„Surtsey“: Munur á milli breytinga

Lína 3:

Gosið magnaðist hratt og varð hár gosmökkur. Daginn eftir árdegis, sást í gosmekkinum að eyja hafði myndast. Er því ljóst að gosið hefur hafist nokkrum dögum áður en þess varð vart. Þann 12. nóvember fannst brennisteinslykt í lofti í suðvestanátt við Vík í Mýrdal, en engra jarðhræringa hafði orðið vart dagana fyrir uppkomu gossins. Gosið stóð fram til 5. júní 1967 eða í um það bil þrjú og hálft ár. Eyjan er um 20 km suðvestur af [[Heimaey]], eða um 30 km suðvestur af Landeyjasandi á meginlandi Íslands.

Varð þá til við gosið syðsta eyjan í [[Vestmannaeyjaklasanum]], og jafnframt á Íslandi, en miðpunktur hennar er 63°18'N, 20°36'W. Hún er jafnframt eina eyjan sem hefur myndast á sögulegum tíma við Ísland, og myndaðist hún í mesta neðansjávareldgosinu sem mælst hefur á sögulegum tíma.

[[Mynd:Surtsey-gos.jpg|thumb|left|Surtseyjargosið]]

Varð þá til við gosið syðsta eyjan í [[Vestmannaeyjar|Vestmannaeyjaklasanum]], og jafnframt á Íslandi, en miðpunktur hennar er 63°18'N, 20°36'W. Hún er jafnframt eina eyjan sem hefur myndast á sögulegum tíma við Ísland, og myndaðist hún í mesta neðansjávareldgosinu sem mælst hefur á sögulegum tíma.

Eyjan fékk nafnið Surtsey og er nafnið tekið úr norrænni goðafræði. Minnst er á Surt hinn svarta í Völuspá: „''Surtr ferr sunnan; með sviga lævi''“.

Lína 20:

Lína 22:

== Surtseyjargosið ==

Gosið hófst með miklum krafti. Strax fyrsta daginn, 14. nóvember 1963, var gosmökkurinn kominn upp í 6 km hæð. Þetta fyrsta neðansjávareldgos á sögulegum tíma, hér við land, hófst á 65 faðma dýpi 3 sjómílum vestur af [[Geirfuglasker]]i. Strax við upphaf gossins urðu vísindamenn spenntir og fyrsta gosdaginn sveimuðu flugvélar og bátar um svæðið. Voru þar á ferðinni farþega-, her og rannsóknarflugvélar.

[[Mynd:Surtsey-gos2.jpg|thumb|left|Fyrstu dagar gossins]]Gosið hófst með miklum krafti. Strax fyrsta daginn, 14. nóvember 1963, var gosmökkurinn kominn upp í 6 km hæð. Þetta fyrsta neðansjávareldgos á sögulegum tíma, hér við land, hófst á 65 faðma dýpi 3 sjómílum vestur af [[Geirfuglasker]]i. Strax við upphaf gossins urðu vísindamenn spenntir og fyrsta gosdaginn sveimuðu flugvélar og bátar um svæðið. Voru þar á ferðinni farþega-, her og rannsóknarflugvélar.

Tveimur dögum fyrir sjáanlegt upphaf gossins fannst brennisteinsfnykur austur á Vík í Mýrdal. Tengdu þeir frekar lyktina við hugsanlegt gos úr jökli en neðansjávareldgos. Nokkrir smáskjálftar höfðu mælst í nánd við verðandi gossvæði en á Íslandi eru stöðugar jarðhræringar, svo mælingamenn sáu ekkert varhugavert við framvindu mála suður af Heimaey. Ekkert annað var frábrugðið venjulegum vetrardegi þarna um slóðir. Fiskibátarnir sigldu um svæðið, fuglarnir steyptu sér í sjóinn og veðrið var kalt en milt.

Lína 30:

Lína 32:

== Jarðfræði ==

[[Mynd:Surtsey-gígar.jpg|thumb|Gígar Surtseyjar]]

Margvíslegar jarðfræðilegar rannsóknir hafa verið gerðar í Surtsey, bæði á meðan gosum stóð og ekki síður eftir að þeim lauk. Má þar telja rannsóknir á bergfræði gjósku og hrauns, steindafræði frum- og síðsteinda, efnasamsetningu lofttegunda úr bergkvikunni og sjávar- og vindrofi. Af jarðeðlisfræðilegum athugunum má nefna jarðskjálftamælingar, flugsegulmælingar, þyngdarmælingar og GPS-mælingar.

