Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1983/ Einar Sveinn Jóhannesson, skipstjóri á Lóðsinum, heimsóttur

Sigurgeir Ólafsson

Einar Sveinn Jóhannesson skipstjóri á Lóðsinum heimsóttur

Það segir einhversstaðar að það sé of seint að iðrast eftir dauðann.
Sannleíksgildi þessara orða fann ég glöggt þegar ég hafði lofað ritstjórn Sjómannadagsblaðsins að eiga stutt viðtal við Einar Svein Jóhannesson, skipstjóra á Lóðsinum.
Að ætla sér að lýsa lífshlaupi hans í stuttu viðtali hlýtur að verða þess valdandi að of lítið kemst til skila af því til ykkar, lesendur góðir. Þar á ég einkum við þau sterku tengsl, sem 22ja ára gæfuríkt starf hans sem skipstjóra á Lóðsinum, við aðstoð og björgunarstörf við Vestmannaeyjaflotann, hafa skapað milli hans og sjómannastéttarinnar hér í Eyjum. Þau frábæru störf eru efni í heila bók.

Við skulum nú droppa við hjá karli og heyra hvað hann hefur að segja okkur.
Einar, þú byrjaðir ungur að stunda sjóinn og hefur helgað honum þitt lífsstarf.
Hvers vegna valdir þú sjómennskuna?
Í þá daga kom lítið annað til greina en að stunda sjóinn. 14 ára byrjaði ég að róa á litlum árabát og síðan þróaðist þetta með þeirri breytingu sem varð í sjávarútvegnum í vélbátana. Fyrstur af þeirri gerð hjá mér var Trausti Ve, 9 tonna bátur. Þá var ég 15 ára. Hvenær fluttist þú til Vestmannaeyja?
Það er nú saga að segja frá því. Það sannaðist þá á mér máltækið „að fáir ráða sínum næturstað." Það var hrein tilviljun þegar ég kom fyrst til Vestmannaeyja. Ég var þá vélstjóri á vélbátnum Sindra frá Seyðisfirði, sem var um 30 tonna bátur, við vorum á leið til Reykjavíkur, en áttum að róa frá Akranesi á vertíðinni.
Skipstjórinn sem vera átti með hann var þaðan. Þegar við komum vestur á móts við Portland var komið austan hvassvirðri, versta veður, og var þá ákveðið að fara inn til Vestmannaeyja og bíða þar af sér óveðrið.
Í Eyjum var stoppað í tvo daga. Þá hitti ég hér gamla og góða kunningja, sem höfðu verið heima á Seyðisfirði við róðra í mörg sumur, en þá komu margir Vestmannaeyingar austur yfir sumarið.
Mér leist strax vel á mig í Eyjum og bað vini mína, meira í gríni en alvöru, að horfa eftir plássi fyrir mig á bát héðan ef það skyldi nú detta í mig að skipta um.
Þegar veðrinu slotaði var haldið áfram til Reykjavíkur. Þegar þangað kom hitti ég væntanlegan skipstjóra minn á Sindra og útgerðarmanninn. Ég veit ekki út af hverju, en það sló mig þegar skipstjórinn segir: „Ég er með vélstjóra með mér, sem er mikill vinur minn og að auki er hann þaulkunnugur á Akranesi," en þaðan áttum við að róa, sem fyrr segir. Mér þótti þetta ekki í alla staði gott þar sem ég hafði ráðið mig sem vélstjóra á bátinn og verið ráðinn út árið.
Útgerðarmaðurinn sagðist ekki svíkja sinn samning við mig og ég fengi sama kaup og ég væri vélstjóri. En ég ákvað að sætta mig ekki við þessa ráðstöfun. Ég bauð útgerðarmanninum að koma að vori og fara með bátnum austur og vera vélstjóri á honum yfir sumarið, eins og ég hefði verið ráðinn til, en á vertíðinni yrði ég ekki á bátnum, og var þetta fastmælum bundið.
