. Þannig tókst Eyjamönnum eins og svo oft fyrr og síðar „að slá tvær flugur í einu höggi.“

 

Segja má með sanni, að jarðræktarmennirnir í Vestmannaeyjum á„jarðræktaröldinni“ þar hafi verið úr öllum stéttum byggðarlagsins. þeir voru bændur, verkamenn, sjómenn, útgerðarmenn, læknar(héraðslæknir, sjúkrahússlæknir,tannlæknir), kaupmenn, bifreiðastjórar, forstjórar, bankastjórinn,sem bæjarfógetinn, prestar, bakarameistari og skólastjórar. Frumbækur þær, sem trúnaðarmenn búnaðarsamtakanna færðu yfir unnar jarðabætur, sanna okkur það, að hér er rétt frá greint. - Rétt er að geta þess, að ein kona var áberandi atorkusöm í ræktunarframkvæmdunum. Það var frú Guðrún Runólfsdóttir húsfreyja á Sveinsstöðum við Njarðarstíg. Þá skal þess getið, að kaupstaðurinn sjálfur hóf ræktunarframkvæmdir árið 1934. Þær framkvæmdir komu honum til mjög mikilla hagsbóta, þegar hann tók að reka kúabú sitt í Dölum 1944.

Til lofs og dýrðar dugnaði einstaklinganna í ræktunarframkvæmdum Eyjamanna á árunum 1926 - 1947 vil ég láta fljóta hér með eilítið yfirlit yfirn jarðræktarframkvæmdir þriggja einstaklinga á þessum árum.  

'''Þorbjörn Guðjónsson, bóndi á Kirkjubæ:''' <br>

'''Páll Oddgeirsson,kaupm. og börn:''' <br>

Girðingar ..................... 935 metrar <br>

Grjótnám .......................475 rúmm. <br>

Þurrheyshlöður .................883 rúmm. <br>

Votheyshlöður ................. 133,6 rúmm. <br>

Safnþrær ....................... 76,5 rúmm. <br>

'''Helgi Benediktsson, kaupm:'''<br>

Votheyshlöður ................. 133,6 rúmm. <br>

Safnþrær ....................... 76,5 rúmm. <br>

 

 

==Skrá yfir framkvæmdir jaróræktarmanna í Vestmannaeyjum á árunum 1949 - 1967.==

  ! Ár !! Nýrækt <br> Ferm. !! Matjurta-<br>garðar<br>Ferm. !! Túna- <br>sléttur<br>Ferm. !! Grjót-<br>nám<br>Rúmm. !! Votheys-<br>hlöður<br>Rúmm. !! Áburðar-<br>hús og<br>safnþrær<br> Rúmm. !! Gaddavírs-<br> vírnetsg. <br> Lengdarm. !! Þurrheys-<br>hlöður<br> Rúmm.

Það er ekki ófróðlegt að íhuga eilítið jarðræktarskýrslurnar, sem hér eru birtar með tilliti til áranna, þegar jarðræktarframkvæmdirnar eru gjörðar og minnast svo á sama tíma sveiflanna í þjóðfélaginu okkar í heild og þá ekki síður í bæjarfélaginu í Vestmannaeyjum.

Þegar fjárkreppan mikla steðjaði að og varaði öll árin 1930 - 1939, fór tún- og garðræktin mjög í vöxt. Atvinnu- og peningaleysið þrengdi mjög að heimilunum. Þá var kúamjólkin og garðávextirnir ómetanlegur fengur. Hverju því heimili, sem átti þess kost að neyta þessara heimafenginna lífsgæða í nægilega ríkum mæli, var borgið. Þá var það svo að segja lífsskilyrði hverri fjölskyldu í Vestmannaeyjum að rækta jörðina og framleiða sjálf hollustu fæðuna, enda smátt um peninga hjá hverjum einum til þess að kaupa fyrir nauðsynjarnar. (Sjá árin 1929 - 1938)

Svo hófst styrjöldin mikla árið 1939. Fiskverð fór þá hækkandi ár frá ári. Sjávarútvegurinn tók að blómstra á ný. Atvinna verður meiri en nokkru sinni fyrr í útvegsbænum mikla. Þá er það ekki orðið sérlega arðbært lengur að „púla upp á kúgras“, svo að öll ræktun dregst saman og mjólkurframleiðsla sömuleiðis, þegar fram líða stundir, svo að horfði til vandræða. Mjólkurverðið fékkst heldur ekki

hækkað að sama skapi og tekjur almennings hækkuðu.

Ekki er ófróðlegt að bera saman þann ríkisstyrk, sem greiddur var til uppjafnaðar hverjum jarðabótamanni á öllu landinu og þann ríkisstyrk, sem hver jarðabótamaður í Vestmannaeyjum þar úr býtum á árunum 1925 - 1939, sem var mesta

athafnatímabil Eyjamanna í jarðyrkju og ræktun. Síðari helming þessa árabils geisaði heimskreppan mikla, sem orkaði mjög á samskipti manna við íslenzka jörð, sem reyndist þá mörgum bjargvættur í efnahagslegum þrengingum og bágborinni efna

hagslegri afkomu.

á árunum 1925 - 1939 og þann styrk sem þeir hlutu þá. Árið 1935 var síðasta árið, sem , sem jarðræktarframkvæmdir voru reiknaðar til dagsverka og styrkurinn þá greiddur samkvæmt dagsverkafjöldanum hjá hverjum og einum.

# Skýrslum um landshagi á Íslandi 1703-1871,I.-V. bindi <br>

Högni viðskiptafræðingur Ísleifsson,kaupfélagsstjóra Högnasonar frá Baldurshaga í Vestmannaeyjum, hefur unnið þessar skýrslur fyrir Blik og handa Vestmannaeyingum fyrst og fremst þeim til fræðslu og fróðleiks um þessa starfsþætti í lífi Eyjafólks. <br>

Blik færir Hðgna Ísleifssyni innilegustu bakkir fyrir þetta mikla og gagnlega starf í þágu fæðingarsveitar sinnar.