63.810
breytingar
„Fiskigarðar“: Munur á milli breytinga
Fara í flakk
Fara í leit
ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
| (2 millibreytingar ekki sýndar frá 2 notendum) | |||
| Lína 3: | Lína 3: | ||
== Fiskigarðar gerðir vegna rýmisleysis == | == Fiskigarðar gerðir vegna rýmisleysis == | ||
[[Mynd:62b.jpg|thumb|250px|Fiskigarðar, líkan eftir Kristin Ástgeirsson]] | |||
[[Mynd:62b.jpg|thumb| | |||
Þá fundu Eyjabúar upp gerð fiskigarðanna sinna. Hver jarðarvöllur (tvær jarðir) eignaðist afmarkað svæði, sem girt var hlöðnum grjótgarði til varnar sauðfé t.d., sem þá gekk í hundraðatali um alla Heimaey. Inni í gerðinu voru síðan hlaðnir reitir úr hraungrýti með bili á milli, svo að ekki þurfti að ganga á reitunum sjálfum (þurrkreitunum) meðan fiskurinn var breiddur til herzlu. En fleira var innan gerðisins en herzlureitirnir. Þarna var byggð kró úr hraungrýti, - hringmynduð kró, sem mjókkaði upp í toppinn svo að loka mátti henni með dálítilli steinhellu. Að baki krónni var reitur, kallaður kassareitur. | Þá fundu Eyjabúar upp gerð fiskigarðanna sinna. Hver jarðarvöllur (tvær jarðir) eignaðist afmarkað svæði, sem girt var hlöðnum grjótgarði til varnar sauðfé t.d., sem þá gekk í hundraðatali um alla Heimaey. Inni í gerðinu voru síðan hlaðnir reitir úr hraungrýti með bili á milli, svo að ekki þurfti að ganga á reitunum sjálfum (þurrkreitunum) meðan fiskurinn var breiddur til herzlu. En fleira var innan gerðisins en herzlureitirnir. Þarna var byggð kró úr hraungrýti, - hringmynduð kró, sem mjókkaði upp í toppinn svo að loka mátti henni með dálítilli steinhellu. Að baki krónni var reitur, kallaður kassareitur. | ||
== Fiskverkun == | == Fiskverkun == | ||
Oftast var fiskurinn hertur flattur, tekinn úr honum hryggurinn. | Oftast var fiskurinn hertur flattur, tekinn úr honum hryggurinn. | ||
Þegar fiskurinn var fluttur í gerðið, ýmist borinn á baki eða reiddur á hesti, var hann settur í kös á kasarreitinn. Þar var hann látinn liggja, þar til byrjaði að slá í hann. Þá var hann breiddur á herzlureitina. Lágnaður fyrir herzlu þótti fiskurinn bragðbetri og mýkri. Eiga Norðmenn að hafa fundið upp þessa verkunarferð á miðöldum. | Þegar fiskurinn var fluttur í gerðið, ýmist borinn á baki eða reiddur á hesti, var hann settur í kös á kasarreitinn. Þar var hann látinn liggja, þar til byrjaði að slá í hann. Þá var hann breiddur á herzlureitina. Lágnaður fyrir herzlu þótti fiskurinn bragðbetri og mýkri. Eiga Norðmenn að hafa fundið upp þessa verkunarferð á miðöldum. | ||
| Lína 16: | Lína 13: | ||
== Skreiðin geymd í krónni == | == Skreiðin geymd í krónni == | ||
Í krónni geymdist skreiðin vel. Þaðan var hún flutt á verzlunarskipið, þegar hún var seld til útflutnings, og þangað sóttu menn skreið til heimilisnota. | Í krónni geymdist skreiðin vel. Þaðan var hún flutt á verzlunarskipið, þegar hún var seld til útflutnings, og þangað sóttu menn skreið til heimilisnota. | ||
== Útbreiðsla fiskigarðanna == | == Útbreiðsla fiskigarðanna == | ||
Í Sögu Vestmannaeyja segir höfundurinn, [[Sigfús M. Johnsen]], um fiskigarðana á [[Heimaey]]: „Garðarnir tóku yfir mikið svæði vestan frá [[Há]], Brimhólum innri og niðu frá Agðahrauni og vestur undir [[Stakkagerði]] og sumstaðar niður undir Sand. Til skamms tíma sáust leifar yngri fiskgarðanna, greinilegast vestur af Stakkagerði og víða annars staðar." | Í Sögu Vestmannaeyja segir höfundurinn, [[Sigfús M. Johnsen]], um fiskigarðana á [[Heimaey]]: „Garðarnir tóku yfir mikið svæði vestan frá [[Há]], Brimhólum innri og niðu frá Agðahrauni og vestur undir [[Stakkagerði]] og sumstaðar niður undir Sand. Til skamms tíma sáust leifar yngri fiskgarðanna, greinilegast vestur af Stakkagerði og víða annars staðar." | ||
Fiskigarðarnir, eins og frá er greint í Sögu Vestmannaeyja, voru dreifðir um stórt svæði vestur á Heiðinni, vestur af [[Landakirkja|Landakirkju]], upp að [[Agðahraun|Agðahrauni]] og niður að höfninni vestanverðri, Skildingafjöru. | Fiskigarðarnir, eins og frá er greint í Sögu Vestmannaeyja, voru dreifðir um stórt svæði vestur á Heiðinni, vestur af [[Landakirkja|Landakirkju]], upp að [[Agðahraun|Agðahrauni]] og niður að höfninni vestanverðri, Skildingafjöru. | ||
| Lína 27: | Lína 21: | ||
== Líkanið eftir Kristinn Ástgeirsson == | == Líkanið eftir Kristinn Ástgeirsson == | ||
Þetta líkan af vestmanneyskum fiskigörðum gjörði [[Kristinn Ástgeirsson]] frá [[Litlibær|Litlabæ]] fyrir [[Byggðasafn Vestmannaeyja|Byggðarsafnið]]. Það er gjört eftir frásögn Jóns Jónssonar frá [[Brautarholt|Brautarholti]] (nr. 3 við Landagötu), síðast sjúkrahússráðsmaður hér í bæ. Hann var fæddur 1869 og mundi gerð síðasta fiskigarðsins, sem var rifinn um 1880. | |||
Rétt er að geta þess, ef vekja mætti sögulega athygli, að það var í þvílíkri harðfiskkró vestur í hrauni, sem morðið mikla og sögukunna var framið hér í Eyjum árið 1692. Þess er getið í Alþingis- og réttarhaldsbókum frá næstu árum og samfelld frásögn er um það í Sögum og sögnum úr Vestmannaeyjum eftir [[Jóhann Gunnar Ólafsson]] | Rétt er að geta þess, ef vekja mætti sögulega athygli, að það var í þvílíkri harðfiskkró vestur í hrauni, sem morðið mikla og sögukunna var framið hér í Eyjum árið 1692. Þess er getið í Alþingis- og réttarhaldsbókum frá næstu árum og samfelld frásögn er um það í Sögum og sögnum úr Vestmannaeyjum eftir [[Jóhann Gunnar Ólafsson]] | ||
Sjá einnig: [[Blik 1965/Söfnin í Eyjum, III. hluti]] | |||
[[Flokkur:Saga]] | [[Flokkur:Saga]] | ||
[[Flokkur:Sjórinn]] | [[Flokkur:Sjórinn]] | ||