1.401
breyting
„Fiskigarðar“: Munur á milli breytinga
Fara í flakk
Fara í leit
Leiðrétt
(texti frá Byggðasafni eftir Þorsteinn Þ. Víglundsson) |
(Leiðrétt) |
||
| Lína 5: | Lína 5: | ||
[[Mynd:62b.jpg|thumb|250 px|Fiskigarðar, líkan eftir Kristinn Ástgeirsson]] | [[Mynd:62b.jpg|thumb|250 px|Fiskigarðar, líkan eftir Kristinn Ástgeirsson]] | ||
Þá fundu Eyjabúar upp gerð fiskigarðanna sinna. Hver jarðarvöllur (tvær jarðir) eignaðist afmarkað | Þá fundu Eyjabúar upp gerð fiskigarðanna sinna. Hver jarðarvöllur (tvær jarðir) eignaðist afmarkað svæði, sem girt var hlöðnum grjótgarði til varnar sauðfé t.d., sem þá gekk í hundraðatali um alla Heimaey. Inni í gerðinu voru síðan hlaðnir reitir úr hraungrýti með bili á milli, svo að ekki þurfti að ganga á reitunum sjálfum (þurrkreitunum) meðan fiskurinn var breiddur til herzlu. En fleira var innan gerðisins en herzlureitirnir. Þarna var byggð kró úr hraungrýti, - hringmynduð kró, sem mjókkaði upp í toppinn svo að loka mátti henni með dálítilli steinhellu. Að baki krónni var reitur, kallaður kassareitur. | ||
| Lína 11: | Lína 11: | ||
Oftast var fiskurinn hertur flattur, tekinn úr honum hryggurinn. | Oftast var fiskurinn hertur flattur, tekinn úr honum hryggurinn. | ||
Þegar fiskurinn var fluttur í gerðið, ýmist borinn á baki eða reiddur á hesti | Þegar fiskurinn var fluttur í gerðið, ýmist borinn á baki eða reiddur á hesti, var hann settur í kös á kasarreitinn. Þar var hann látinn liggja, þar til byrjaði að slá í hann. Þá var hann breiddur á herzlureitina. Lágnaður fyrir herzlu þótti fiskurinn bragðbetri og mýkri. Eiga Norðmenn að hafa fundið upp þessa verkunarferð á miðöldum. | ||
Hálfharður var fiskurinn síðann settur inn í króna. Þar blés hann og fullharðnaði án þess að regn kæmist að honum. Loftstraumur lék um króna, þar sem hún var hlaðin upp úr hraungrýti með einföldum veggjum. | Hálfharður var fiskurinn síðann settur inn í króna. Þar blés hann og fullharðnaði án þess að regn kæmist að honum. Loftstraumur lék um króna, þar sem hún var hlaðin upp úr hraungrýti með einföldum veggjum. | ||
Fyrir krónni var rimlahurð. Dyrnar voru lágar, svo að ganga varð hálfboginn um þær eða skríða nánast. Yfir dyragættinni var hvalbein, rifbein úr hval, sem er hvíta strikið fyrir ofan dyrnar á myndinni. | Fyrir krónni var rimlahurð. Dyrnar voru lágar, svo að ganga varð hálfboginn um þær eða skríða nánast. Yfir dyragættinni var hvalbein, rifbein úr hval, sem er hvíta strikið fyrir ofan dyrnar á myndinni. | ||
== Skreiðin geymd í krónni == | == Skreiðin geymd í krónni == | ||
Í krónni geymdist skreiðin vel. Þaðan var hún flutt á verzlunarskipið, þegar hún var seld til útflutnings, og þangað sóttu menn skreið til heimilisnota. | Í krónni geymdist skreiðin vel. Þaðan var hún flutt á verzlunarskipið, þegar hún var seld til útflutnings, og þangað sóttu menn skreið til heimilisnota. | ||
| Lína 23: | Lína 22: | ||
== Útbreiðsla fiskigarðanna == | == Útbreiðsla fiskigarðanna == | ||
Í Sögu Vestmannaeyja segir höfundurinn, [[Sigfús M. Johnsen]], um fiskigarðana á [[Heimaey]]: | Í Sögu Vestmannaeyja segir höfundurinn, [[Sigfús M. Johnsen]], um fiskigarðana á [[Heimaey]]: „Garðarnir tóku yfir mikið svæði vestan frá [[Há]], Brimhólum innri og niðu frá Agðahrauni og vestur undir [[Stakkagerði]] og sumstaðar niður undir Sand. Til skamms tíma sáust leifar yngri fiskgarðanna, greinilegast vestur af Stakkagerði og víða annars staðar." | ||
Fiskigarðarnir, sem eins og frá er greint í Sögu Vestmannaeyja, voru dreifðir um stórt svæði vestur á Heiðinni, vestur af [[Landakirkja|Landakirkju]], upp að [[Agðahraun|Agðahrauni]] og niður að höfninni vestanverðri, Skildingafjöru. | Fiskigarðarnir, sem eins og frá er greint í Sögu Vestmannaeyja, voru dreifðir um stórt svæði vestur á Heiðinni, vestur af [[Landakirkja|Landakirkju]], upp að [[Agðahraun|Agðahrauni]] og niður að höfninni vestanverðri, Skildingafjöru. | ||
Því stærri fiskigarðar, sem fylgdu hverjum jarðarvelli, þeim mun hærra gat kóngur haft afgjald jarðanna hverju sinni. Svo mikill fengur þótti það, fylgdu stórir fiskigarðar jarðarvellinum. | Því stærri fiskigarðar, sem fylgdu hverjum jarðarvelli, þeim mun hærra gat kóngur haft afgjald jarðanna hverju sinni. Svo mikill fengur þótti það, fylgdu stórir fiskigarðar jarðarvellinum. | ||