„Saga Vestmannaeyja II./ IX. Yfirlit og niðurstöður“: Munur á milli breytinga

Fara í flakk Fara í leit

Saga Vestmannaeyja II./ IX. Yfirlit og niðurstöður (skoða efni)

Útgáfa síðunnar 19. júní 2012 kl. 15:02

18 bæti fjarlægð ,  19. júní 2012
ekkert breytingarágrip
MyndræntWiki-texti
m (Verndaði „Saga Vestmannaeyja II./ IX. Yfirlit og niðurstöður“ [edit=sysop:move=sysop])
Ekkert breytingarágrip
 
Lína 8: Lína 8:
Eyjarnar mátti skoða sem heimalendu konungs eða góss, er undir krúnuna lá. Eyjabændurnir voru á dögum konungsverzlunarinnar — en þá var líka verulega farið að herða á — kallaðir bændur krúnunnar, „Kronens Bönder“. En fremur mátti líkja þeim við danska hjáleigubændur, „Hoveri Bönder“, en eiginlega kóngsbændur í þeirri merkingu, sem þetta orð hefir annars staðar. Bændurnir máttu yrkja jarðakríli sín, róa út á sjóinn, þar sem þeim var niðurskipað. Vörur voru þeim skammtaðar frá verzluninni gegn framleiðsluvörum þeirra. Aðstaða þeirra var eins og daglaunamanna, en ekki framleiðenda, sem þeir í raun og reynd voru. Minnir þetta á aðferðir stjórna í ýmsum nýlendum Suðurálfu. Eyjarnar voru eins og hérað í Danmörku sjálfri. Þar var tekin upp varzla á sjónum, þótt ekki væri hún annars staðar hér við land, og tolleftirlit eins og við Eyrarsund. Lögreglustjórinn hér var ekki íslenzkur embættismaður. Til þess að verja auðlindir sínar í Vestmannaeyjum hafði konungur og seinna einokunarkaupmenn ýmsar aðgerðir í frammi. En einokunarkaupmennirnir voru arftakar konungs hér. Þeir fengu í sínar hendur öll réttindi konungs í eyjunum og þar með skipastól konungs. Vegna hinna miklu hlunninda og yfirráðanna yfir aðalatvinnurekstrinum og yfir jörðum og lendum hér, hlaut konungur töluvert hærri verzlunarleigu af eyjunum en af öðrum verzlunarstöðum. Að eyjamönnum virðist hafa verið svo búið, að þeir gátu ekki eignazt neitt. Hér var öldum saman einhliða lánsverzlun, er hremmdi með föstu tangarhaldi hvern drátt úr sjónum. Arðurinn rann út úr héraðinu til kaupmannanna, er voru stórauðugir borgarar í sínu landi og margir þeirra sæmdir heiðurs- og tignarmerkjum fyrir rausn og stórgjafir til opinberra þarfa í heimalandi sínu. Þetta og margt fleira uppskáru þeir af þeim auði, er þeim barst héðan.<br>
Eyjarnar mátti skoða sem heimalendu konungs eða góss, er undir krúnuna lá. Eyjabændurnir voru á dögum konungsverzlunarinnar — en þá var líka verulega farið að herða á — kallaðir bændur krúnunnar, „Kronens Bönder“. En fremur mátti líkja þeim við danska hjáleigubændur, „Hoveri Bönder“, en eiginlega kóngsbændur í þeirri merkingu, sem þetta orð hefir annars staðar. Bændurnir máttu yrkja jarðakríli sín, róa út á sjóinn, þar sem þeim var niðurskipað. Vörur voru þeim skammtaðar frá verzluninni gegn framleiðsluvörum þeirra. Aðstaða þeirra var eins og daglaunamanna, en ekki framleiðenda, sem þeir í raun og reynd voru. Minnir þetta á aðferðir stjórna í ýmsum nýlendum Suðurálfu. Eyjarnar voru eins og hérað í Danmörku sjálfri. Þar var