64.247
breytingar
„Saga Vestmannaeyja I./ VIII. Þjóðlífslýsingar, 3. hluti“: Munur á milli breytinga
Fara í flakk
Fara í leit
Saga Vestmannaeyja I./ VIII. Þjóðlífslýsingar, 3. hluti (skoða efni)
Útgáfa síðunnar 17. febrúar 2016 kl. 21:28
, 17. febrúar 2016ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
| (1 millibreyting ekki sýnd frá sama notandanum) | |||
| Lína 5: | Lína 5: | ||
Eins og annars staðar hér á landi hvíldi uppfræðsla barna á prestunum og heimilunum sjálfum. Á seinni hluta 18. aldar og fram um miðja 19. öld komust fá börn hér til aldurs sökum hins mikla barnadauða af völdum ginklofans. Tala fermingarbarna er því oftast mjög lág og sum árin kringum 1800 er ekkert barn fermt. Á 20 ára tímabili frá 1785—1805 voru fermd 30 börn.<br> | Eins og annars staðar hér á landi hvíldi uppfræðsla barna á prestunum og heimilunum sjálfum. Á seinni hluta 18. aldar og fram um miðja 19. öld komust fá börn hér til aldurs sökum hins mikla barnadauða af völdum ginklofans. Tala fermingarbarna er því oftast mjög lág og sum árin kringum 1800 er ekkert barn fermt. Á 20 ára tímabili frá 1785—1805 voru fermd 30 börn.<br> | ||
Börnum voru frá unga aldri kennd blessunarorðin, faðirvor og signingar, sálmavers og bænir og kverið eftir að það kom um 1720, Jóns spurningar og síðar Ponti.¹) Hin kristilega uppfræðsla eða undirbúningur til fermingar hjá prestunum varaði hér 4—6 ár samhliða uppfræðingu þeirri, er börnin hlutu hjá foreldrum eða húsbændum í andlegum málum með bæna- og sálmakennslu. Pontakverið eða Ponti, Pontoppidans barnalærdómur, var kennt fram um aldamótin 1800 og tók þá við nýja lærdómsbókin. Uppfræðing barna hér mun hafa verið góð eftir hverrar aldar sið, börnin fá og tveir prestar sameiginlega um uppfræðsluna. Margir eyjaprestanna hafa verið vel menntaðir og gáfaðir menn og meðal lærðustu presta landsins. Margt barna, einkum þó piltar, lærðu skrift og nokkuð í reikningi hjá prestunum, er bæði í katólskum sem lúterskum sið önnuðust uppfræðingu barnanna.<br> | Börnum voru frá unga aldri kennd blessunarorðin, faðirvor og signingar, sálmavers og bænir og kverið eftir að það kom um 1720, Jóns spurningar og síðar Ponti.¹) Hin kristilega uppfræðsla eða undirbúningur til fermingar hjá prestunum varaði hér 4—6 ár samhliða uppfræðingu þeirri, er börnin hlutu hjá foreldrum eða húsbændum í andlegum málum með bæna- og sálmakennslu. Pontakverið eða Ponti, Pontoppidans barnalærdómur, var kennt fram um aldamótin 1800 og tók þá við nýja lærdómsbókin. Uppfræðing barna hér mun hafa verið góð eftir hverrar aldar sið, börnin fá og tveir prestar sameiginlega um uppfræðsluna. Margir eyjaprestanna hafa verið vel menntaðir og gáfaðir menn og meðal lærðustu presta landsins. Margt barna, einkum þó piltar, lærðu skrift og nokkuð í reikningi hjá prestunum, er bæði í katólskum sem lúterskum sið önnuðust uppfræðingu barnanna.<br> | ||
Börnin voru spurð út úr kristindómsfræðunum af héraðsprófasti, er hingað kom venjulega einu sinni á ári. Vitnisburðir um uppfræðslu barna hér eru yfirleitt góðir. Í vísitasíu Sigurðar prófasts Jónssonar frá 18. öld er þess getið, að nokkur börn hafi eigi notið vanalegrar uppfræðslu vegna fákunnáttu og fátæktar foreldranna. Var fenginn sérstakur kennari handa þessum börnum og kostað til þess af almannafé sem til barnaskóla. Þetta var árið 1745. Síðan hefir barnaskólanum verið haldið uppi öðru hvoru. Þannig hélt [[Natanael Gissursson]], sonur [[Gissur Pétursson|séra Gissurar]], skóla fyrir börn í eyjunum á síðari hluta 18. aldar. Var börnunum kennt þar að lesa og kennd barnabiblía Stiestrups, en Lauritz Stiestrup hafði gefið hingað til landsins margar biblíur og nýjatestamenti. Ástæða er til að ætla, að barnaskóli hafi verið starfræktur hér þegar á 16. öld.