„Blik 1980/Ágrip af sögu landbúnaðar í Vestmannaeyjum, II. hluti“: Munur á milli breytinga

Fara í flakk Fara í leit

Blik 1980/Ágrip af sögu landbúnaðar í Vestmannaeyjum, II. hluti (skoða efni)

Útgáfa síðunnar 25. júlí 2007 kl. 08:53

5.349 bætum bætt við ,  25. júlí 2007
ekkert breytingarágrip
MyndræntWiki-texti
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 152: Lína 152:
Víst hðfðu bændur hesta á Heimaey og riðu þeim milli bæja og fluttu stundum á þeim verzlunarvöru heim til sín, þegar svo bar undir. En að reiða á þeim fiskslóg og annan slíkan úrgang, þótti jafnan neyðarúrræði, sem fáir báru við.
Víst hðfðu bændur hesta á Heimaey og riðu þeim milli bæja og fluttu stundum á þeim verzlunarvöru heim til sín, þegar svo bar undir. En að reiða á þeim fiskslóg og annan slíkan úrgang, þótti jafnan neyðarúrræði, sem fáir báru við.
Það var fátítt framtak. Heldur var þá slógið látið grotna niður við höfnina eða í henni.
Það var fátítt framtak. Heldur var þá slógið látið grotna niður við höfnina eða í henni.
==Vélbátaútvegurinn hefst==
Árið 1906 hófst vélbátaútvegurinn í Vestmannaeyjum. Á þeirri vertíð voru bátarnir aðeins tveir. Á næstu vertíð (1907) gerðu Eyjamenn út 22 vélbáta og voru eigendur þeirra 119 talsins. Að tveim árum liðnum voru vélbátar Eyjamanna
orðnir 47. Það var fjórða vertíð vélbátaútvegsins. Svo ör var þesi þróun. Tekjur útgerðarmannanna, bátaeigendanna, urðu alveg ótrúlega miklar af þessum atvinnu-
rekstri. Nokkur hluti þeirra voru jafnframt bændur á Heimaey eða höfðu jörð til afnota. Landbúnaður þeirra féll að miklu leyti í skuggann fyrir þessum gróðasæla atvinnuvegi, vélbátaútveginum. Ekki minnst sökum þessarra stórvægilegu breytinga á atvinnulífi Eyjamanna, lognaðist starf Framfarafélags Vestmannaeyja, búnaðarfélagsins, alveg útaf árið 1914 og í rauninni fimm árum fyrr eins og áður er getið.
Áhugi almennings með bændum og búaliði á rekstri landbúnaðar, og þar með allri mjólkurframleiðslu, hvarf með hínni miklu atvinnu og gróða af rekstri vélbátaútvegsins þar til afleiðingarnar tóku að segja til sín með því að heilsu manna fór hrakandi sökum mjólkurskortsins. Á sama tíma tvöfaldaðist mannfjöldinn í kauptúninu á fáum árum.
Haustið 1906 voru 657 manns heimilisfastir í Vestmannaeyjum. Fjórum árum síðar eða haustið 1910 voru þar heimilisfastir 1319 manns. Hinn öri vöxtur vélbátaút-
vegsins hafði þessi áhrif á fólksfjölgunina í byggðarlaginu. Á þessum fjórum fyrstu árum þessa útvegs fjölgaði mjólkurkúm aðeins um 10. Þannig féll „kúahald“ Eyjabúa strax í skuggann fyrir hinum nýja útvegi.
Auðvitað sótti til Eyja fjöldi aðkomumanna á hverri vertíð, sem þá dvaldist þar við sjóróðra og fiskvinnslu, og hvarf svo heim til sín að vertíðarlokum.
Þessari öru þróun fylgdi ýmislegt, sem miður fór á vertíðínni. T.d. var mjólkurskorturinn tilfinnanlegur. Sérstaklega fengu börnin og aldraða fólkið að kenna á því alvarlega fyrirbrigði.