tekin upp varzla á sjónum, þótt ekki væri hún annars staðar hér við land, og tolleftirlit eins og við Eyrarsund. Lögreglustjórinn hér var ekki íslenzkur embættismaður. Til þess að verja auðlindir sínar í Vestmannaeyjum hafði konungur og seinna einokunarkaupmenn ýmsar aðgerðir í frammi. En einokunarkaupmennirnir voru arftakar konungs hér. Þeir fengu í sínar hendur öll réttindi konungs í eyjunum og þar með skipastól konungs. Vegna hinna miklu hlunninda og yfirráðanna yfir aðalatvinnurekstrinum og yfir jörðum og lendum hér, hlaut konungur töluvert hærri verzlunarleigu af eyjunum en af öðrum verzlunarstöðum. Að eyjamönnum virðist hafa verið svo búið, að þeir gátu ekki eignazt neitt. Hér var öldum saman einhliða lánsverzlun, er hremmdi með föstu tangarhaldi hvern drátt úr sjónum. Arðurinn rann út úr héraðinu til kaupmannanna, er voru stórauðugir borgarar í sínu landi og margir þeirra sæmdir heiðurs- og tignarmerkjum fyrir rausn og stórgjafir til opinberra þarfa í heimalandi sínu. Þetta og margt fleira uppskáru þeir af þeim auði, er þeim barst héðan.<br>
Í fullu samræmi við þá hagsmunapólitík fyrir konung sjálfan og danska kaupmenn, er hér var rekin, var hið sérstæða tíundarfyrirkomulag, um tíundir af afla og ávöxtum, en eigi af lögleigu. Ekkert var hér til að skattleggja nema framleiðslan, á henni hvíldu og launagreiðslur allar. Af hinum sameinuðu presta-og kirkjutíundum hlaut konungur lengi 1/3 hluta til uppbótar á skattana. Ekkert var afgangs til nauðsynlegra framkvæmda fyrir héraðið, vegabóta, húsabygginga eða annars. Af sjónum hafði þorri manna bjargræði sitt. Fólkinu fjölgaði í góðu árunum og ný tómthús risu upp. Þegar árferði versnaði hvarf fólkið héðan á braut aftur, rétt eins og hjú, sem sagt er upp vistum, enda kipptu kaupmenn þegar að sér hendinni, er fiskur tregðaðist, og minnkuðu útgerðina. Ekkert var til að mæta með hörðu árunum. Ástandið hér í eyjunum, sem alltaf hafði farið versnandi alla 18. öldina, var orðið mjög bágborið á síðustu áratugum aldarinnar, sem raunar alls staðar hér á landi, en ekki mæddu hér plágur móðuharðindanna. Hér var t.d. enginn fénaðarfellir. Meira að segja er það í frásögur fært, að hér hafi engin skepna drepist af orsökum eldplágunnar. En það, sem ekki var betra, virtist nú á daginn komið: fiskistofninn sýndist þrotinn. Fólkið flúði héðan. Eftir voru af tómthúsmönnum þrír eða fjórir. Sem betur fór rættist bráðlega úr aftur. Fiskur gekk í ála og tók að veiðast aftur. Munu þá hafa verið teknar upp nýjar veiðiaðferðir. Á hverri öld hafa komið hér tímabil, er verið hefir fiskitregða mikil, en alltaf hefir rætzt úr aftur.<br>
