„Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2008/Síldveiðar við Norðurland í gamla daga“: Munur á milli breytinga

[[Mynd:Guðjón Ármann Eyjólfsson Sdbl. 2008.jpg|miðja|thumb|247x247dp|Guðjón Ármann Eyjólfsson]]

<center>'''[[Guðjón Ármann Eyjólfsson|GUÐJÓN ÁRMANN EYJÓLFSSON]]'''</center><br>

Það er gaman að virða betur fyrir sér þessa ágætu mynd (Sjá hægri síðu). Ég sé ekki betur en að á á bryggjunni sé verið að viðra sængurföt,  kodda og sængur úr einhverjum síldarbrakkanum eins og Siglfirðingar nefndu bústaði stúlknanna sem söltuðu síldina á síldarplönunum og voru kallaðar síldarstúlkur.<br>

Bátarnir eru bókstaflega drekkhlaðnir. Fróðlegt er að virða fyrir sér síldaruppstillinguna á Ófeigi, upp af sjálfri lunningunni. Þar eru efst svonefndar merar, mjórri borð sem var smellt ofan á stíuuppstillingar þegar síldin bókstaflega flóði út af bátnum. Þau voru kölluð ágirndarborð og var haldið föstum með klömpum sem voru settir ofan á stíurnar og lunninguna. Stutt borð eða merar voru einnig sett ofan á kassana í ganginum og voru kallaðar ágirndarmerar.<br>

Neðst á síldarháfnum var sérstakur lás sem var opnaður og lokaður með því að kippt var í hann. Venjulega var það verk stýrimannsins þegar búið var að þurrka að síldinni í nótinni og binda pokann upp á síðu stóra bátsins. Stýrimaðurinn stóð þá uppi á stýrishúsi með róna sjóvettlinga og kippti í lásinn sem opnaði háfinn þegar báturinn var á réttu róli. Alltaf var byrjað á því að háfa yfir í bakborðssíðu til þess að vega á móti þyngslum nótarinnar, oft fullri af síld, sem var bundin upp á stjórnborðssíðunni.<br>

Uppi á stýrishúsi bátanna sést bassaskýlið, sem var á öllum síldarbátum, greinilegast á Ófeigi II. Á mörgum bátum eins og þarna var þéttur segldúkur strengdur utan um járngrind notaður sem bassaskýli. Bassakýlin voru einnig sérsmíðuð úr timbri með dyrum að aftan. Þarna stóð síldarbassinn sem var oftast skipstjórinn á öðrum bátnum, sem var þá eins og áður segir nefndur forystubátur, og skimaði og rýndi út yfir hafflötinn þegar leitað var að síld og gat þetta verið mjög kalsamt. Síldarbassinn var einnig nefndur nótabassi og réði hann köstun og kallaði „Klárir í bátana!“ þegar átti að fara að kasta á síldina. Þegar kallið „Klárir í bátana!“ (sem síðar styttist í „Klárir!“) heyrðist um skipið þustu menn á þilfar og um borð í nótabátana eða fóru að draga þá að stóra bátnum ef þeir voru ekki á síðunni sem oftast var þegar leitað var að síld. Frá bassaskýlinu lágu stundum talrör úr eir niður í stýrishúsið fyrir skipstjórann sem gaf þangað stýrisskipanir. Oftast voru þetta þó sverar gúmmíslöngur sem lágu inn um hliðarglugga að eyra „rórmannsins“.<br>

Allt það sem hér hefur verið nefnt var daglegt brauð og eðlileg heiti í munni sjómanna fýrr á tíð, en með nýtísku skipum, hátæknileitartækjum og risastórum veiðarfærum eru þau í dag sagan ein, þegar venjulegt síldarskip kemur með jafn mikinn afla að landi í einni veiðiferð og var sumarafli aflahæstu síldarskipanna á þessum árum.

Að lokum þessa spjalls um sérstaklega merkilega

og skemmtilega liðna tíð er stutt gamansaga.<br>

Þeir smiðirnir þurftu auðvitað „að stíga í stólinn“ til þess að komast að verki sínu. Þegar því er lokið snýr Guðmundur sem var þekktur sjómaður, léttur og skemmtilegur skipsfélagi, sér fram í kirkjuna þar sem hann stendur í prédikunarstólnum og segir: „Þetta er bara eins og í bassaskýli!“<br>

Vita þá allir hvernig bassaskýli var hér fyrr á tíð!.<br>