„Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1974/ Strandsaga úr Meðallandi“: Munur á milli breytinga

FRAKKNESKA fiskiskútan Morgunroðinn (l'Aur-ore) strandaði á Skálarfjöru í Meðallandi nær því beint niður af bænum Slýjar 13. apríl 1818 kl. 11 að kvöldi. Suðaustanstormur var á, rign-ing og þoka, og hafði veður haldist svipað frá því skipið sigldi frá Sandhólakirkju (Dunkerque) í Flæmingjalandi á Frakklandi. Skömmu fyrir strandið hafði skipið laskast, er brotsjór féll á það, afturmastur brotnaði og féll fyrir borð og stýri skemmdist.<br>

Morgunroðinn var lítið skip, sýslumaður kallaði það í skýrslu sinni ''„fiske-slup“'', 26 verzlunarlestir eða um 50 smálestir að stærð og skipshöfn fámenn; ellefu manns. Hún bjargaðist öll.<br>

Séra Jón setti þrjá menn til þess að gæta strandsins, og sendi 15. apríl hraðboða vestur til Víkur til þess að tilkynna Jóni Guðmundssyni sýslumanni strandið, svo sem vera bar að lögum. Sýslumaður komst þó ekki á strandstaðinn sakir óveðurs fyrri en 18. apríl kl. 3 síðdegis. Áður hafði hann kvatt báða hreppstjórana í Leiðvallahreppi, þá Jón Þorkelsson og Þorkel Jónsson, á vettvang, en þeir voru við sjóróðra fyrir vestan Dyrhólaey. En sýslumaður tók sér til förunauts séra Jón Austmann sóknarprest í Álftaveri.<br>

Það er vafalaust að Louis Henry Joseph Vanderoruys hefur verið faðir Benónýs. Hin flæmska mynd nafnsins Henry er Hendrik eða Hinrik, og enginn annar af skipshófn Morgun-roðans bar það nafn, en ættarnafnið sýnir það að hann hefur verið af flæmskum stofni. Flæmingjar voru af svonefndri Alpakynkvísl, skyldir Germönum. Áttu þeir heima í láglöndunum í Frakklandi og Belgíu, belgíska og franska Flæmingjalandi (Flandern) og töluðu flæmskar mállýskur. Það vekur nokkurra furðu, að flestir af áhöfn Morgunroðans voru með brúnt hár og bláeygir, en flestir afkomendur Benónýs Hinrikssonar voru með brún augu og hrafnsvart hár. En þess ber að gæta að hinn flæmski kynstofn mun hafa verið ærið blandaður Frökkum, sem lengi höfðu ráðið löndum í Flæmingjalandi. Í fræðibókum segir, að um 30% af þessum stofni séu bláeygir og brúnhærðir, en hinir brúneygðir og svarthærðir.<br>

Þau Benóný og Sigríður bjuggu síðan víða undir Eyjafjöllum, en hafa verið fátæk, sakit þess að ómegðin gerðist brátt miki. I Þau eign-uðust saman 14 börn, og fæddist hið yngsta þeirra eftir lát Benónýs. Síðast var Benóný á Hjarni, koti við Holt, og var þá á sveit, enda mun hann þá hafa verið búinn að missa heils-una. Hann andaðist 20. október 1869, aðeins fimmtugur að aldri.

Áður en Benóný kvæntist eignaðist hann tví-bura með Ingveldi Sigurðardóttur á Klömbrum árið 1846, en þeir önduðust úr barnaveiki á sama ári.

Börn þeirra Benónýs og Sigríðar voru þessi: Jón, dó á fyrsta ári, Sigríður, dó tveggja cára. Þorbjörg, dó eins árs, Valmundur, dó á fyrsta ári, Þorbjörg eldri, alin upp að Eyvindarholti að einhverju leyti, Jón, tökubarn á Keldunúpi á Síðu, Valgerður, dó á fyrsta ári, Sigríður, flutt-ist til Ameríku 1890, Hinrik Valmundur, nið-ursetningur á Steinmóðarbæ, en fluttist til Mús-arárbyggðar í Norður-Dakota, Friðrik Gissur. alinn upp í Ormskoti, en fluttist til Vestmanna-eyja og bjó í Gröf, Ingibjörg, alin upp að Holti, Víglundur, dó eins árs, Þorbjörg yngri, alin upp á Mið-Grund og Benóný, sem alinn var upp með móður sinni að Indriðakoti, en móðir hans var þar húskona.