Lína 36:

Lína 39:

== Framtíð eyjunnar ==

Að undanförnu hafa vaknað upp spurningar um framtíð Surtseyjar. Sumir vilja opna Surtsey fyrir ferðamönnum og leyfa ótakmarkaðan aðgang í eyjuna. Embættismenn og Surtseyjarfélagið taka þó fyrir það og segja að um óákveðinn tíma muni eyjan vera notuð til rannsókna og þar af leiðandi takmarkaður aðgangur. Tíminn mun leiða í ljós hlutverk Surtseyjar á komandi tímum. Ennþá eru nýjar plöntur að finnast í eynni og dýra- og fuglalíf er að dafna. Surtsey gegnir gríðarlega mikilvægu hlutverki varðandi rannsóknir og vitneskju manna á því hvernig líf á landi verður til.

[[Mynd:Surtsey-1999.jpg|thumb|Surtsey í dag]]Að undanförnu hafa vaknað upp spurningar um framtíð Surtseyjar. Sumir vilja opna Surtsey fyrir ferðamönnum og leyfa ótakmarkaðan aðgang í eyjuna. Embættismenn og Surtseyjarfélagið taka þó fyrir það og segja að um óákveðinn tíma muni eyjan vera notuð til rannsókna og þar af leiðandi takmarkaður aðgangur. Tíminn mun leiða í ljós hlutverk Surtseyjar á komandi tímum. Ennþá eru nýjar plöntur að finnast í eynni og dýra- og fuglalíf er að dafna. Surtsey gegnir gríðarlega mikilvægu hlutverki varðandi rannsóknir og vitneskju manna á því hvernig líf á landi verður til.