Í fullu samræmi við þá hagsmunapólitík fyrir konung sjálfan og danska kaupmenn, er hér var rekin, var hið sérstæða tíundarfyrirkomulag, um tíundir af afla og ávöxtum, en eigi af lögleigu. Ekkert var hér til að skattleggja nema framleiðslan, á henni hvíldu og launagreiðslur allar. Af hinum sameinuðu presta-og kirkjutíundum hlaut konungur lengi 1/3 hluta til uppbótar á skattana. Ekkert var afgangs til nauðsynlegra framkvæmda fyrir héraðið, vegabóta, húsabygginga eða annars. Af sjónum hafði þorri manna bjargræði sitt. Fólkinu fjölgaði í góðu árunum og ný tómthús risu upp. Þegar árferði versnaði hvarf fólkið héðan á braut aftur, rétt eins og hjú, sem sagt er upp vistum, enda kipptu kaupmenn þegar að sér hendinni, er fiskur tregðaðist, og minnkuðu útgerðina. Ekkert var til að mæta með hörðu árunum. Ástandið hér í eyjunum, sem alltaf hafði farið versnandi alla 18. öldina, var orðið mjög bágborið á síðustu áratugum aldarinnar, sem raunar alls staðar hér á landi, en ekki mæddu hér plágur móðuharðindanna. Hér var t.d. enginn fénaðarfellir. Meira að segja er það í frásögur fært, að hér hafi engin skepna drepist af orsökum eldplágunnar. En það, sem ekki var betra, virtist nú á daginn komið: fiskistofninn sýndist þrotinn. Fólkið flúði héðan. Eftir voru af tómthúsmönnum þrír eða fjórir. Sem betur fór rættist bráðlega úr aftur. Fiskur gekk í ála og tók að veiðast aftur. Munu þá hafa verið teknar upp nýjar veiðiaðferðir. Á hverri öld hafa komið hér tímabil, er verið hefir fiskitregða mikil, en alltaf hefir rætzt úr aftur.<br>
Jarðabændurnir voru þeir einu, er hér gátu setið af sér óáran og plágur, er á eyjunum mæddu. Þess sést naumast getið, að þeir nokkurn tíma yfirgæfu jarðir sínar. Er fróðlegt að svipast um og sjá, hversu þeim farnaðist hagnýting landsnytjanna. Hér var eingöngu um smábýlabúskap að ræða, en því aðeins gat hann komið að fullum notum, að menn snéru bökum saman og tækju upp víðtæka samvinnu. Það er harla lærdómsríkt fyrir okkur, þessarar aldar menn, að athuga hve haganlega gömlu eyjabændurnir höfðu komið málum sínum í horf á samvinnugrundvelli. Mjög snemma hafa hér myndazt fastar reglur og venjur, er fylgt var kynslóð eftir kynslóð. Fuglaveiði og eggjatöku venjulega stillt svo í hóf, að stofn nytjafuglsins rýrnaði eigi, svo að stöðugt varð haldið við allarðsamri atvinnugrein, er skilaði góðu búsílagi, er bætti mikið upp fæð kvikfénaðarins. Það þurfti að vísu meira en meðalmannshyggindi og búskaparvit að kunna að leifa af og hætta stundum t.d. þegar hæst stóð, eins og átti sér stað stundum við lundaveiðina, og geyma ókomna tímanum sitt. Hins vegar gat og of mikil friðun valdið stórtjóni, svo að fuglinn hafði það til að hrynja niður í of þéttsettum fuglabyggðum og við of nauman ætis- eða sílakost úr sjónum. Hér var vandratað meðalhófið. Tilhögunin öll og reglurnar um veiði mátti heita allflókið viðfangsefni, a.m.k. fyrir ókunnuga, en var eyjabúum sem óskrifað lögmál. Hér hefir löngum búið atorkusamt og þróttmikið fólk. Vér höfum séð, hvernig menn hafa sótt föng í fjöllin og út á hinn sollna sæ, og hvergi látið bugazt af hættum og erfiðleikum, sem hin stranga lífsbarátta lagði fólkinu á herðar. Í hið skipulagsbundna form yfir athöfnum, í fjalla- og sjósókn, var haldið fast af ráðandi mönnum meðal bænda og sjómanna. Með félagslegum samtökum og samlögum var útgerð eyjamanna sjálfra loks rudd braut.<br>