Skal nú nokkur grein gcrð fyrir æviferli af-komenda þeirra eftir því, sem föng eru á, eftii aldri barnanna.

Hinrik Valmundur fluttist norður í land og kvæntist þar Ingibjörgu Halldórsdóttur úr Eyja-firði. . Þau fluttust til Bandaríkjanna og settust að í Músarárbyggð í Norður-Dakota og komu séi þar upp miklu býli árið 1896 og efnuðust vel, enda var Valmundur dugnaðarmaður og hraust-menni. Hann tók að ættarnafni föðurnafn Jóns móðurafa síns og nefndi sig Sverrisson. Þau hjón eignuðust tíu börn, sem öll komust vel til manns.

Friðrik Gissur kvæntist Oddnýju, dóttur Bene-dikts Magnússonar bónda á Efstu-Grund undii Eyjafjöllum og Elínar Stefánsdóttur, konu hans. Hún bar nafn föðurömmu sinnar Oddnýjar Jakobsdóttur, sem fædd var í Eyvindarhólasókn árið 1798. Þau reistu bú að Núpi undir Eyja-fjöllum, en fluttust árið 1902 til Vestmanna-eyja og bjuggu í Gröf. Friðrik var formaður á áraskipi frá Grindavík, en eftir að vélbátarnii komu til sögunnar í Vestmannaeyjum eignað-ist hann hlut í Portlandinu og Friðþjófi Nansen og var skipstjóri með þá. Friðrik var mikill þrek-maður, þéttvaxinn og dökkur á brún og brá. Langa ævi stundaði hann dýralækningar í Vest-mannaeyjum og stundum aðstoðaði hann Hall-dór lækni við aðgerðir og krufningar.

Oddný og Friðrik eignuðust 20 börn og var það allt mesta myndarfólk að hagleik og dugn-aði, og karlmennirnir miklir sjómenn. Kunnast-ur þeirra er Benóný skipstjóri (Binni í Gröf), einhver mesti aflamaður í Eyjum og aflakóngur mörg ár í röð.

Þorbjörg eldri giftist fyrst Sigurði Bjarna¬syni söðlasmið í Reykjavík, en seinni maður hennar var Henry Weitzmann, þýskur járnsmið-ur. Hún bjó í Brooklyn í New York og andað-ist þar árið 1943.

Hún flutti til Bandaríkjanna með Sigurði manni sínum, en hann undi þar ekki og hvarf til IsLands til þess að afla farareyris fyrir fjöl-skylduna heimleiðis, en dó skömmu eftir að hann kom til Reykjavíkur árið 1904. Hún eign-aðist þrjá syni og eina dóttur með fyrra manni sínum, sem lifðu. Kunnasrur þeirra er Karl Frið-rik Sigurðsson (Charles F. Bjarnason) prófessor í þýsku við Harvard háskóla. Er margt afkom-enda Þorbjargar í Bandaríkjum.

Ingibjörg var um skeið vinnukona á Mið-Skála, en maður hennar var Ólafur. Hún var orð-in ekkja 1924, og bjó þá og síðan í Reykjavík. Þau áttu nokkur börn, og er meðal þeirra Ólaf-ur raflagningamaður.

Þorbjörg yngri giftist Guðjóni Þorkelssyni útvegsbónda í Syðsta-Koti á Miðnesi. Eignuð-ust þau mörg börn, en fimm þeirra dóu í æsku.

Benóný var yngstur þeirra systkina. Hann lærði skósmíði og stundaði þá iðn bæði á Isa-firði og í Reykjavik, en rak síðan lengi verslun i Reykjavík. Kona hans var Ólöf systir séra Bjarna Þorsteinssonar á Siglufirði. Þau áttu fimm börn og er meðal þeirra Guðný Fanney, kaupkona í Reykjavík. Benóný var þrekvaxinn og svart-hærður með brún augu og leyndi sér ekki hinn franski uppruni hans.

Margir í þessari ætt voru og góðir hagyrð-ingar og listfengir.

Það er þróttmikill stofn, sem kominn er af þeim Louis Henry Joseph Vanderoruys og Val-gerði Jónsdóttur, og verður ekki sagr að hann hafi að ófyrirsynju á Lífsleið sinni dvalist um stund í Meðallandi, en ekki er kunnugt um feril hans eftir brottför frá Islandi, og ekki mun hann hafa rennt grun í, hversu mikið kjarna-fólk þessi íslenski ættbálkur hans átti etfir að verða.