Fjöldi ungra hjóna fluttist til Eyja á þessum uppgangsárum vélbátaútvegsins og barnafjöldinn í kauptúninu var mikill í hlutfalli við fólksfjöldann í heild. T.d bjuggu rúmlega 2000 manns í Eyjum árið 1918. Af þeim mannfjölda voru 633
börn innan 10 ára aldurs eða tæplega þriðjungur hins heimilisfasta fólks. Þá munu um 500 manns utan af landi hafa sótt atvinnu til Eyja á vetrarvertíð.
Haustið 1917 voru í Eyjum 102 kýr og kelfdar kvígur. Þá var mjólkurskorturinn þar gjörður að blaðamáli. Komizt var þannig að orði í blaðagrein, að næstum fimm
manns væru þar um hvern kýrspena, eins og greinarhöfundur orðaði það. Og fleira var það þá, sem skerti fæðuöflun Eyjafólks af landbúnaði. Sumarið 1917 hnekkti
kartöflusýkin allri þeirri uppskeru, svo að til vandræða horfði. Margir kartöflugarðarnir voru þá ekki notaðir næsta sumar, eða einungis notaðir til rófna- og kálræktar.
Oftast var bændatalan i Eyjum 48 alls og jarðirnar taldar jafnmargar. Þó ber smávegis hér á milli stundum. Flestar jarðirnar voru taldar saman i jarðarvelli svokallaða. Þeir voru 24 að tölu, því að tvær samliggjandi jarðir töldust
jarðarvöllur. Hver völlur var talinn fleyta fram 4 nautgripum og þeir allir þá 96 gripum alls.
Heyskapur í úteyjum var þá oft stundaður hvert sumar. Vissar úteyjar höfðu þau hlunnindi til handa bændum. - Í sumum fjöllunum voru einnig notandi slægjur.
Með auknum kúafjölda Eyjafólks eftir aldamótin fór það fyrirbrigði í vöxt, að Eyjamenn keyptu hey úr sveitum Suðurlandsins og fluttu til Eyja að haustinu.
Mest af því heyi var flutt undan Eyjafjöllum, en annars úr sveitunum austan frá Pétursey og vestur að Stokkseyri. Þá átti það sér einnig stað, að kúaeigendur í Eyjum heyjuðu sjálfir í sveitum Suðurlands og fluttu heyaflann til Eyja að slætti loknum. T.d. voru fluttir til Eyja haustið 1924 alls 4154 hestburðir af
heyi, og mest af því undan Eyjafjöllum. Stundum hlutust mannskaðar við þessa heyflutninga, t.d. sumarið 1923. Þessir heyflutningar munu hafa átt sér stað um 20 ára skeið.
Þau ákvæði í byggingarbréfum Eyjabænda, sem ákváðu bústofn þeirra hvers um sig, drógu óefað úr hug þeirra og vilja til aukins bústofns og meiri búframleiðslu. Þessi ákvæði voru klippt og skorin: Ein kýr, einn hestur og 12 kindur á
sjálfri Heimaeynni og svo 15 fjár í útey. En mörg voru samt þau hlunnindi, sem fylgdu því að vera bóndi í Eyjum. Bændastéttin þar hafði einkarétt til allrar eggjatekju og fuglaveiða á Heímaey og í úteyjum. Og engir aðrir máttu beita
þar fé eða afla heyja. Frá fornu fari giltu þarna fastar reglur um ítök og notkun úteyjanna, - svo og um það, hvar hver bóndi hafði rétt til hlunnindanna í úteyjum. Þar munu elztu,jarðirnar hafa frá landnámsöld setið að hlunnindunum í beztu og auðnýttustu úteyjunum, svo sem Elliðaey og Bjarnarey og í klettunum, Heimakletti og Yztakletti, þar til umboðsmaður konungsvaldsins tók hlunnindin af þeim kletti undir verndarvæng sinn, sjálfum sér til nytja og svo einokunarkaupmanninum síðar, þegar það hentaði valdinu mikla.




{{Blik}}
{{Blik}}
Johanna
1.876

breytingar

Sótt frá „http://heimaslod.is/index.php/Kerfissíða:MobileDiff/27600“

Leiðsagnarval