Jarðabændurnir voru þeir einu, er hér gátu setið af sér óáran og plágur, er á eyjunum mæddu. Þess sést naumast getið, að þeir nokkurn tíma yfirgæfu jarðir sínar. Er fróðlegt að svipast um og sjá, hversu þeim farnaðist hagnýting landsnytjanna. Hér var eingöngu um smábýlabúskap að ræða, en því aðeins gat hann komið að fullum notum, að menn snéru bökum saman og tækju upp víðtæka samvinnu. Það er harla lærdómsríkt fyrir okkur, þessarar aldar menn, að athuga hve haganlega gömlu eyjabændurnir höfðu komið málum sínum í horf á samvinnugrundvelli. Mjög snemma hafa hér myndazt fastar reglur og venjur, er fylgt var kynslóð eftir kynslóð. Fuglaveiði og eggjatöku venjulega stillt svo í hóf, að stofn nytjafuglsins rýrnaði eigi, svo að stöðugt varð haldið við allarðsamri atvinnugrein, er skilaði góðu búsílagi, er bætti mikið upp fæð kvikfénaðarins. Það þurfti að vísu meira en meðalmannshyggindi og búskaparvit að kunna að leifa af og hætta stundum t.d. þegar hæst stóð, eins og átti sér stað stundum við lundaveiðina, og geyma ókomna tímanum sitt. Hins vegar gat og of mikil friðun valdið stórtjóni, svo að fuglinn hafði það til að hrynja niður í of þéttsettum fuglabyggðum og við of nauman ætis- eða sílakost úr sjónum. Hér var vandratað meðalhófið. Tilhögunin öll og reglurnar um veiði mátti heita allflókið viðfangsefni, a.m.k. fyrir ókunnuga, en var eyjabúum sem óskrifað lögmál. Hér hefir löngum búið atorkusamt og þróttmikið fólk. Vér höfum séð, hvernig menn hafa sótt föng í fjöllin og út á hinn sollna sæ, og hvergi látið bugast af hættum og erfiðleikum, sem hin stranga lífsbarátta lagði fólkinu á herðar. Í hið skipulagsbundna form yfir athöfnum, í fjalla- og sjósókn, var haldið fast af ráðandi mönnum meðal bænda og sjómanna. Með félagslegum samtökum og samlögum var útgerð eyjamanna sjálfra loks rudd braut.<br>
Einn votturinn um sterkan félagsþroska var það, hversu lengi tókst að halda uppi hinni svokölluðu vöku á Helgafelli. Seinna kom Herfylking Vestmannaeyja til sögunnar, þar sem nær allir vopnfærir menn hér af frjálsum og fúsum vilja gengu í eina samfylkingu í því skyni að gegna skyldum lögreglusveitar og landvarnarliðs gegn árásum og ofstopa af hendi útlendinga, ef til kynni að koma. Út frá þessum viðfangsefnum vaknaði sjálfsmeðvitund fólksins og viðnámsþróttur þess efldist. Í kjölfar Herfylkingarinnar og beinlínis í sambandi við hana fylgdi ýmislegt gagnlegt. Vestmannaeyingar urðu öðrum fyrri til þess að koma á stað ýmsu, er seinna var talið sjálfsagt í baráttunni fyrir aukinni menningu þjóðarinnar; má t.d. nefna vísir að bókasafni, bindindisfélag, íþróttastarfsemi, einnig vátrygg.fél. o.fl.<br>
