„Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1987/Útgerð og sjósókn í Vestmannaeyjum 1900-1950“: Munur á milli breytinga

Vertíðina 1905 sýndi og sannaði [[Þorsteinn Jónsson (Laufási)|Þorsteinn Jónsson]], frá [[Laufás|Laufási]], Eyjabúum fram á það að vélbátar væru það sem koma skyldi. Réri hann með helmingi færri menn og fékk helmingi meiri afla en aðrir. Og fór svo, að á árinu 1907 réru 22 vélbátar frá Eyjum og voru áraskipin þá nær alveg horfin.<br>

Gísli J. stórkaupmaður, hefur líklega ekki óttast mikla samkeppni þegar hann frétti að verið væri að opna nýja verslun í gömlu brauðsölubúðinni í næsta nágrenni við hann. Enda ekki mikið að óttast því vöruvalið í þessari búðarkytru var ósköp fábreytilegt. Reyndin varð samt önnur því þessi litla hola átti eftir að draga marga krónuna frá nærstöddum verslunum, enda varð hún geysivinsæl.<br> [[Einar ríki|Einar Sigurðsson]], sonur [[Sigurður Sigurfinnsson (hreppstjóri)|Sigurðar Sigurfinnssonar]], þá 18 ára gamall var uppfullur af nýjum hugmyndum þegar hann byrjaði sinn verslunarrekstur í gömlu brauðsölunni. Gaf hann búðinni nafnið Boston, eftir fyrstu húseign föður síns. Þetta var á árinu 1924, nánar tiltekið 20. nóvember.<br>

 

Verslunarhúsið var reisulegt, í stuðlabergsstíl, gert úr steinsteypu. A því voru 12 stórir búðargluggar, tvær veggsvalir og fánastöng.<br>

„[[Kristinn Ólafsson|Kristinn Ólafsson]] bæjarstjóri hefur það eftir Gunnari Ólafssyni, að ég sé sjálfsagt ekki mikill kaupmaður." Seinna sagði Gunnar, þegar ég keypti eignir aðalkeppinautar hans, Gísla J. Johnsens: „Nú er Einar orðinn vitlaus". „[[Ástþór Matthíasson|Ástþór Matthíasson]] telur mig núll sem kaupmann", hef ég fært inn í dagbókina. Ástþór var þá verslunarstjóri Gísla J. Johnsens og tengdasonur. Einhvern veginn fór það samt svo, að ég kom upp einni hæð af stærri álmunni um sumarið og haustið og gat farið að versla þar fyrir jól. Þannig stóð byggingin þar til næsta sumar. Þetta var á þriðja ári eftir að ég hafði byrjað í [[Boston]] með tvær hendur tómar, og vörur sem komust fyrir í einu kofforti.<br>

Fyrsta frystivélin, sem ég eignaðist, var ekki merkileg. Það var gömul Sabroevél, 25.000 hitaeiningar við -M0 gráður Celsíus. Hún hafði verið tekin úr frystihúsi, sem [[Gísli J. Johnsen]] átti, og var talin ónothæf. [[Ástþór Matthíasson]] seldi mér vélina fyrir 800 krónur, og ég kom henni fyrir í kjallaranum. Nú vantaði aflvél við frystivélina. Þá var nýbúið að skella á innflutningshöftum, og þurfti ég því innflutningsleyfi.<br>

Það mátti þá dauðlega svíkja, sem stóðu að þessari samsteypu, að þeir ættu sér nokkurs ills von neðan úr kjallaraómynd minni. En þá tók að kvisast, hvað ég hefði í bígerð. Nú reið lífið á að kæfa það í fæðingunni, því að annars voru öll stóru plönin unnin fyrir gíg. Og þetta voru karlar í krapinu, sem máttu sín mikils, þegar þeir lögðu saman í púkk. A þeim árum þótti það síður en svo ójöfnuður, þó að innflutningshöftunum væri beitt til þess að hossa einum og níðast á öðrum. Þannig var það um Patreksfjarðarbræður. Þeir áttu tvo togara og voru að koma sér upp frystihúsi. En þeir gátu ekki fengið innflutningsleyfi fyrir vélum í húsið og urðu að kaupa aflóga vél norðan úr landi, endavoru þeir ekki á hægra brjósti ríkisstjórnarinnar.<br>

