6.160
breytingar
„Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2004/ Skipbrotsmannaskýlið Kálfafellsmelum 100 ára“: Munur á milli breytinga
Fara í flakk
Fara í leit
Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2004/ Skipbrotsmannaskýlið Kálfafellsmelum 100 ára (skoða efni)
Útgáfa síðunnar 31. júlí 2019 kl. 15:45
, 31. júlí 2019ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
<center>[[STEFÁN STEFÁNSSON]]</center><br><br> | <center>[[Stefán Stefánsson (Gerði)|STEFÁN STEFÁNSSON]]</center><br><br> | ||
<big><big><big><center>'''Skipbrotsmannaskýlið Kálfafellsmelum 100 ára'''</center | <big><big><big><center>'''Skipbrotsmannaskýlið Kálfafellsmelum 100 ára'''</center><br><br> | ||
<big><center>'''Fyrsta skipbrotsmannaskýli á Íslandi'''</center></big><br><br> | <big><center>'''Fyrsta skipbrotsmannaskýli á Íslandi'''</center></big><br><br> | ||
[[Mynd:Stefán Stefánsson sj.blað.png|250px|center|thumb|Stefán Stefánsson]] | [[Mynd:Stefán Stefánsson sj.blað.png|250px|center|thumb|Stefán Stefánsson]] | ||
| Lína 18: | Lína 18: | ||
(naglar) af flestum tegundum, talsvert af borðvið og ennfremur tjörukvartil til að kveikja við bál, til að gera byggðamönnum viðvart. Ferniseraður segldúksbátur, sem er aðeins 70 pund að þyngd, 2 sleðar, 2 færalínur og áttaviti með meiru. Við þetta ætlar Thomsen að bæta 2 tjöldum, 14 pörum af sokkum og 14 pörum af vettlingum. Þá er ennfremur í húsinu uppdráttur Íslands og leiðarvísir fyrir skipbrotsmenn, hvað þeir eigi að gera og hvernig þeir eigi að haga ferð sinni til byggða, ritað á 5 tungumálum. Loks hefur Thomsen beðið landmælingamennina dönsku, að þeir mældu allan sandinn og gerðu kort, sem sýnir legu hússins og leiðir þær, sem hægt er að komast til byggða og svæði sem liggja að sandinum (Öræfi, Fljótshverfi og Brunasand). Húsið er mjög vel vandað og pappaklætt utan og innan. Það stendur á háum melkolli á miðjum Kálfafellsmelum og ber því hátt. Það sést langar leiðir af sjó og af sandinum. Þá setti hann tvo eftirlitsmenn með húsinu og átti annar að fara nokkrar ferðir á hverjum vetri að vitja um það.<br> | (naglar) af flestum tegundum, talsvert af borðvið og ennfremur tjörukvartil til að kveikja við bál, til að gera byggðamönnum viðvart. Ferniseraður segldúksbátur, sem er aðeins 70 pund að þyngd, 2 sleðar, 2 færalínur og áttaviti með meiru. Við þetta ætlar Thomsen að bæta 2 tjöldum, 14 pörum af sokkum og 14 pörum af vettlingum. Þá er ennfremur í húsinu uppdráttur Íslands og leiðarvísir fyrir skipbrotsmenn, hvað þeir eigi að gera og hvernig þeir eigi að haga ferð sinni til byggða, ritað á 5 tungumálum. Loks hefur Thomsen beðið landmælingamennina dönsku, að þeir mældu allan sandinn og gerðu kort, sem sýnir legu hússins og leiðir þær, sem hægt er að komast til byggða og svæði sem liggja að sandinum (Öræfi, Fljótshverfi og Brunasand). Húsið er mjög vel vandað og pappaklætt utan og innan. Það stendur á háum melkolli á miðjum Kálfafellsmelum og ber því hátt. Það sést langar leiðir af sjó og af sandinum. Þá setti hann tvo eftirlitsmenn með húsinu og átti annar að fara nokkrar ferðir á hverjum vetri að vitja um það.<br> | ||
Það hlýtur að hafa verið mikill gleðidagur í huga Thomsens, þegar honum bárust þær fréttir einu og hálfu ári eftir að hann lét reisa skýlið að heil skipshöfn af þýskum togara, sem hafði strandað þarna skammt frá, hafi leitað sér skjóls í því. Þeir voru að fá sér kaffisopa áður en þeir færu að sofa í skýlinu, þegar all harkalega var ýtt við hurðinni og inn komu hraktir og blautir björgunarmenn. Dæmið snérist nú við, það voru leitarmennirnir, sem þáðu hressingu hjá þeim, sem þeir voru að leita að og gleðin var mikil hjá báðum hópunum. Jón N. Jóhannesson, prestur á Sandfelli í Öræfum, fór oft upp í fjallið ofan við bæinn til að athuga ströndina, þegar veður var misjafnt. Hann sá strandaða togarann í flæðarmálinu með litlum og lélegum sjónauka, sem hann átti. Þegar Thomsen komst að þessu þá sendi hann honum stóran og vandaðan sjónauka, sem átti eftir að koma að góðum notum nokkrum árum seinna.