Einn votturinn um sterkan félagsþroska var það, hversu lengi tókst að halda uppi hinni svokölluðu vöku á Helgafelli. Seinna kom Herfylking Vestmannaeyja til sögunnar, þar sem nær allir vopnfærir menn hér af frjálsum og fúsum vilja gengu í eina samfylkingu í því skyni að gegna skyldum lögreglusveitar og landvarnarliðs gegn árásum og ofstopa af hendi útlendinga, ef til kynni að koma. Út frá þessum viðfangsefnum vaknaði sjálfsmeðvitund fólksins og viðnámsþróttur þess efldist. Í kjölfar Herfylkingarinnar og beinlínis í sambandi við hana fylgdi ýmislegt gagnlegt. Vestmannaeyingar urðu öðrum fyrri til þess að koma á stað ýmsu, er seinna var talið sjálfsagt í baráttunni fyrir aukinni menningu þjóðarinnar; má t.d. nefna vísir að bókasafni, bindindisfélag, íþróttastarfsemi, einnig vátrygg.fél. o.fl.<br>
Fjárhagsleg viðreisn hefst hér smám saman upp úr miðri næstliðinni öld, þegar menn voru sjálfir farnir að standa að mestöllu leyti að útveginum. Bændur fara nú að eignast húsin á jörðunum og ný hús eru reist, betri og veglegri en áður höfðu þekkzt. Á mörgum þarflegum umbótum tekur að brydda, er miða til almenningsheilla, og hneig stöðugt meira og meira í áttina til hinna miklu framfara og breytinga, er hér urðu upp úr aldamótunum síðustu og sífellt gerðust stórstígari eftir því sem fram leið.<br>
Fjárhagsleg viðreisn hefst hér smám saman upp úr miðri næstliðinni öld, þegar menn voru sjálfir farnir að standa að mestöllu leyti að útveginum. Bændur fara nú að eignast húsin á jörðunum og ný hús eru reist, betri og veglegri en áður höfðu þekkzt. Á mörgum þarflegum umbótum tekur að brydda, er miða til almenningsheilla, og hneig stöðugt meira og meira í áttina til hinna miklu framfara og breytinga, er hér urðu upp úr aldamótunum síðustu og sífellt gerðust stórstígari eftir því sem fram leið.<br>
Lína 15: Lína 15:
{|
{|
|-
|-
|1899:|| 369,000 pd. af þurrum,|| verkuðum saltf.|| —Vertíðarbátar 30
|1899:|| 369.000 pd.||af þurrum, verkuðum saltf.||Vertíðarb. 30
|-
|-
|1915:|| 9,900 skpd.|| — ||—Vélbátar 73
|1915:|| 9.900 skpd.|| — ||Vélbátar 73
|-
|-
|1921:||  22,341   —|| — ||— — —75
|1921:||  22.341 —|| — ||— — —75
|-
|-
|1930:||  45,696   —|| — ||—  — —95
|1930:||  45.696 —|| — ||—  — —95
|-
|-
|Meðaltal 1926—1930:|| 36,678 skpd. (Ýsa, ufsi og smáf. meðt.)||
|Meðaltal 1926—1930:||36.678 skpd. (Ýsa, ufsi og smáf. meðt.)||
|-
|-
| 1931—1938:|| 5859 ½ tonn. (— — — — — — —    )||
| 1931—1938:||5859 ½ tonn. (— — — — — — —    )||
|}
|}


Sem dæmi um hina miklu fiskisæld hér er þess getið, að árið 1928 aflaðist hér rúmlega 2 millj. fiska á tæpum 3 vikum, mest frá 8.—22. apríl. í skpd. fer af vænum þorski innan við hundrað. 45 pottar af lifur er talið að fáist úr jafnmörgum fiskum og fara í skpd.<br>
Sem dæmi um hina miklu fiskisæld hér er þess getið, að árið 1928 aflaðist hér rúmlega 2 millj. fiska á tæpum 3 vikum, mest frá 8.—22. apríl. í skpd. fer af vænum þorski innan við hundrað. 45 pottar af lifur er talið að fáist úr jafnmörgum fiskum og fara í skpd.<br>
Húsaverð 1922: Á jörðum kr. 145,000. Skattskyldar húseignir kr. 2,329,400. Opinberar fasteignir kr. 166,900. Húsaverð var 1922 hæst í Vestmannaeyjum af kaupstöðunum.<br>