Ég var kominn upp erfiðasta hjallann með því að ná í frystivélina, þó að gömul væri. En þegar ég sótti um innflutningsleyfi fyrir mótornum til að knýja vélina, var mér neitað afdráttarlaust. Þá snéri ég mér til Gísla J. Johnsens, sem nú var orðinn heildsali í Reykjavík, og spurði hann að því, hvort hann gæti ekki útvegað mér þessa vél, nýja eða gamla. Hún þyrfti ekki að vera merkileg, aðeins 25 hestöfl. Ég sagði honum málavexti. Spurði hann þá, hvort ég ætlaði ekki líka að versla með kjöt og hvar ég hygðist kaupa það.<br>

En þessi litli vísir minn að frystihúsi ógnaði engu síður kjötverslun [[Ísfélag Vestmannaeyja|ísfélags Vestmannaeyja]] en síldarsölunni, og þar var ísfélagið eitt um hituna. Ég sagðist hafa hugsað mér að kaupa kjöt af Kaupfélagi Héraðsbúa, því að þar myndi kjöt betra en víðast annars staðar. ísfélagið hefði alla tíð keypt kjöt af Sláturfélagi Suðurlands. Með þetta fór Gísli í framsóknarmennina í innflutningsnefnd. Skömmu síðar kom innflutningsleyfið, þríveldunum hafði láðst að taka með í púluna fjórða stórveldið og ekki það áhrifaminnsta, Samband íslenskra samvinnufélaga. Gísli minntist oft á það við mig síðar meir, þegar hann hafði verið að brýna þá framsóknarmennina: Hafið þið ráð á því að láta Sláturfélag Suðurlands sitja eitt að kjötsölunni í öðru eins gósenlandi og Vestmannaeyjum? En svo yrði það framvegis, ef Einar fengi ekki leyfi fyrir vélinni. Vélin kostaði aðeins 1500 krónur. Ég tók kjöt í frystihúsið austan af Héraði og síld af Eggerti Jónssyni, sem veiddist á Austfjörðum þá um áramótin í svokallaða landnót. Þetta var millisíld, svo ný og fersk sem hún gat verið, og hin mesta tálbeita. Slík síld hafði ekki verið á boðstólum í Eyjum áður, og fengu hana færri en vildu. Það var ekki fitjað upp á í annað sinn að einoka síldarsöluna í Vestmannaeyjum."<br>

Þannig liðaðist í sundur þetta myndarlega fyrirtæki, sem stárfað hafði í nær þrjá áratugi undir forystu Gísla.<br>

Togveiðar báta við Eyjar voru óþekktar fram að árinu 1938. En það sumar fengu eigendur að m/b [[Von VE|Von]], sem var 25 tonna bátur með 50 hestafla vél, styrk frá Fiskimálasjóði til þess að setja togveiðiútbúnað í bátinn. Var ætlunin að hann gerði tilraun til humarveiða með þessum útbúnaði. Skipstjóri með bátinn var [[Guðmundur Vigfússon (Holti)|Guðmundur Vigfússon]] frá [[Holt|Holti]]. Tilraun þessi heppnaðist ekki að því leyti að mestur hluti aflans varð annað en humar, og þá helst þorskur, ýsa og flatfiskur alls konar. En menn sáu fljótlega fram á að þarna var komið veiðarfæri sem skilaði betri árangri en dragnótin og gat verið mun afkastameira en hún, og hentaði vel á ýmsum svæðum þar sem dragnótinni varð ekki við komið.<br>

Í vinnusalnum er fossandi sjór frá sjóveitunni til skolunar og hreinsunar, fer þar fram flökun. Við hana vinnur mest kvenfólk.<br>

Við Ægisdyr eftir [[Haraldur Guðnason|Harald Guðnason]]. Vestmannaeyjar byggð og eldgos eftir [[Guðjón Ármann Eyjólfsson|Guðjón Ármann Eyjólfsson]]. Útgerð og aflamenn í Eyjum síðan 1906 eftir [[Guðlaugur Gíslason|Guðlaug Gíslason]]. Um borð í [[Sigurður VE|Sigurði]] eftir [[Ásgeir Jakobsson]]. Einnig fékk ég lánuð 6 myndaalbúm hjá [[Hraðfrystistöð Vestmannaeyja|Hraðfrystistöðinni]], en þar eru myndir og upplýsingar um alla báta og öll skip sem verið hafa í Eyjum. Hún Ósk á skrifstofunni hjá Hraðinu laumaði Iíka að mér nokkrum upplýsingum um Einar ríka.<br>

Já, það er nú það.<br>