<br> | Það hlýtur að hafa verið mikill gleðidagur í huga Thomsens, þegar honum bárust þær fréttir einu og hálfu ári eftir að hann lét reisa skýlið að heil skipshöfn af þýskum togara, sem hafði strandað þarna skammt frá, hafi leitað sér skjóls í því. Þeir voru að fá sér kaffisopa áður en þeir færu að sofa í skýlinu, þegar all harkalega var ýtt við hurðinni og inn komu hraktir og blautir björgunarmenn. Dæmið snérist nú við, það voru leitarmennirnir, sem þáðu hressingu hjá þeim, sem þeir voru að leita að og gleðin var mikil hjá báðum hópunum. Jón N. Jóhannesson, prestur á Sandfelli í Öræfum, fór oft upp í fjallið ofan við bæinn til að athuga ströndina, þegar veður var misjafnt. Hann sá strandaða togarann í flæðarmálinu með litlum og lélegum sjónauka, sem hann átti. Þegar Thomsen komst að þessu þá sendi hann honum stóran og vandaðan sjónauka, sem átti eftir að koma að góðum notum nokkrum árum seinna.<br> | ||
Þetta stórmikla og merka framtak Ditlevs Thomsens, að reisa fyrsta skipbrotsmannaskýlið við strönd landsins og það á þeim stað, sem hún er hvað hættulegust, verður ævarandi minnisvarði um hann, sem ekki má gleymast. Lítið gerðist í þessum málum næstu árin, en árið 1913 er hann frumkvöðull um að láta smíða annað skýli, sem staðsett var á Ingólfshöfða og sá víst um uppsetningu þess að mestu. Þriðja skýlið var svo reist hjá Mávabót við Skaftárós, af útgerðarmönnum í Hull og Grimsby.<br> Það kemur engum á óvart, sem til þekkja, að þessum þremur fyrstu strandskýlum, sem byggð voru, var valinn staður á svörtu söndunum við suðausturströndina. Á árunum 1898-1982 töpuðust 109 skip á svæðinu frá Sólheimasandi í Mýrdal og austur í Öræfasveit. Einnig er vitað um a.m.k. 6 skip sem hafa farist í nánd við ströndina á þessum slóðum, en ekki er vitað um afdrif skipshafnanna, sem ýmist munu hafa farist eða komist um borð í önnur skip. Í þessum skipstöpum hafa bjargast 1500 manns í land. En vitað er með vissu, að af þeim skipum, sem hér um ræðir hafa 57 menn farist við ströndina eða á söndunum í leit að mannabyggð og eru þeir jarðsettir á ýmsum kirkjustöðum frá Skeiðflatarkirkju í Mýrdal að Sandfellskirkju í Öræfum.<br> Til fróðleiks má benda á að hvergi kemur fram í skjölum um þessa atburði, að skipbrotsmaður hafi látist eftir að hann komst heim til fólksins á bæjunum við ströndina.<br> | Þetta stórmikla og merka framtak Ditlevs Thomsens, að reisa fyrsta skipbrotsmannaskýlið við strönd landsins og það á þeim stað, sem hún er hvað hættulegust, verður ævarandi minnisvarði um hann, sem ekki má gleymast. Lítið gerðist í þessum málum næstu árin, en árið 1913 er hann frumkvöðull um að láta smíða annað skýli, sem staðsett var á Ingólfshöfða og sá víst um uppsetningu þess að mestu. Þriðja skýlið var svo reist hjá Mávabót við Skaftárós, af útgerðarmönnum í Hull og Grimsby.<br> Það kemur engum á óvart, sem til þekkja, að þessum þremur fyrstu strandskýlum, sem byggð voru, var valinn staður á svörtu söndunum við suðausturströndina. Á árunum 1898-1982 töpuðust 109 skip á svæðinu frá Sólheimasandi í Mýrdal og austur í Öræfasveit. Einnig er vitað um a.m.k. 6 skip sem hafa farist í nánd við ströndina á þessum slóðum, en ekki er vitað um afdrif skipshafnanna, sem ýmist munu hafa farist eða komist um borð í önnur skip. Í þessum skipstöpum hafa bjargast 1500 manns í land. En vitað er með vissu, að af þeim skipum, sem hér um ræðir hafa 57 menn farist við ströndina eða á söndunum í leit að mannabyggð og eru þeir jarðsettir á ýmsum kirkjustöðum frá Skeiðflatarkirkju í Mýrdal að Sandfellskirkju í Öræfum.<br> Til fróðleiks má benda á að hvergi kemur fram í skjölum um þessa atburði, að skipbrotsmaður hafi látist eftir að hann komst heim til fólksins á bæjunum við ströndina.<br>'''12. apríl 1904''' | ||
'''Stefán Stefánsson frá [[Gerði-stóra|Gerði]].'''<br><br> | |||
[[Mynd:Hver man ekki eftir henni þessari.png|500px|center|thumb|Hver man ekki eftir henni þessari? Gullborg VE 38 að draga net]] | [[Mynd:Hver man ekki eftir henni þessari.png|500px|center|thumb|Hver man ekki eftir henni þessari? Gullborg VE 38 að draga net]] | ||
{{Sjómannadagsblað Vestmannaeyja}} | {{Sjómannadagsblað Vestmannaeyja}} | ||