Húsaverð 1922: Á jörðum kr. 145.000. Skattskyldar húseignir kr. 2.329.400. Opinberar fasteignir kr. 166.900. Húsaverð var 1922 hæst í Vestmannaeyjum af kaupstöðunum.<br>
Árið 1931 nema skattskyldar húseignir hér kr. 6,260,600; skattfrjálsar kr. 405,600. Landverð meðal skattskyldra fasteigna kr. 2,222,900. Landverð meðal skattfrjálsra almenningseigna kr. 29,800. Áður er getið um niðurflokkunina á lendum og lóðum í 8—9 flokka. Hámark veðdeildarlána út á hús í kaupstöðum var um 50% af veðdeildarmati.<br>
Árið 1931 nema skattskyldar húseignir hér kr. 6.260.600; skattfrjálsar kr. 405.600. Landverð meðal skattskyldra fasteigna kr. 2.222.900. Landverð meðal skattfrjálsra almenningseigna kr. 29.800. Áður er getið um niðurflokkunina á lendum og lóðum í 8—9 flokka. Hámark veðdeildarlána út á hús í kaupstöðum var um 50% af veðdeildarmati.<br>
1907 námu afgjöld hér af jörðum og tómthúsum í landaurum 3522½ alin, auk peningagreiðslu, kr. 390,70. Greidd var þá lóðarleiga af 53 tómthúsum og 4 verzlunarstöðum. Öll íbúðarhús í kauptúninu voru fram til þess tíma nefnd tómthús. Árið 1937 voru hér 16 þurrabúðir með húslóð og 26 þurrabúðarlóðir húslausar. Þurrabúðarlóðirnar eru stærri en venjulegar húslóðir, en leigugjaldið samt miklu lægra í flestum tilfellum, einkum eftir elztu þurrabúðirnar. Þurrabúðunum hefir fækkað mjög seinni árin og hverfa smám saman, því að engin er leigð sem slík framar. Venjuleg lóð undir íbúðarhús er 240 ferm.<br>
1907 námu afgjöld hér af jörðum og tómthúsum í landaurum 3522½ alin, auk peningagreiðslu, kr. 390,70. Greidd var þá lóðarleiga af 53 tómthúsum og 4 verzlunarstöðum. Öll íbúðarhús í kauptúninu voru fram til þess tíma nefnd tómthús. Árið 1937 voru hér 16 þurrabúðir með húslóð og 26 þurrabúðarlóðir húslausar. Þurrabúðarlóðirnar eru stærri en venjulegar húslóðir, en leigugjaldið samt miklu lægra í flestum tilfellum, einkum eftir elztu þurrabúðirnar. Þurrabúðunum hefir fækkað mjög seinni árin og hverfa smám saman, því að engin er leigð sem slík framar. Venjuleg lóð undir íbúðarhús er 240 ferm.<br>
Á 30 ára tímabili, miðað við árið 1907, höfðu tilfallin gjöld af eignum ríkissjóðs í Vestmannaeyjum meira en nífaldazt og námu 1937 kr. 23,756,00. Goldið var eftir 543 húslóðir, 16 þurrabúðir með húslóð, 26 þurrabúðarlóðir, 38 verzlunarlóðir, 185 fiskhús, 227 ræktunarlóðir, 131 lóðarréttindalausa eign, 170 þerrireiti, 4 jarðatún, 44 jarðir. Venjulegar lóðir og ræktunarlóðir eru leigðar með rétti til að selja og veðsetja. Þess ber að geta, að til jarðræktar hér hafa verið veittir styrkir skv. ræktunarlögunum. Ríkissjóður hefir veitt allmikið fé til vegagerðar, vegna nýræktarinnar hér, hina svokölluðu ræktunarvegi.<br>
Á 30 ára tímabili, miðað við árið 1907, höfðu tilfallin gjöld af eignum ríkissjóðs í Vestmannaeyjum meira en nífaldazt og námu 1937 kr. 23.756,00. Goldið var eftir 543 húslóðir, 16 þurrabúðir með húslóð, 26 þurrabúðarlóðir, 38 verzlunarlóðir, 185 fiskhús, 227 ræktunarlóðir, 131 lóðarréttindalausa eign, 170 þerrireiti, 4 jarðatún, 44 jarðir. Venjulegar lóðir og ræktunarlóðir eru leigðar með rétti til að selja og veðsetja. Þess ber að geta, að til jarðræktar hér hafa verið veittir styrkir skv. ræktunarlögunum. Ríkissjóður hefir veitt allmikið fé til vegagerðar, vegna nýræktarinnar hér, hina svokölluðu ræktunarvegi.<br>