== Tenglar ==

@@ Lína 3: / Lína 3: @@
 Gosið magnaðist hratt og varð hár gosmökkur. Daginn eftir árdegis, sást í gosmekkinum að eyja hafði myndast. Er því ljóst að gosið hefur hafist nokkrum dögum áður en þess varð vart. Þann 12. nóvember fannst brennisteinslykt í lofti í suðvestanátt við Vík í Mýrdal, en engra jarðhræringa hafði orðið vart dagana fyrir uppkomu gossins. Gosið stóð fram til 5. júní 1967 eða í um það bil þrjú og hálft ár. Eyjan er um 20 km suðvestur af [[Heimaey]], eða um 30 km suðvestur af Landeyjasandi á meginlandi Íslands.
-Varð þá til við gosið syðsta eyjan í [[Vestmannaeyjaklasanum]], og jafnframt á Íslandi, en miðpunktur hennar er 63°18'N, 20°36'W. Hún er jafnframt eina eyjan sem hefur myndast á sögulegum tíma við Ísland, og myndaðist hún í mesta neðansjávareldgosinu sem mælst hefur á sögulegum tíma.
+[[Mynd:Surtsey-gos.jpg|thumb|left|Surtseyjargosið]]
+Varð þá til við gosið syðsta eyjan í [[Vestmannaeyjar|Vestmannaeyjaklasanum]], og jafnframt á Íslandi, en miðpunktur hennar er 63°18'N, 20°36'W. Hún er jafnframt eina eyjan sem hefur myndast á sögulegum tíma við Ísland, og myndaðist hún í mesta neðansjávareldgosinu sem mælst hefur á sögulegum tíma.
 Eyjan fékk nafnið Surtsey og er nafnið tekið úr norrænni goðafræði. Minnst er á Surt hinn svarta í Völuspá: „''Surtr ferr sunnan; með sviga lævi''“.
@@ Lína 20: / Lína 22: @@
 == Surtseyjargosið ==
-Gosið hófst með miklum krafti. Strax fyrsta daginn, 14. nóvember 1963, var gosmökkurinn kominn upp í 6 km hæð. Þetta fyrsta neðansjávareldgos á sögulegum tíma, hér við land, hófst á 65 faðma dýpi 3 sjómílum vestur af [[Geirfuglasker]]i. Strax við upphaf gossins urðu vísindamenn spenntir og fyrsta gosdaginn sveimuðu flugvélar og bátar um svæðið. Voru þar á ferðinni farþega-, her og rannsóknarflugvélar.
+[[Mynd:Surtsey-gos2.jpg|thumb|left|Fyrstu dagar gossins]]Gosið hófst með miklum krafti. Strax fyrsta daginn, 14. nóvember 1963, var gosmökkurinn kominn upp í 6 km hæð. Þetta fyrsta neðansjávareldgos á sögulegum tíma, hér við land, hófst á 65 faðma dýpi 3 sjómílum vestur af [[Geirfuglasker]]i. Strax við upphaf gossins urðu vísindamenn spenntir og fyrsta gosdaginn sveimuðu flugvélar og bátar um svæðið. Voru þar á ferðinni farþega-, her og rannsóknarflugvélar.
 Tveimur dögum fyrir sjáanlegt upphaf gossins fannst brennisteinsfnykur austur á Vík í Mýrdal. Tengdu þeir frekar lyktina við hugsanlegt gos úr jökli en neðansjávareldgos. Nokkrir smáskjálftar höfðu mælst í nánd við verðandi gossvæði en á Íslandi eru stöðugar jarðhræringar, svo mælingamenn sáu ekkert varhugavert við framvindu mála suður af Heimaey. Ekkert annað var frábrugðið venjulegum vetrardegi þarna um slóðir. Fiskibátarnir sigldu um svæðið, fuglarnir steyptu sér í sjóinn og veðrið var kalt en milt.
@@ Lína 30: / Lína 32: @@
 == Jarðfræði ==
+[[Mynd:Surtsey-gígar.jpg|thumb|Gígar Surtseyjar]]
 Margvíslegar jarðfræðilegar rannsóknir hafa verið gerðar í Surtsey, bæði á meðan gosum stóð og ekki síður eftir að þeim lauk. Má þar telja rannsóknir á bergfræði gjósku og hrauns, steindafræði frum- og síðsteinda, efnasamsetningu lofttegunda úr bergkvikunni og sjávar- og vindrofi. Af jarðeðlisfræðilegum athugunum má nefna jarðskjálftamælingar, flugsegulmælingar, þyngdarmælingar og GPS-mælingar.
@@ Lína 36: / Lína 39: @@
 == Framtíð eyjunnar ==
-Að undanförnu hafa vaknað upp spurningar um framtíð Surtseyjar. Sumir vilja opna Surtsey fyrir ferðamönnum og leyfa ótakmarkaðan aðgang í eyjuna. Embættismenn og Surtseyjarfélagið taka þó fyrir það og segja að um óákveðinn tíma muni eyjan vera notuð til rannsókna og þar af leiðandi takmarkaður aðgangur. Tíminn mun leiða í ljós hlutverk Surtseyjar á komandi tímum. Ennþá eru nýjar plöntur að finnast í eynni og dýra- og fuglalíf er að dafna. Surtsey gegnir gríðarlega mikilvægu hlutverki varðandi rannsóknir og vitneskju manna á því hvernig líf á landi verður til.
+[[Mynd:Surtsey-1999.jpg|thumb|Surtsey í dag]]Að undanförnu hafa vaknað upp spurningar um framtíð Surtseyjar. Sumir vilja opna Surtsey fyrir ferðamönnum og leyfa ótakmarkaðan aðgang í eyjuna. Embættismenn og Surtseyjarfélagið taka þó fyrir það og segja að um óákveðinn tíma muni eyjan vera notuð til rannsókna og þar af leiðandi takmarkaður aðgangur. Tíminn mun leiða í ljós hlutverk Surtseyjar á komandi tímum. Ennþá eru nýjar plöntur að finnast í eynni og dýra- og fuglalíf er að dafna. Surtsey gegnir gríðarlega mikilvægu hlutverki varðandi rannsóknir og vitneskju manna á því hvernig líf á landi verður til.
 == Tenglar ==

„Surtsey“: Munur á milli breytinga

Leiðsagnarval