²)<br> | Börnin voru spurð út úr kristindómsfræðunum af héraðsprófasti, er hingað kom venjulega einu sinni á ári. Vitnisburðir um uppfræðslu barna hér eru yfirleitt góðir. Í vísitasíu Sigurðar prófasts Jónssonar frá 18. öld er þess getið, að nokkur börn hafi eigi notið vanalegrar uppfræðslu vegna fákunnáttu og fátæktar foreldranna. Var fenginn sérstakur kennari handa þessum börnum og kostað til þess af almannafé sem til barnaskóla. Þetta var árið 1745. Síðan hefir barnaskólanum verið haldið uppi öðru hvoru. Þannig hélt [[Natanael Gissurarson (Vilborgarstöðum)|Natanael Gissursson]], sonur [[Gissur Pétursson|séra Gissurar]], skóla fyrir börn í eyjunum á síðari hluta 18. aldar. Var börnunum kennt þar að lesa og kennd barnabiblía Stiestrups, en Lauritz Stiestrup hafði gefið hingað til landsins margar biblíur og nýjatestamenti. Ástæða er til að ætla, að barnaskóli hafi verið starfræktur hér þegar á 16. öld.²)<br> | ||
Það mun hafa tíðkazt hér lengi, að prestarnir hefðu fermingarbörnin heima hjá sér á daginn í viku eða lengur undan fermingunni og fæddu börnin ókeypis. Fermt var venjulega um hvítasunnu eða trinitatis, stundum einnig fermt á haustin. Börnum var raðað eftir kunnáttu og seinna eftir stafrófsröð. Við ferminguna voru börnin spurð út úr í áheyrn safnaðarins.<br> | Það mun hafa tíðkazt hér lengi, að prestarnir hefðu fermingarbörnin heima hjá sér á daginn í viku eða lengur undan fermingunni og fæddu börnin ókeypis. Fermt var venjulega um hvítasunnu eða trinitatis, stundum einnig fermt á haustin. Börnum var raðað eftir kunnáttu og seinna eftir stafrófsröð. Við ferminguna voru börnin spurð út úr í áheyrn safnaðarins.<br> | ||
Með lögum 9. jan. 1880 var prestum gert að skyldu, að sjá um að börn, er til þess væru hæf, lærðu skrift og reikning. Árið 1873 voru 151 skrifandi af sóknarfólki hér. Voru af karlmönnum yfir tvítugt 40 óskrifandi og 152 konur. Eftir útkomu laganna frá 1880 var bráðlega hafizt handa hér í Vestmannaeyjum og reist hér barnaskólahús af steini 1883—1884 og hingað fenginn kennari. Húsið var reist af höggnu móbergi og var byrjað að höggva steininn nokkrum árum áður. Til skólabyggingarinnar var fengið lán úr viðlagasjóði, 1500 kr., sbr. landshöfðingjabréf 11. júní 1884. Á fjárlögum var síðan ætlað nokkurt fé til barnaskólahalds hér.<br> | Með lögum 9. jan. 1880 var prestum gert að skyldu, að sjá um að börn, er til þess væru hæf, lærðu skrift og reikning. Árið 1873 voru 151 skrifandi af sóknarfólki hér. Voru af karlmönnum yfir tvítugt 40 óskrifandi og 152 konur. Eftir útkomu laganna frá 1880 var bráðlega hafizt handa hér í Vestmannaeyjum og reist hér barnaskólahús af steini 1883—1884 og hingað fenginn kennari. Húsið var reist af höggnu móbergi og var byrjað að höggva steininn nokkrum árum áður. Til skólabyggingarinnar var fengið lán úr viðlagasjóði, 1500 kr., sbr. landshöfðingjabréf 11. júní 1884. Á fjárlögum var síðan ætlað nokkurt fé til barnaskólahalds hér.<br> | ||
Barnakennslu höfðu hér á þessum árum og fram yfir aldamótin og sumir unglingakennslu: [[Lárus Árnason]] stúdent frá Vilborgarstöðum, er var fyrstur skipaður barnakennari hér við hinn nýja skóla, [[Jón Thorstensen|Jón Thorsteinssen]], síðar prestur að Þingvöllum, [[Páll Pálsson]], [[Kristmundur Árnason]] frá Vilborgarstöðum. Síðar [[Magnús Þorsteinsson ( | Barnakennslu höfðu hér á þessum árum og fram yfir aldamótin og sumir unglingakennslu: [[Lárus Árnason]] stúdent frá Vilborgarstöðum, er var fyrstur skipaður barnakennari hér við hinn nýja skóla, [[Jón Thorstensen|Jón Thorsteinssen]], síðar prestur að Þingvöllum, [[Páll Pálsson]], [[Kristmundur Árnason]] frá Vilborgarstöðum. Síðar [[Magnús Þorsteinsson (Landlyst)|Magnús Þorsteinsson]], seinna prestur að Mosfelli. Þessir kenndu hér stuttan tíma. Séra [[Oddgeir Þórðarson Guðmundsen|Oddgeir Guðmundsen]] hafði barnakennsluna á hendi nokkurt skeið. [[Valdimar Friðfinnsson]], norðl., [[Árni Filippusson]] skólastj., [[Eiríkur Hjálmarsson]], er hér var kennari í 38 ár, [[Steinn Sigurðsson]] skólastj.³)<br> | ||