{|
{|
|-
|-
|Manntalsþingagjöldin héðan námu:||
|Manntalsþingagjöldin héðan námu:||
|-
|-
| ||1933||  kr.    59,113,19
| ||1933||  kr.    59.113,19
|-
|-
|||1939|| —122,700,00  
|||1939|| —122.700,00  
|-
|-
|||1942||  — 1,239,000,00
|||1942||  — 1.239.000,00
|-
|-
|Innheimtar ríkissjóðstekjur: ||
|Innheimtar ríkissjóðstekjur: ||
|-
|-
||| 1933||—  568,000,00
||| 1933||—  568.000,00
|-
|-
|||1939||— 533,000,00
|||1939||— 533.000,00
|-
|-
||| 1942||—  939,000,00
||| 1942||—  939.000,00
|}  
|}  
Hér eru auðvitað ekki meðtalin lífeyrissjóðsgjöld og tryggingargjöld, né heldur fiskimálasjóðsgjöld og fiskiveiðasjóðsgjöld.<br>
Hér eru auðvitað ekki meðtalin lífeyrissjóðsgjöld og tryggingargjöld, né heldur fiskimálasjóðsgjöld og fiskiveiðasjóðsgjöld.<br>
<br>
<br>
Reikningur Vestmannaeyjabæjar 1939:<br>
Reikningur Vestmannaeyjabæjar 1939:<br>
Tekjur kr. 485,917,40. Þar með talið útsvar kr. 212,888,60. Tekjur umfram gjöld kr. 39,525,29. Eignir umfram skuldir kr. 296,315,97.<br>
Tekjur kr. 485.917,40. Þar með talið útsvar kr. 212.888,60. Tekjur umfram gjöld kr. 39.525,29. Eignir umfram skuldir kr. 296.315,97.<br>
<br>
<br>
Reikningur bæjarins 1941:<br>
Reikningur bæjarins 1941:<br>
Tekjur kr. 805,000,00. Tekjur umfram gjöld kr. 199,800,00.<br>
Tekjur kr. 805.000,00. Tekjur umfram gjöld kr. 199.800,00.<br>
Eignir kr. 1,093,533,63. Eignir umfram skuldir kr. 503,643,80.<br>
Eignir kr. 1.093.533,63. Eignir umfram skuldir kr. 503.643,80.<br>
Útsvar á lagt 1942 kr. 1,201,690,00.<br>
Útsvar á lagt 1942 kr. 1.201.690,00.<br>
<br>
<br>
Hafnarsjóður:<br>
Hafnarsjóður:<br>
Efnahagsreikningur 1939 kr. 1,848,450,81. Eignir umfram skuldir kr. 1,148,408,85.<br>
Efnahagsreikningur 1939 kr. 1.848.450,81. Eignir umfram skuldir kr. 1.148.408,85.<br>
{|
{|
|-
|-
|Hafnargarðar|| kr. 738,400,00
|Hafnargarðar|| kr. 738.400,00
|-
|-
|Básaskersbryggja||— 421,700,00
|Básaskersbryggja||— 421.700,00
|-
|-
|Bæjarbryggja ||—  99,000,00
|Bæjarbryggja ||—  99.000,00
|-
|-
|Hafnarfestar||—  80,000,00
|Hafnarfestar||—  80.000,00
|}
|}
Efnahagsreikningur 1941 kr. 1,731,979,70. Eignir umfram skuldir kr. 1,185,559,39.<br>
Efnahagsreikningur 1941 kr. 1.731.979,70. Eignir umfram skuldir kr. 1.185.559,39.<br>
{|
{|
|-
|-
|Vörugjöld námu 1941|| rúmlega kr. 180,000,00
|Vörugjöld námu 1941|| rúmlega kr. 180.000,00
|-
|-
|Hafnargjöld aðkomuskipa|| um —  30,000,00
|Hafnargjöld aðkomuskipa|| um —  30.000,00
|-
|-
|Lestar- og festargjöld||— —  18,000,00
|Lestar- og festargjöld||— —  18.000,00
|-
|-
|Tillag ríkissjóðs til hafnarinnar —||kr.  36,000,00
|Tillag ríkissjóðs til hafnarinnar —||kr.  36.000,00
|}
|}
Framlög úr ríkissjóði samtals árin 1936—1942 til Vestmannaeyjahafnar kr. 225,000,00.<br>