Síðan hringdi ég til Eyja og bað vin minn Halldór Jónsson frá Garðstöðum að bregða nú skjótt við og útvega mér pláss á góðum bát. Halli gerði það og réð mig á Skíðblaðni hjá Jónasi í Skuld og var ég ráðinn vélstjóri. Báturinn átti að fá nýja vél, svo ég hlakkaði til vertíðarinnar. En úr vélaskiptum varð nú ekki þetta árið. Þessi vertíð 1935, með Jónasi í Skuld, réð úrslitum um það að ég varð eyjamaður. Eins og ég sagði áður leist mér vel á mig í Eyjum. Ég réðst hjá frábærum formanni. Til húsa var ég hjá Helga heitnum Benediktssyni og Guðrúnu konu hans og ekki var hægt að hugsa sér betra viðmót og aðhlynningu en ég fékk þar. Síðast en ekki síst kynntist ég þessa vertíð konunni minni, Sigríði Ágústsdóttur, þau kynni gerðu gæfusamt útslag á það að hér hef ég verið síðan. Um vorið fórum við Sigga saman austur á Seyðisfjörð, þar sem ég vildi efna það loforð sem ég hafi gefið, haustið áður, um að verða vélstjóri á Sindra yfir sumarið. Um veturinn hafði hann strandað og fór eftir það í viðgerð og var nýkominn austur þegar við komum þangað. Sigga undi ekki á Seyðisfirði og því var ekki um annað að tala en að fara aftur til Eyja.
Þú hefur bæði vélstjóra- og skipstjóraréttindi. Sóttir þú þessa skóla hér í Eyjum?
Vélstjóranámskeið sótti ég á Norðfirði. Þó með smáklækjum, því að ég var þá ekki nema 17 ára, en hefði þurft að vera eldri til að falla löglega inn í kröfur kerfisins. En sleppum því. Skipstjórapróf tók ég hér í Vestmannaeyjum hjá Friðrik Steinssyni. En hann fór víða um landið og hélt skipstjórnarnámskeið á vegum Fiskifélags Íslands. Við vorum 19 skipstjóraefnin sem útskrifuðumst af þessu námskeiði hér árið 1939.
Þegar litið er yfir þinn lífsvettvang er fljót-séð að þú hefur ekki verið bundinn eingöngu við fiskinn þína sjómannstíð.
Nei, ekki er hægt að segja það, þó fyrri partur minnar sjómannstíðar hafi verið bundinn honum.
Þegar ég fluttist til Eyja alkominn byrjaði ég aftur hjá mínum ágæta formanni, Jónasi í Skuld, og er hjá honum eina vertíð á Skíðblaðni. Næstu vertíð er ég hjá Oddi bróður Jónasar á Maí. Eina vertíð er ég á Glað hjá frænda mínum Guðjóni á Heiði, síðan er ég eina vertíð með Njörð. Mér líkaði ekki við hann, fannst hann krankur og leiðinlegur.
Um vorið réðst ég með Skíðblaðni, sem þá var kominn með nýja vél, þá sem átti að koma í hann þegar ég kom fyrst til Eyja árið 1935. Næstu 13 árin var ég að mestu hjá Helga Benediktssyni - undanskilin eru þó þau tvö ár sem ég var hjá þeim Holtsbræðrum á Voninni. Síðustu fjögur árin sem ég var hjá Helga var ég með Skaftfelling, ýmist á trolli eða í flutningum milli Reykjavíkur og Vestmannaeyja. Síðustu tvö árin á Skaftfelling vorum við eingöngu í flutningum, það var lestað og losað að deginum en siglt á nóttinni, en við komum að því síðar. Eftir þessi 13 ár hjá Helga Benediktssyni kaupi ég mér bát sem ég átti og var með í fjögur ár. 1960 ræðst ég fyrir Lóðsinn, sem var þá í smíðum og þar er ég enn.
Þú varst langan tíma í vöru og fólksflutn-ingum. Fyrst á milli Vestmannaeyja og Reykjavíkur á Skaftfelling síðan á Vonarstjörnunni, sem þú gerðir út sjálfur, tíl vöru og fólksflutninga milli Vestmannaeyja og Þorlákshafnar. Voru þetta ekki oft mannmargar og erfiðar ferðir?
Eins og áður er sagt byrjaði ég þessar ferðir á Skaftfelling. Þetta fjögurra ára tímabil fór að mestu í flutninga. Fluttur var allskonar varningur, en aðalatriðið voru mjólkurflutningarnir, því að við fluttum til Eyja alla þá mjólk sem þangað var flutt. Oft var í þessum ferðum mikið af farþegum. Þetta voru oft erfiðar ferðir, en Skaftfellingur var frábær bátur og var oft hreint ótrúlegt hvað mátti bjóða honum án þess að verða fyrir áföllum þó að oft væri hann þrauthlaðinn. Það var, eins og sagði áður, lestað og losað á daginn en farið á milli á nóttinni, það var oft slabb í þessum ferðum þó ekki sé meira sagt. Ótrúlega fáar ferðir féllu niður þessi ár.
Á árinu 1954 hvöttu þeir mig, Guðlaugur Gíslason, sem þá var bæjarstjóri, og forstöðumaður Mjólkursamsölunnar til þess að kaupa bát til mjólkurflutninga milli Þorlákshafnar og Vestmannaeyja og lofuðu þeir mér stuðningi við kaupin. Um áramótin 1954 og 1955