Í þinghúsi eyjanna, húsinu [[Borg]], uppi á lofti, var barnaskólinn haldinn eftir að gamli barnaskólinn, er orðinn var of lítill, var lagður niður 1903. Húsið nefnist nú [[Dvergasteinn]].<br> | Í þinghúsi eyjanna, húsinu [[Borg]], uppi á lofti, var barnaskólinn haldinn eftir að gamli barnaskólinn, er orðinn var of lítill, var lagður niður 1903. Húsið nefnist nú [[Dvergasteinn]].<br> | ||
Nýtt barnaskólahús var reist 1915, stórt og vandað steinhús. Hefir það verið stækkað mikið 1927—1929, austurálman. Skólalóðin er nær 1 ha. að stærð og girt steinsteyptri girðingu.<br> | Nýtt barnaskólahús var reist 1915, stórt og vandað steinhús. Hefir það verið stækkað mikið 1927—1929, austurálman. Skólalóðin er nær 1 ha. að stærð og girt steinsteyptri girðingu.<br> | ||
Skólastjórar nýja skólans: [[Björn Hermann Jónsson|Björn H. Jónsson]], [[Páll Bjarnason]] (d. 1938) og [[Halldór Guðjónsson]].<br> | Skólastjórar nýja skólans: [[Björn Hermann Jónsson|Björn H. Jónsson]], [[Páll Bjarnason]] (d. 1938) og [[Halldór Guðjónsson]].<br> | ||
Tilsögn í erlendum tungumálum í heimaskóla veittu [[Árni Sigurðsson frá Nýborg]], [[Lárus Johnsen]] og [[Axel Bjarnasen]].<br> | Tilsögn í erlendum tungumálum í heimaskóla veittu [[Árni Sigurðsson (Nýborg)|Árni Sigurðsson]] frá [[Nýborg]], [[Lárus J. Johnsen|Lárus Johnsen]] og [[Axel Bjarnasen]].<br> | ||
''Skólaárið 1926—1927'':<br> | ''Skólaárið 1926—1927'':<br> | ||
Fastir kennarar barnaskólans: 12. Starfsvikur 30. Námsgr. um fram lögboðnar: 2. Skólabörn: 376, 170 piltar og 206 stúlkur, — undir 10 ára: 135, 10—14 ára: 241. Námstími: 28—30 vikur: 272 börn, 24—27 vikur: 75 börn, 12—23 vikur: 18 börn, undir 12 vikum: 11 börn. Ársprófi luku: 339, fullnaðarprófi: 58, og voru einkunnir þeirra þannig: 5 fengu: 7, 28: 6, 21: 5, 4: 4. Kostnaður nam samtals 52,157 kr. (þar af laun kennara 33,029 kr.), þar með taldar úr ríkissjóði rúmar 18,000 kr.⁴)<br> | Fastir kennarar barnaskólans: 12. Starfsvikur 30. Námsgr. um fram lögboðnar: 2. Skólabörn: 376, 170 piltar og 206 stúlkur, — undir 10 ára: 135, 10—14 ára: 241. Námstími: 28—30 vikur: 272 börn, 24—27 vikur: 75 börn, 12—23 vikur: 18 börn, undir 12 vikum: 11 börn. Ársprófi luku: 339, fullnaðarprófi: 58, og voru einkunnir þeirra þannig: 5 fengu: 7, 28: 6, 21: 5, 4: 4. Kostnaður nam samtals 52,157 kr. (þar af laun kennara 33,029 kr.), þar með taldar úr ríkissjóði rúmar 18,000 kr.⁴)<br> | ||
Adventistar halda og uppi barnaskóla hér í 3 deildum. Skólastjóri er [[Júlíus Guðmundsson]].<br> | Adventistar halda og uppi barnaskóla hér í 3 deildum. Skólastjóri er [[Júlíus Guðmundsson]].<br> | ||
[[Betelsöfnuðurinn í Vestmannaeyjum|Betel-söfnuðurinn]] rekur hér sunnudagaskóla.<br> | [[Blik 1967/Betelsöfnuðurinn í Vestmannaeyjum 40 ára|Betel-söfnuðurinn]] rekur hér sunnudagaskóla.<br> | ||
''Unglingaskólakennslu'' héldu hér uppi veturinn 1917—1918 í húsinu Borg þeir [[Sigfús M. Johnsen]] og Björn H. Jónsson.<br> | ''Unglingaskólakennslu'' héldu hér uppi veturinn 1917—1918 í húsinu Borg þeir [[Sigfús M. Johnsen]] og Björn H. Jónsson.<br> | ||
[[Gagnfræðaskólinn í Vestmannaeyjum|''Gagnfræðaskóli'']] er nú starfræktur hér. Skólastjóri er [[Þorsteinn Þ. Víglundsson|Þorsteinn Þ. Víglundarson]]⁵).<br> | [[Gagnfræðaskólinn í Vestmannaeyjum|''Gagnfræðaskóli'']] er nú starfræktur hér. Skólastjóri er [[Þorsteinn Þ. Víglundsson|Þorsteinn Þ. Víglundarson]]⁵).<br> | ||