Framlög úr ríkissjóði samtals árin 1936—1942 til Vestmannaeyjahafnar kr. 225.000,00.<br>
Ábyrgð ríkissjóðs á lánum 1924 kr. 300,000,00,— 1938 — 150,000,00.<br>
Ábyrgð ríkissjóðs á lánum 1924 kr. 300.000,00,— 1938 — 150.000,00.<br>
<br>
<br>
Smíði hafnargarðanna í Vestmannaeyjum var lokið 1922. Eyjamenn kostuðu verkið að 3/4 hl. og ríkissjóður að 1/4 hl. og gekk í ábyrgð fyrir hinu fénu. Alls hafði verið kostað til hafnarinnar, er verkinu var lokið, kr.1,300,000,00.¹)<br>
Smíði hafnargarðanna í Vestmannaeyjum var lokið 1922. Eyjamenn kostuðu verkið að 3/4 hl. og ríkissjóður að 1/4 hl. og gekk í ábyrgð fyrir hinu fénu. Alls hafði verið kostað til hafnarinnar, er verkinu var lokið, kr.1.300.000,00.¹)<br>
1928 nam jafnaðarreikningur útbús Útvegsbankans h.f. hér kr. 1,802,617,00.<br> Víxilskuldir voru kr. 1,427,128,00. Skuldirnar við bankann aukast mikið tvö næstu árin og 1930 nema víxilskuldirnar kr. 3,114,312,00 og ná hæstri upphæð þá, miðað við árabilið 1919—1938.<br>
1928 nam jafnaðarreikningur útbús Útvegsbankans h.f. hér kr. 1.802.617,00.<br> Víxilskuldir voru kr. 1.427.128,00. Skuldirnar við bankann aukast mikið tvö næstu árin og 1930 nema víxilskuldirnar kr. 3.114.312,00 og ná hæstri upphæð þá, miðað við árabilið 1919—1938.<br>
Jafnaðarreikningur útbúsins nam 1938:  kr. 3,842,350,00, — 1942:  kr. 6,904,922,00.<br>
Jafnaðarreikningur útbúsins nam 1938:  kr. 3.842.350,00, — 1942:  kr. 6.904.922,00.<br>
Víxlar nema kr. 5,532,275,00. Sparisjóðsfé kr. 3,989,114,00. Hlaupareikningur kr. 1,476,310,00.<br>
Víxlar nema kr. 5.532.275,00. Sparisjóðsfé kr. 3.989.114,00. Hlaupareikningur kr. 1.476.310,00.<br>
<br>
<br>
Vér höfum séð, hvernig eins konar furðuverk gerðust hér með hinni stórauknu fiskiframleiðslu, eftir að farið var að nota hin nýju veiðitæki og nýjar veiðiaðferðir. En öflun þessara miklu verðmæta kostaði og geysimikið fé. Frá útveginum hér hefir jafnan runnið mikið fé í kaupgreiðslum til utanhéraðsmanna. Þegar útgerðarkostnaðurinn tók nokkuð að lækka eftir 1920, þá fór fiskverð að lækka, sem var enn tilfinnanlegra. Útgerðarmennirnir, sem margir byrjuðu með lánsfé, áttu erfitt með að komast úr skuldum. Veiðarfæratap olli oft miklu tjóni. Oft voru þorskanetin að vísu lögð um víðan sjó, svo sem
Vér höfum séð, hvernig eins konar furðuverk gerðust hér með hinni stórauknu fiskiframleiðslu, eftir að farið var að nota hin nýju veiðitæki og nýjar veiðiaðferðir. En öflun þessara miklu verðmæta kostaði og geysimikið fé. Frá útveginum hér hefir jafnan runnið mikið fé í kaupgreiðslum til utanhéraðsmanna. Þegar útgerðarkostnaðurinn tók nokkuð að lækka eftir 1920, þá fór fiskverð að lækka, sem var enn tilfinnanlegra. Útgerðarmennirnir, sem margir byrjuðu með lánsfé, áttu erfitt með að komast úr skuldum. Veiðarfæratap olli oft miklu tjóni. Oft voru þorskanetin að vísu lögð um víðan sjó, svo sem
Sótt frá „http://heimaslod.is/index.php/Kerfissíða:MobileDiff/72460“

Leiðsagnarval